بی‌توجهی به میراث فرهنگی در هرمزگان؛ تـرکه تخریب بر طاق تاریخی

«طاق دهنه جایین» یک اثر تاریخی در روستای جایین شهرستان حاجی‌آباد، که نمادی از تاریخ و فرهنگ منطقه به شمار می‌رود، در آستانه تخریب قرار دارد. این بنا که سال‌هاست میزبان گردشگران زیادی است، اکنون در معرض خطر از بین رفتن قرار گرفته و هیچ اقدام جدی برای حفاظت از آن صورت نگرفته است. به گفته یکی از اهالی روستا، بیش از ۴ سال است که قرار است این بنا مرمت و بازسازی شود، اما تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است. کارشناسان تعبیه لوله و انتقال آب برای مصرف کشاورزی از روی این طاق تاریخی را یکی از عوامل خشک شدن آب روی طاق سنگی و ساروجی می دانند. به گفته ی آنها این تغییرات در شرایط رطوبتی طاق که صدها سال به صورت ثابت و همیشگی جریان داشته، خطرات جدی برای ساختار تاریخی به همراه دارد. طبق گفته ی رئیس میراث فرهنگی شهرستان حاجی آباد یکی از اقداماتی که برای مرمت این سازه باید انجام شود هرس درختان جنگلی و کوهستانی است که باید توسط باغداران انجام شود.

موسی شریفی، رئیس میراث فرهنگی شهرستان حاجی‌آباد، در خصوص طاق دهنه جایین گفت: این طاق دارای قدمت بسیار بالایی است و از سنگ و ساروج ساخته شده است. وظیفه این طاق، انتقال آب از یک سمت به سمت دیگر رودخانه است. این سازه روی دو سنگ در وسط رودخانه قرار دارد. در گذشته این منطقه محل باغات مرکبات بود، اما اکنون رها شده است. به دلیل رها شدن، درختچه‌ها و نی‌زارها در این منطقه روییده‌اند و ریشه‌های آنها هر سال قطورتر می‌شود و فشار زیادی به سنگ و ساروج طاق وارد می‌کند، که باعث تخریب آن می‌شود.

شریفی افزود: تنها راهکار برای حفظ این سازه، مرمت آن توسط مالکین است. در صورتی که این سازه به درستی مرمت شود، مشکلی ایجاد نمی‌شود. اما به دلیل رها شدن منطقه و رشد درختان جنگلی و کوهستانی، طاق به تدریج در حال تخریب است. در این وضعیت، تنها راهکار این است که مالکین اقدام به ساماندهی و کنده‌کاری درختان کرده، طاق را تمیز کنند تا بتوان آب را مانند گذشته از روی طاق عبور داد.

در حال حاضر، برای عبور آب، لوله‌ای از روی طاق انداخته شده است، اما اگر این طاق تخریب شود، حتی استفاده از لوله نیز برای انتقال آب مشکل‌ساز می‌شود.موسی شریفی، رئیس میراث فرهنگی شهرستان حاجی‌آباد، ادامه داد: بسیاری از مالکین باغ ها ساکن روستا نیستند؛ به همین دلیل این مکان رها شده و اقدامی برای نگهداری آن انجام نمی شود. البته تعدادی از مالکین به منطقه آمده‌اند و درختان جدیدی کاشته‌اند، اما این اقدامات کافی نیست. تنها راهکار این است که از طرف مالکین هزینه‌ای جمع‌آوری شود تا مرمت صورت گیرد و آب به همان شیوه قدیمی از روی طاق عبور کند.

وی افزود: ما این موضوع را با دهیار و شورای روستای جایین هم در میان گذاشته‌ایم و به آن‌ها گفتیم که اگر درخت‌ها کنده‌کاری و تمیز نشوند، ریشه‌های آن‌ها هر سال قطورتر شده و فشار بیشتری به سازه وارد خواهد کرد که این امر باعث تخریب بیشتر طاق می‌شود. بنابراین، مرمت و ساماندهی این بنا ضروری است.

شریفی در پایان گفت: این اثر تاریخی بسیار باارزش است و جای تاسف دارد که به این وضعیت دچار شده است. امیدواریم مالکین به این موضوع توجه کنند. ما نیز مشتاقیم که مرمت این اثر تاریخی انجام شود.

در خصوص دستکاری و تعبیه لوله آب کشاورزی روی طاق تاریخی و باستانی این روستا، لازم به ذکر است که این اقدام منجر به خشک شدن آب روی طاق سنگی و ساروجی شده است. این تغییرات در شرایط رطوبتی طاق که صدها سال به صورت ثابت و همیشگی جریان داشته، خطرات جدی برای ساختار تاریخی به همراه دارد.

خشک شدن آب می‌تواند فشارهای نامتعارفی به مصالح وارد کرده و باعث ترک برداشتن، تخریب و فرسایش طاق شود. علاوه بر این، تغییر در روند طبیعی جریان آب که به مدت طولانی ثابت بوده، به طور بالقوه می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به طاق و سازه‌های تاریخی موجود گردد.

از این رو، ضروری است که این مسئله مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا از آسیب‌های بیشتر به این میراث فرهنگی جلوگیری شود.وضعیت کنونی این اثر تاریخی، نتیجه غفلت و عدم توجه به میراث فرهنگی است که در صورت عدم اقدام فوری، ممکن است شاهد از دست رفتن بخش مهمی از هویت تاریخی منطقه باشیم. طبق گفته ی اهالی روستا این طاق بیش از ۵۰۰ سال قدمت دارد. میراث فرهنگی هنوز تصمیم نهایی خود را درباره این سازه اعلام نکرده است.