وقتی کیش، قشم را بی‌هویت می‌کند؛ تاراج هویت در خلیج فارس

انتخاب نام برای یک رویداد فرهنگی، به ویژه در حوزه موسیقی که سرشار از حس تعلق است، مسئولیتی خطیر و ظریف به شمار می‌رود. نام، حامل بار معنایی، تاریخی و عاطفی عمیقی است که می‌تواند پیوند نسل‌ها با گذشته را رقم بزند و خاطرات، ارزش‌ها و باورهای مشترک را در گذر زمان حفظ کند. اما در فستیوال کیش، نام "جزیرتی" نه تنها فاقد هرگونه ارتباط معنایی با جزیره‌ی کیش است، بلکه به طرز آشکاری هویت موسیقایی جزیره‌ی قشم را نشانه رفته است. این نام، که البته به تنهایی برای هر جزیره‌‌ای در هر نقطه‌ای از جهان قابل استفاده است، در این فستیوال به مثابه پوششی فریبنده برای نادیده‌‌انگاری و سوءاستفاده از هویت فرهنگی قشم عمل کرد.

این رویداد تلخ، نه تنها بی‌‌احترامی به مردم قشم و میراث فرهنگی غنی آنان است، بلکه نشان از ضعف نظارت و کنترل در برگزاری رویدادهای فرهنگی دارد. جای بسی تعجب است که چگونه رویدادی با این سطح از بی‌حرمتی به هویت فرهنگی یک منطقه، بدون هیچ‌ گونه بررسی و نظارتی مجوز برگزاری یافت؟ این امر، ضرورت توجه بیشتر به نقش نهادهای مسئول در نظارت بر رویدادهای فرهنگی و جلوگیری از سوء استفاده از نام‌‌ها را بیش از پیش آشکار می‌سازد.

برای درک عمق فاجعه، ابتدا باید به معنای واقعی "جزیرتی" رجوع کنیم. "جزیرتی" نه یک واژه‌ی بی‌ریشه و بی‌‌هویت، بلکه نام یک سبک موسیقی اصیل در ایران است که ریشه در جزیره‌ی تمدنی قشم دارد و قدمت آن به بیش از یک قرن می‌‌رسد.

این نام، با تار و پود زندگی، تاریخ، فرهنگ و هنر مردم قشم پیوندی ناگسستنی دارد و پژواکی از نغمه‌های دریا، بادبان‌‌های برافراشته، صید مروارید و روایت‌های حماسی و عاشقانه‌ی دریانوردان و مردمان قشم است. در حقیقت، "جزیرتی" مجموعه‌ای از نغمات، ریتم‌‌ها، اشعار و حرکات است که در طول نسل‌‌ها شکل گرفته و به یک هویت موسیقایی خاص تبدیل شده است.

استفاده از این نام برای فستیوالی که در جزیره‌ای دیگر برگزار می‌شود، نه تنها توهین به مردم قشم، بلکه نوعی سرقت فرهنگی محسوب می‌شود.

این اقدام، نشان ‌دهنده‌‌ی بی‌احترامی به حقوق معنوی صاحبان اصلی این میراث فرهنگی و تعدی به حریم فرهنگی، هویت و تاریخ آنان به شمار می‌رود.

تناقض آشکار نام و محتوا: مصداق بارز مصادره

بزرگ‌‌ترین و آشکارترین ایراد این فستیوال در کیش، تناقض فاحش بین نام آن ("جزیرتی") و محتوای ارائه شده است. در حالی که "جزیرتی" نام یک سبک موسیقی خاص و متعلق به جزیره‌ی قشم است، در این فستیوال شاهد اجرای موسیقی‌هایی از ژانرهای کاملا متفاوت هستیم: موسیقی پاپ، فیوژن و موسیقی‌های غربی که هیچ ارتباطی با ساختار و فرم موسیقی طرب جزیرتی ندارند. این تناقض، یک اشتباه ساده یا سهوی در نام‌گذاری نیست، بلکه نقض آشکار مالکیت معنوی فرهنگی مردم جزیره‌ی قشم است.

برگزارکنندگان با سوء استفاده از نام "جزیرتی"، سعی در جذب مخاطب و ایجاد جذابیت کاذب برای رویداد خود داشته‌‌اند، غافل از اینکه این اقدام، به تحریف تاریخ، آدرس غلط دادن به مخاطبان و پایمال شدن حقوق معنوی صاحبان اصلی این میراث فرهنگی منجر می ‌شود.

این امر فقط یک اشتباه نیست، بلکه یک جنایت فرهنگی است! میراثی که با خون دل و رنج نسل‌ها حفظ شده را به تاراج می‌برند. چرا نهادهای مسئول در برابر این تاراج هویت فرهنگی سکوت اختیار کرده ‌اند؟

این اقدام نسنجیده و غیرمسئولانه، پیامدهای منفی متعددی را به دنبال خواهد داشت که هر یک، همچون ضربه‌ ای سهمگین بر پیکره‌ی فرهنگ و هنر این مرز و بوم، می‌تواند خسارات جبران ‌ناپذیری به بار آورد:

•آدرس غلط دادن به مخاطبان و تحریف تاریخ: مخاطبانی که با سبک اصیل "جزیرتی" آشنایی ندارند، با مواجهه با موسیقی‌های نامرتبط در این رویداد، تصوری نادرست از این گنجینه‌ی ارزشمند پیدا می کنند. این فریبِ آشکار، نه تنها تاریخ و اصالت این سبک را مخدوش می‌سازد، بلکه زمینه ‌ای را برای فراموشی و بی‌توجهی به این میراث ماندگار فراهم می‌آورد.

•به انزوا کشاندن صاحبان اصلی: هنگامی که نام "جزیرتی" برای معرفی موسیقی‌های بیگانه به کار گرفته می‌شود، هنرمندان حقیقی این عرصه، به حاشیه رانده می‌شوند و تلاش‌های بی‌وقفه‌ی آن‌ها برای حفظ و اشاعه‌ی این گنجینه، نادیده انگاشته می‌شود.

•آسیب به پژوهش‌های آتی: این تحریف هویت و محتوا، نه تنها مخاطبان عام، بلکه پژوهشگران و محققان حوزه‌ی موسیقی و فعالیت‌ها و مطالعات حتی مستندات به خون دل گردآوری شده را به تباهی می برد و سایرین را نیز به اشتباه می ‌اندازد. تحقیقات آتی، بر پایه‌ی اطلاعات نادرست و تحریف ‌شده، بنا خواهند شد و این امر، مانع از شناخت دقیق و صحیح موسیقی "جزیرتی" و جایگاه آن در تاریخ فرهنگ ایران می‌شود.

تخلفات حقوقی در مصادره "جزیرتی"

از منظر حقوقی، کنش برگزارکنندگان فستیوال "جزیرتی" در کیش، واجد تخلفاتی آشکار است که نیازمند توجه ویژه و بررسی دقیق است:

•با عنایت به اینکه "جزیرتی" به عنوان یک سبک موسیقایی خاص متعلق به جزیره‌ی قشم در موسیقی نواحی ایران است، پدیدآورندگان و هنرمندان این سبک از حقوق مادی و معنوی برخوردارند. استفاده از نام این سبک بدون مجوز از صاحبان حق، مصداق بارز نقض حقوق پدیدآورنده است.

•نام "جزیرتی" به عنوان یک علامت تجاری فرهنگی، می‌تواند تحت حمایت قوانین مالکیت معنوی قرار گیرد. استفاده از این نام بدون کسب مجوز و رضایت صاحبان حق، تجاوز به حقوق مالکیت معنوی محسوب می‌شود. موسیقی "جزیرتی" به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس ایران، دارای ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و هنری فراوانی است. استفاده‌ی غیرمجاز و تحریف شده از این میراث، نقض حقوق نسل‌های گذشته و آینده در بهره‌ مندی از این ارزش‌ها محسوب می‌شود.

اکنون، زمان آن رسیده که مسئولان فرهنگی و برگزارکنندگان فستیوال "جزیرتی"در کیش، به افکار عمومی پاسخ دهند و در برابر این مصادره‌ی فرهنگی آشکار، مسئولیت‌پذیر باشند. مردم فرهنگ ‌دوست ایران، به ویژه مردم شریف قشم، حق دارند بدانند که چرا و چگونه این بی‌احترامی به میراث فرهنگی آنان صورت گرفته است. از مسئولین فستیوال با نام جعلی "جزیرتی" در کیش درخواست می‌شود که به این دو پرسش ساده و مشخص، پاسخ دهند:

1.نام حداقل یک موزیسین اهل جزیره کیش را که در سبک طرب جزیرتی فعالیت می‌کند، اعلام کنید.

2.حداقل یک قطعه موسیقی که در جزیره کیش و در سبک طرب جزیرتی ساخته شده باشد، به علاقه‌مندان معرفی کنید.

پشت پرده این اصرار عجیب چیست؟ چه انگیزه‌ای باعث شده که برگزارکنندگان فستیوال، با وجود آگاهی بعدی از تعلق نام "جزیرتی" به قشم و با وجود اعتراضات گسترده فعالان فرهنگی و هنرمندان، همچنان بر استفاده از این نام اصرار ورزیدند؟ آیا تحریف فرهنگ، یک ارزش است؟ آیا جریحه‌دار کردن احساسات هنرمندان و مردم شریف قشم، به بهای برگزاری یک فستیوال موسیقی، اقدامی اخلاقی، قانونی و مسئولانه تلقی می‌شود؟

متولیان این فستیوال به دنبال چه اهدافی بودند؟ آیا وظیفه‌ی ذاتی همگان، حراست و صیانت از میراث گرانبهای فرهنگی این سرزمین نیست؟سبک موسیقی "جزیرتی"، میراث ناملموس مردم جزیره قشم است و هیچ شخص، گروه یا نهادی اجازه ندارد که این میراث گرانبها را به تاراج ببرد، تحریف کند یا مورد سوءاستفاده قرار دهد. هنرمندان، پژوهشگران، فعالان فرهنگی، روزنامه‌نگاران مستقل و مردم دلسوز قشم و سراسر ایران، از تمامی متولیان فرهنگ و هنر منطقه، نهادهای مسئول کشوری، اصحاب رسانه و عموم مردم خواستارند که به این موضوع مهم، ورود جدی داشته باشند، از حقوق فرهنگی مردم قشم، دفاع کنند.