شناخت درست از خود و جهان، خواسته تمام مکاتب فکری برای پیروانشان است. اسلام نیز به عنوان یک مکتب فکری با منشاء الهی از این قاعده مستثنی نیست. اسلام تلاش میکند انسانها را به شناخت از خود، جهان هستی و خداوند برساند که منشا هستی است. آیات قرآنی زیادی هستند که با برشمردن ویژگیهای انسان سعی دارند به شناخت بهتر ما از خودمان کمک کنند.
حدیث معروف «من عرف نفسه قد عرف ربه» که از رسول اکرم (ص) و امام علی (ع) نقل شدهاست، گویای محوریت این موضوع در دین اسلام است. حج هم یکی از مناسک دینی است که خودسازی و خودشناسی فردی و آگاهیبخشی اجتماعی را بهطور همزمان در خود دارد. یکی از آیینهایی که در حج برگزار میشود، بزرگداشت روز عرفه است. عرفه همانطور که از نامش پیداست، معنی آگاهی میدهد. البته وجه تسمیه این روز به دلیل برگزاری مراسم اصلی در صحرای عرفات است که آن هم به دلیل شناختهشده بودن این منطقه بین اعراب آن روزگار چنین نامی دارد.
نشانههای لزوم خودشناسی و آگاهی اما در این روز کم نیست. یکی از این نشانهها دعای زیبای امام حسین (ع) در روز عرفه است. ایشان در قالب نیایش رابطه انسان با خدا را تعریف میکنند که برای این تعریف نیاز به داشتن تعریف درست از انسان ضروری است. ایشان در چارچوب همین تعریف، ویژگیهای انسانی زیادی را مطرح میکنند که حتی شامل آناتومی بدن هم میشود. ایشان غیر از دعا بصیرت را در عمل در همین روز به نمایش میگذارند. با این که علاقه ایشان به حج و لذتی که از عمل به این واجب الهی میبردند بر کسی پوشیده نیست، اما با درک صحیحی که از شرایط داشتند کار درست را انجام دادند و حج را ترک کردند تا به شکل خالصتری تسلیم امر خداوند باشند و از دین الهی حمایت کنند. ما هم به عنوان شیعه ایشان لازم است به ایشان تاسی کنیم و در همه تصمیمگیریهایمان آگاهانه عمل کنیم. شرایط روز را در نظر بگیریم، کار درست را انجام دهیم و دینداری آگاهانه را به نمایش بگذاریم.