غوطه‌ور در چربی!

 

بسیاری از افراد تصور می‌کنند آن چیزی که با عنوان چربی خون بالا شناخته می‌شود، تنها به کلسترول مرتبط است. به طور کلی، کلسترول با دو نوع ال.دی.ای (LDL) و اچ.دی.ال (HDL) شناخته می‌شود که به ال.دی.ال، کلسترول بد و به اچ.دی.ال کلسترول خوب گفته می‌شود. کلسترول بد (LDL)، ممکن است منجر به انسداد رگ‌ها و بروز سکته قلبی یا مغزی شود، در حالی‌که کلسترول خوب(HDL)، نقش حفاظتی دارد و کلسترول بد را از عروق خارج کرده و به کمک کبد دفع می‌کند. چنانچه در فردی میزان کلسترول بد بالا برود، در اصطلاح فرد به چربی خون بالا مبتلا شده است. اما چربی خون بالا صرفا به کلسترول بد محدود نمی‌شود و تری گلیسیرید بالا را نیز شامل می‌شود. البته باید توجه داشت که هر کدام از موارد یاد شده، ممکن است به تنهایی بالا باشند نه به صورت هم‌زمان، یعنی یکی از آن‌ها بالا و دیگری در محدوده طبیعی (در آزمایش) قرار بگیرد. تا زمانی که کلسترول یا تری گلیسیرید در محدوده طبیعی باشند، نه تنها ضرری برای بدن ندارند، بلکه ضروری نیز به حساب می‌آیند. برای مثال، کلسترول به شکل طبیعی در کبد تولید می‌شود و سلول‌های بدن برای حفظ ساختار خود به آن نیاز دارند. عملکرد صحیح مغز، تولید هورمون‌های خاص، تولید ویتامین دی ) D) و ...، به کلسترول وابسته است. همچنین کالری‌های اضافه دریافتی از وعده‌های غذایی، تبدیل به تری گلیسیرید  و در سلول‌های چربی بدن ذخیره می‌شوند. چنانچه بدن به انرژی نیاز داشته باشد، تری گلیسیرید آزاد خواهد شد. بی‌شک بدن به انرژی نیاز دارد اما میزان بالای تری گلیسیرید با بروز مشکلاتی همراه است. 

  

دلایل زیادی در بالا رفتن تری گلیسیرید می‌تواند نقش داشته باشد اما به طور کلی، تغذیه را می‌توان یکی ا زعوامل مهم در نظر گرفت. رژیم غذایی سرشار از قند و کربوهیدرات‌های ساده (مانند غذاهای حاوی آرد سفید، فروکتوز)، غذاهای حاوی چربی‌های ترانس (چربی بد)، روغن‌های هیدروژنه و ...، ممکن است باعث افزایش سطح تری گلیسیرید شوند. علاوه بر این، نوشیدن الکل به ویژه در مقادیر زیاد نیز یکی دیگر از عوامل بالا رفتن تری گلیسیرید است. کالری دریافتی بالاتر از نیاز بدن (مصرف بیش از حد غذاها و خوراکی‌ها) نیز یکی از عوامل مهم در افزایش تری گلیسیرید خون محسوب می‌شود. 

  

شاید خیلی از افراد تصور کنند که در صورت بالا بودن تری گلیسیرید در خون‌شان دچار علائم می‌شوند و سریعا به پزشک مراجعه خواهند کرد. اما این تصور درست نیست و تری گلیسیرید بالا معمولا بدون علامت است و در شرایطی که سطح آن در خون به شدت بالا برود، ممکن است باعث بروز برخی علائم شود. برای مثال، التهاب پانکراس (پانکراتیت) می‌تواند در برخی افراد ایجاد شود که با استفراغ، درد شدید و ناگهانی در شکم و تهوع همراه است. همچنین تری گلیسیرید بالا می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر قلب و سکته قلبی یا مغزی شود. با توجه به اینکه بالا بودن تری گلیسیرید در اغلب موارد علائمی ندارد، انجام آزمایش‌های دوره‌ای زیر نظر پزشک ضروری است. موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا، محدوده طبیعی تری گلیسیرید برای کودکان و نوجوانان تا 19 سال را در حدود کمتر از 90 میلی‌گرم بر دسی لیتر عنوان می‌کند. محدوده طبیعی تری گلیسیرید برای بزرگسالان 20 سال و بالاتر، در حدود زیر 150 میلی‌گرم بر دسی لیتر در نظر گرفته می‌شود. 

  

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند در افزایش سطح تری گلیسیرید نقش داشته باشد، ابتلا به بیماری‌های مختلف است. برای مثال، بیماری مزمن کلیوی یا کلیه‌های آسیب دیده، می‌توانند منجر به افزایش سطح تری گلیسیرید خون شوند. علاوه بر این دیابت نوع 2، یکی دیگر از مواردی است که در بروز افزایش تری گلیسیرید نقش دارد. بیماری‎‌های کبدی نیز ممکن است باعث بالا رفتن تری گلیسیرید شوند. برای مثال، کبد چرب غیر الکلی، هپاتیت و بیماری سیروز کبدی، می‌توانند در افزایش تری گلیسیرید نقش داشته باشند. کم کاری تیروئید بیماری دیگری است که با افزایش تری گلیسیرید ارتباط دارد. در کنار موارد یاد شده، چاقی ، سابقه خانوادگی و ژنتیک را نباید نادیده گرفت. 

  

برخی داروها ممکن است منجر به افزایش تری گلیسیرید در بدن شوند. برای مثال، داروهای کنترل فشار خون، داروهای ادرارآور، داروهای ضدبارداری و هورمونی ممکن است در افزایش تری گلیسیرید خون نقش داشته باشند. 

همچنین داروهای کاهنده التهاب و برخی از داروهای ضد ویروسی که برای درمان اچ.آی.وی (HIV) کاربرد دارند، در افزایش تری گلیسیرید نقش خواهند داشت. آن دسته از داروهایی که برای درمان بیماری‌های روان مانند اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی به کار می‌روند هم ممکن است باعث افزایش تری گلیسیرید شوند. 

  

همه افراد از مضرات دخانیات بر بدن آگاه هستند و می‌دانند که مصرف دخانیات در بروز بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد. دود ناشی از تنباکو حاوی ترکیبات سمی است که می‌تواند در افزایش سطح تری گلیسیرید نقش داشته باشد. یک بررسی در سال 2023 نشان داد که تری گلیسیرید افراد سیگاری حدود 10 تا 15 درصد بیشتر از افراد غیر سیگاری است. 

 وقت تغییر است

برای درمان تری گلیسیرید بالا، باید عامل به وجودآورنده آن مشخص شود و درمان توسط پزشک صورت بگیرد. اما به طور کلی، اصلاح سبک زندگی و تغذیه در همه بیماران مبتلا به تری گلیسیرید بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. یک رژیم غذایی سالم به کاهش تری گلیسیرید کمک می‌کند برای این منظور باید با یک متخصص تغذیه مشورت کرد. کاهش مصرف قند و چربی‌های ترانس و اشباع، به کاهش تری گلیسیرید کمک می‌کند. همچنین پرهیز از نوشیدن الکل در این رابطه موثر است. محدود کردن مصرف گوشت قرمز پر چرب و جایگزینی آن با ماهی منجر به کاهش تری گلیسیرید خواهد شد. علاوه بر این، لبنیات کم چرب ، سبزی‌ها و میوه‌ها در برنامه غذایی باید در نظر گرفته شوند. برای کاهش تری گلیسیرید، افراد باید از دریافت بیش از حد کالری بپرهیزند و به اندازه نیاز بدن‌شان از غذاها و خوراکی‌ها استفاده کنند. در شرایطی که با اصلاح سبک زندگی و تغذیه، تری گلیسیرید پایین نیاید، پزشک ممکن است اقدام به تجویز دارو با توجه به شرایط هر فرد کند. 

  

بسیاری از افراد به بهانه‌های مختلف، ورزش نمی‌کنند در نتیجه از مزایا و تاثیرات مثبت آن بر سلامت جسم و روان بی‌بهره می‌مانند. داشتن یک برنامه ورزشی مداوم، شانس ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد ضمن اینکه به بهبود وضعیت افراد بیمار نیز کمک خواهد کرد. ورزش، تولید آنزیمی خاص را در بدن افزایش می‌دهد که این آنزیم باعث حذف تری گلیسیرید از جریان خون می‌شود. مطالعه‌ای در سطح کوچک روی 38 فرد مبتلا به بیماری عروق کرونر نشان داد آن دسته از افرادی که تمرینات هوازی با شدت متوسط به مدت 8 هفته را انجام دادند، به نسبت آن دسته از افرادی که ورزش نمی‌کردند، به طور قابل توجهی با کاهش سطح تری گلیسیرید مواجه شدند. انجام تمرینات ورزشی هوازی با شدت متوسط، در این زمینه موثر است. برای این منظور بزرگ‌سالان باید حدود 150 تا 300 دقیقه در هفته تمرینات ورزشی انجام بدهند.