معرفی روستا
گاومُرده از توابع بخش تخت، در 50 کیلومتری شرق بندرعباس جای گرفته است. نرسیده به حسنلنگی، در دوراهی حسینآباد و امتداد ساحل، روستا نمایان میشود. این روستا شاهراه ارتباطی میناب و بندرعباس است. از زمین و دریا به مرکز استان راه دارد. اهالی از قوم بزرگ «کرش» هستند که برخی محلههای بندرعباس نیز زندگی می کنند. زمین حاصلخیز و محصولهای کشاورزی این روستای 670 نفری، سالها زبانزد بود. تا اینکه بر سر راه رودخانهاش، سد علم کردند. دشتهای حاصلخیز حالاجایاش را به شورهزار داده است. بیش از یک دهه است که کشاورزی از روستا رخت بربسته. اهالی با دامداری و شترپروری روزگار میگذرانند. آب را که بستند گاورمرده و 25 روستای دیگه تشنه شد. چاه زدند تا لبان تشنه را سیراب کند. چاه جان نداشت و به روستا آب نرسید. این روستای بزرگ قوم «کرش»، دیگر نه آب دارد و نه خاک زرخیر. ساحلشاش هم واگذار شده. آنچه برایش مانده، آب پر گلولای پشت سد، زمین بایر و ساحل از دست رفتهاش است.
زمینهای کشاورزی حاصلخیز گاومُرده، در گذشته کشاورزان زیادی را از مناطق مختلف استان، بهویژه تازیان، میناب و رودان به اینجا میکشاند. هندوانه و گندم و صیفیجات به وفور کشت میشد. این خاک هر بذری را به راحتی پرورش میداد. «ابراهیم قاسمپور»، رئیس شورای روستای «گاومُرده» میگوید: «به دلیل تصمیم اشتباه مسئولان در انتقال آب، مهمترین دارایی روستا یعنی زمینهایش خشکیدند». سد خاکی «شمیل» را بر سر راه رودخانه روستا بسته شد. آب سد را به سوی شهرستانهای دیگر چون میناب هدایت شد اما قطرهای به روستا نرسید. کشاورزی از رونق افتاد. زمینها که جان دادند، 60 درصد اهالی به پرورش دام کوچک و بزرگ روی آوردند. شتر مهمترین دامی است که اهالی در پرورشاش تبحر دارند. حالا که خبری از کشاورزی نیست، اینجا شدهاست قطب پرورش شتر در منطقه. گاهی بیش از سه هزار نفر شتر در منطقه چرا میکنند. مشکل آب روستا اما همچنان پابرجا و زندگی بدون آن، اهالی را به ستوه آوردهاست.
سدِ «سد» شمیل
به نوشتهی روزنامه صبح ساحل، «آب که قطع شد برایمان در روستای «زوکی» بخش تخت، چندین چاه حفر کردند. اما چون گاومرده در بالادست روستاها قرار دارد، به آن آب نرسید. اهالی روستا باید برای آشامیدن آب بخرند. آب پر از گلولایی که بدون تصفیه، از پشت سد میناب به ما میرسد فقط به درد تغذیه دام و شستوشو میخورد». او میگوید فیلم کیفیت آب را به دست استاندار هم رساندهاند. مشکل آب مردم منطقه، موضوعی نیست که مسئولان استانی از آن بیخبر باشند. قاسمپور از نگرانیهایش برای تبدیل کامل زمینهای کشاورزی به شورهزار میگوید: «اگر حداقل آب پشت سد شمیل را با لولهکشی به روستا برسانند، زمینها دوباره احیا میشوند. جالب است که آب روستا را پشت سد شمیل نگه داشتهاند اما هیچ لولهای از آن به سمت ما نمیآید». او میگوید پیگیری زیادی انجام داده اما به نتیجهای نرسیدهاند. مهمترین دغدغه اهالی روستا استفاده مجدد از آب است. قاسمپور این آب را حق مردم میداند. او میگوید: «آب که قطع شد فقط روستا ما آسیب ندید. کشاورزی 25 روستا تعطیل شد». او میگوید تلاششان برای استفاده از لوله آبی که از سد استقلال میناب از کنار روستاها میگذرد هم بی نتیجه مانده است. رئیس شورای شهر گاومرده میگوید: «وضعیت ما مصداق «آب در کوزه و ما تشنه لبان میگردیم» است.»
سقف لرزان آموزش
مدرسه ابتدایی روستا قدیمی و تخریبی است. سقفش با هر بارندگی چکه میکند و ترکهایش بزرگتر میشود. با اینکه بارها مشکل به گوش مسئولان استانی رسانده شدهاست اما هنوز خبری از ساخت مدرسه جدید نیست. قاسمپور میگوید با کمک رسانههای مختلف، بارها فیلم و عکسش در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شدهاست. چندی پیش بود که دانشآموزان کلاس اولی گاومرده زیر سقف لرزان و ترک برداشته مدرسه زهوار دررفتهشان از استاندار درخواست ساخت مدرسه جدید کردند. قاسمپور میگوید: «قرار شد مدیرکل نوسازی مدارس استان فکری به حال این دانشآموزان بکند. ولی نه خبری از مدرسه شد و نه کانکس». این مدرسهی ابتدایی که بیش از50 دانشآموز را در خود جای میدهد، دیگر جانی برای ایستادگی ندارد. رئیس شورا میگوید بیم این میرود که با بارندگی بعدی سقفش بر سر دانشآموزان خراب شود. نه اعضای شورا و نه والدین نمیدانند که وعده استاندار و مدیرکل بازسازی مدارس استان کی محقق میشود. مشکل گاومرده به اینجا ختم نمیشود. جوانان تحصیلکرده روستا بیکارند. فرصت اشتغالی جز دامداری ندارند. همین موجب کوچ اجباریشان شده است.
داد از راه
اهالی سالهاست دغدغه راه دارند. 8 کیلومتر جاده تا روستا، از 9 سال پیش منتظر رسیدگی است. مسئولان برای جاده هم مانند مدرسه فقط وعده ترمیم دادند. آبنمای که گاومرده و روستای «کنارآن» حسینآباد را به هم وصل میکند هم حال چندان خوبی ندارد. هربار که باران میبارد، نزدیک یک هفته راهبندان است. آسفالت قبل و بعد آبنما هم تخریبی است. قاسمپورِ شورا از مشکلاتشان در آینده میترسد. او میگوید: «زندهکردن زمینهای ساحلی موضوع جدی است. چون روستا نزدیک ساحل است، در آینده به سرنوشت سیستان و بلوچستان دچار میشویم. شن از سوی ساحل به سمت روستا سرازیر میشود. همین زمینهای باقیمانده هم شنزار میشود». او میگوید اگر دولت زمینها را واگذار کند، مردم آنها را احیا میکنند. او ادامه میدهد: «احیای زمینها برای شترها هم خوب است. شترها بهدلیل از بینرفتن زمینهای مراتع، برای تغذیه به سوی دشتهای نزدیک جاده هجوم میبرند. همین موجب تصادف بسیاری از خودروها و شتر شدهاست. احیای زمینها تصادفهای جادهای این منطقه را نیز کاهش میدهد.»
آسیب توسعه
بسیاری از زمینهای حاصلخیز روستا در نزدیک ساحل قرار دارند. بخش زیادی از این زمینها برای ساخت استخرهای پرورش میگو واگذار شدهاست. قاسمپور میگوید: «به دلیل توسعه شهرستان بندرعباس و ساخت استخر پرورش میگو، غیربومیان زیادی به این مناطق مراجعه و زمین خریدند. در واگذاری اولویت وجود ندارد. اهالی برای خرید زمین و ساخت مسکن با کمبود مواجه شدهاند». او میگوید زمینهای پرورش میگو واگذار شده اما پروژه سالهاست شروع به کار کرده. طبق گفتهی رئیس شورای گاومرده، این طرح رونق اقتصادی برای منطقه به همراه نداشته است. او در مورد فرصتهای سرمایه گذاری در منطقه میگوید: «با واگذاری زمینها، فرصتهای سرمایهگذاری محدود شده است. سرمایهها به سمت شهرهای دیگر میروند. سایت پرورش میگو زیباییهای ساحل را از بین میبرد. اسکله صید، صیادی، گردشگری و ایجاد اقامتگاههای گردشگری در جوار ساحل، این مناطق را به یک قطب گردشگری شهرستان بندرعباس میتواند تبدیل کند. تصمیم واگذاری زمین و استخر پرورش میگو همه فرصتها را از بین برده است. شاید روزی مردم منطقه کُروچی مجبور به مهاجرت اجباری شوند.»
جبران خسران
ظرفیت ساحل، تنها فرصت توسعه روستا در نبود آب کافی و خاک مناسب برای کشاورزی است. اهالی میگویند اگر یک آبشرینکن بر روی آب دریا نصب شود، بخشی از خسارتهای احداث سد جبران میشود. به گفتهی رئیس شورای گاومرده مسئولان تا حالا به ظرفیتهای روستا مانند فرصت گردشگریاش توجه نکردهاند. قاسمپور میگوید: «همین شترپروری در منطقه گردشگران ودامداران بسیاری را به بازدید و کار در روستا ترغیب میکند. کمتر جایی در استان را میتوانی پیدا کنی که جمعیت بالایی از شتر را درخود جای داده باشد. انواع مختلف حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر در رودخانه کوچکی زیست دارند که از کنار روستا میگذرد. این طبیعت جذابیت بسیاری برای گردشگران دارد. حیاتوحش دیدنی روستا میتواند مقصد خوبی برای طبیعت دوستان باشد». قاسمپور از ساحل به عنوان مهمترین فرصت سرمایهگذاری و ترویج گردشگری نام میبرد. او میگوید: «علاوهبر ساحل زیبا، خور گاورمرده هم مکان خوبی برای احداث اسکلههای صیادی و گردشگری است. این خور محل رفتوآمد قایقهای کوچک و نیمه سنگین است. این خور و دریا، راه گاومرده به بندرعباس است». قاسم پور میگوید واگذاری اراضی پرورش میگو تهدیدی برای خور به شمار میآید. به منطقه کروچی توجه چندانی نشده است. قاسمپور میگوید: «دید خوبی نسبت به اهالی منطقه وجود ندارد. از جوانان نخبه ما حمایت چندانی نمیشود. نگاه توسعهای به سود منطقه نبوده است. اگر مسئولان دیدشان را به منطقه تغییر دهند، اینجا میتواند به یکی از قطبهای گردشگری شهرستان تبدیل شود».