وقتی عباس برزگر دست‌فروش روستایی از ترس شهرداری کارش در شهر را رها کرد و دو گردشگر آلمانی که در شبی بارانی در جاده گیرکرده بودند را به خانه ساده روستایی‌اش برد شاید در خواب هم نمی‌دید روزی به یک میلیاردر روستایی تبدیل شود و تور عشایری او در کتاب راهنمای گردشگری یونسکو به‌عنوان شگفت‌انگیزترین تجربه گردشگری در ایران ثبت شود. اقامتگاه بوم گردی عباس برزگر یکی از موفق‌ترین نمونه‌های صنعت بوم گردی کشور است.

خانه‌های بوم گردی با محیط روستایی آرامش‌بخش و با غذاهای دلپذیر و نواهای دلنشین محلی هر گردشگری بخصوص شهرنشینان خسته از دود و ساختمان‌های آهنی بلند را به‌سوی خود جذب می‌کنند تا کمی فارغ از زندگی پراسترس شهری در محیطی آرام و طبیعتی بکر زندگی سنتی روستایی را تجربه کنند.

چند سالی است که اقامتگاه‌های بوم گردی بسیاری در کشور شروع به فعالیت کرده‌اند و رشد قارچ گونه این اقامتگاه‌ها بدون نظارت صحیح بر فعالیت آن‌ها ازجمله عدم رعایت استانداردهای ایمنی، مهندسی و بهداشتی و همچنین دریافت هزینه‌های زیاد از مشتریان انتقاداتی را نیز به همراه داشته است اما هر چه بوده توانسته گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را جذب کند و علاوه بر ایجاد اشتغال برای روستاییان منبع درآمدی پایداری را برای آن‌ها نیز ایجاد کند.

در هرمزگان نیز خانه‌های بوم گردی موفق بسیاری در بندرکنگ، بندرلنگه، قشم و جزیره هرمز و سایر شهرهای استان و جود دارد. خانه‌هایی که با فروش صنایع‌دستی استان، معرفی آداب‌ورسوم و پخت غذاهای متنوع محلی هر گردشگری را ترغیب می‌کنند تا دوباره سری به این اقامتگاه‌ها بزند. خانه‌های بوم گردی استان توانسته‌اند علاوه بر گردشگران داخلی، میزبان بسیاری از گردشگران خارجی را نیز باشند. 

رونق فعالیت این اقامتگاه‌ها و نقش آن‌ها در معرفی آداب‌ورسوم و فرهنگ غنی هرمزگان نیازمند توجه بیش‌ازپیش مسئولان استان است؛ اما اخیراً برخی از گردانندگان اقامتگاه‌های بوم گردی استان در گفتگو با «صبح ساحل» از عدم همکاری برخی ادارات دولتی مانند اداره بهداشت و درمان برای صدور پروانه بوم گردی گلایه کردند. درواقع بوم گردی‌هایی که در انتظار صدور پروانه هستند اما دریافت پروانه بوم گردی آن‌ها منوط به تأییدیه اداره بهداشت و درمان استان است.

زارعی: هیچ مسئولی در استان پاسخگو نیست

زارعی مدیر اقامتگاه بوم گردی بندرکنگ که فعالیت خود را از 3 سال پیش آغاز نموده است به «صبح ساحل» گفت: در سالیان گذشته مردم مهمانان خارجی را به منزل خود دعوت می‌کردند و این به معضلی برای دولت تبدیل‌شده بود. شکل‌گیری اقامتگاه بوم گردی سروسامانی به این نوع پذیرایی از گردشگران داد. در حال حاضر حدود 1500 پروانه بوم گردی در کشور صادرشده است. وی با اشاره به مشکلات این صنف گفت: نبود دستورالعملی تحت عنوان صنف بوم گردی برای بهداشت و درمان، اماکن و آتش‌نشانی به معضلی برای دارندگان اقامتگاه بوم گردی تبدیل‌شده است. 

براین اساس پس از مراجعه به هر ارگان یا اداره به دلیل این مشکل طبق دستورالعمل دیگر واحدهای اقامتی مانند هتل‌ها و مسافرخانه‌ها با خانه‌های بوم گردی رفتار می‌شود. 

به‌طور مثال بهداشت و درمان در مورد نمای ظاهری خانه ایراداتی وارد می‌کند که برخی از ایرادات مانند کاشی‌کاری سرویس بهداشتی و آشپزخانه قابل‌رفع است اما با توجه به ماهیت تاریخی این خانه‌ها نمی‌توان تغییرات زیادی را در بخش‌های دیگر این خانه‌ها اعمال کرد چون در غیر اینصورت از حالت تاریخی بودن خارج می‌شود بنابراین امکان دست‌کاری و تغییر آن‌ها وجود ندارد.

زارعی با انتقاد از عدم همکاری برخی ادارات استان گفت: چرا استان ما باید در این زمینه محروم باشد درحالی‌که در بیشتر استان‌ها ازجمله اصفهان، فارس، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، مشهد و تهران پروانه بهداشت و پروانه بوم گردی صادر می‌شود. دو هفته پیش کل هیئت‌مدیره بوم گردی کشور را به بندرکنگ دعوت کردم و به بیان مشکلات اقامتگاه‌های بوم گردی پرداختیم. آن‌ها عنوان کردند اگر اقامتگاه‌های بوم گردی برخی اولویت‌ها ازجمله کاشی بودن سرویس بهداشتی و آشپزخانه، داشتن کارت تندرستی برای کارکنان و بهداشت محیط را رعایت کرده باشد می‌تواند بدون دستورالعمل فعالیت کند اما مشکل ما این است که هیچ مسئولی در استان پاسخگو نیست و همه عنوان می‌کنند دستورالعمل نداریم. 

اقامتگاه بوم گردی ما میزبان بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است و نداشتن پروانه بهداشت و بوم گردی مسئولیت ما را سنگین‌تر کرده است. تمامی تأییدیه‌ها به‌جز پروانه بهداشت را دریافت کرده‌ام. سه سال پیش پروانه بوم گردی را بدون نیاز به تائید اداره بهداشت دریافت کردم اما در حال حاضر صدور پروانه بوم گردی بدون صدور پروانه بهداشت امکان‌پذیر نیست. وی با استناد به گفته‌های برخی دارندگان اقامتگاه بوم گردی در استان آذربایجان شرقی گفت: در این استان کمیته هماهنگی با حضور فرماندار، اداره بهداشت و درمان و دارندگان اقامتگاه بوم گردی تشکیل و برخی اولویت‌ها برای اقامتگاه‌های بوم گردی تعیین شد. دارندگان خانه بوم گردی این استان عنوان کردند میراث فرهنگی حتی می‌تواند تأییدیه اداره بهداشت را از صدور پروانه بوم گردی حذف کند.

زارعی تصریح کرد: اگرچه برومند رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان نامه‌ای به اداره بهداشت و درمان استان برای تسهیل صدور پروانه بوم گردی نوشت اما همکاری از سوی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان صورت نگرفت. دانشگاه علوم پزشکی استان نیز نامه‌ای به وزارت بهداشت و درمان کشور زده اما هنوز پاسخی دریافت نکرده است اما این عدم پاسخ نباید دلیلی برای تعلل در صدور مجوز اقامتگاه‌های بوم گردی باشد. نداشتن پروانه بوم گردی مانند فعالیت غیرقانونی است و قطعاً مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد. همه اقامتگاه‌های بوم گردی استان فاقد پروانه بهداشت هستند و درصورتی‌که برای تمدید پروانه خود اقدام کنند به دلیل نداشتن پروانه بهداشت دچار مشکل خواهند شد.

موسوی: عدم هماهنگی دستگاه‌هاعلت بروز مشکلات

موسوی کارشناس گردشگری نیز گفت: بازرسان اداره بهداشت در بازدید از این اقامتگاه‌ها بر اساس واحدهای اقامتی مانند هتل‌ها و مهمان‌پذیرها بازرسی می‌کنند مثلاً از خانه‌های بوم گردی می‌خواهند تغییراتی از قبیل نصب دیوار پوش یا سقف کاذب در نمای ظاهری ساختمان ایجاد کنند که در اینصورت آن خانه تاریخی از حالت بوم گردی خارج می‌شود و برای گردشگر جذابیتی نخواهد داشت چراکه گردشگر می‌خواهد وارد فضایی شود که زندگی روستایی را تجربه کند. 

در صورت اعمال برخی تغییرات این خانه‌های تاریخی به یک‌خانه با نمای امروزی تبدیل می‌شود درحالی‌که این واحدها تبدیلی هستند اما برای واحدهای ساخته‌شده می‌توان همه این موارد را رفع کرد اما برای واحدهای تبدیلی به‌جز تغییرات در سرویس بهداشتی و آشپزخانه امکان رفع برای دیگر بخش‌های این واحدها وجود ندارد.

موسوی بر لزوم توجه ویژه‌بر صنعت بوم گردی تأکید و عنوان کرد: متأسفانه ضعف وزارت بهداشت در این زمینه نداشتن دستورالعملی برای اقامتگاه‌های بوم گردی است. خانه‌های بوم گردی در برخی نقاط مانند جزیره هرمز و بندرکنگ دچار مشکل هستند البته بازرسان اداره بهداشت برخی شهرها همکاری لازم را دارند اما در سایر شهرها قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای این خانه‌ها اعمال‌شده است. گاهی اوقات ممکن است کارشناسی که برای بازدید از اقامتگاه‌های بوم گردی می‌رود در مورد آیتم‌های بوم گردی توجیه نباشد. بعضی از اقامتگاه‌ها پروانه بوم گردی را دریافت کرده‌اند اما عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف باعث بروز مشکلاتی شده است.

این کارشناس درباره دستورالعمل میراث فرهنگی و گردشگری گفت: این سازمان دارای ضوابط بوم گردی است که بیشتر به واحدهای ساخت پرداخته‌شده است و در مورد واحدهای تبدیلی توضیحات زیادی داده نشده است.

واحدهای تبدیلی خانه‌های قدیمی روستایی هستند که برخی از آن‌ها نیاز به بازسازی دارند اما بسیاری از موارد را نمی‌توان در آن‌ها اعمال کرد و عمدتاً واحدهای بوم گردی تبدیلی دچار مشکل هستند. برخی از این خانه‌ها بر اساس ضوابط میراث فرهنگی و گردشگری فاقد مشکل است و می‌تواند فعالیت کند اما ممکن است سایر دستگاه‌ها بر اساس ضوابط خود آن‌ها را ارزیابی کرده و فاقد صلاحیت تشخیص دهند.

مریدی: حاضر نیستیم سلامت مردم به خطر بیفتد

مریدی مدیر گروه سلامت و محیط کار دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان گفت: وزارت بهداشت دستورالعملی برای اقامتگاه‌های بوم گردی برای ما ارسال نکرده است اما با توجه به استقبال زیاد از اقامتگاه‌های بوم گردی در استان، اگر واحدهایی حداقل استانداردها را رعایت کرده باشند مجوز دریافت خواهند کرد بنابراین تاکنون به هیچ فردی مجوز بهداشت برای بوم گردی داده نشده است و اقامتگاه‌هایی که مجوز دریافت کرده‌اند برحسب سایر دستورالعمل‌های نزدیک به آن‌ها مانند پانسیون یا سفره‌خانه‌ها ارزیابی‌شده‌اند و بر اساس دستورالعمل هتل‌ها ارزیابی نمی‌شوند چون در اینصورت هیچ‌کدام از این اقامتگاه‌ها حتی حداقل‌های مجوز را نمی‌توانند دریافت کنند. مثلاً ممکن است بنام سفره‌خانه مجوز گرفته اما در کنار آن از ویژگی‌های سنتی مثل آلاچیق هم بهره گرفته باشند. با وزارت بهداشت مکاتبه صورت گرفته است اما وزارت بهداشت هنوز آیین‌نامه را به ما نداده است. وی در ادامه گفت: اتفاقی در استان در حال رخ دادن است که به نام اقامتگاه‌های بوم گردی مکان‌هایی در حال ایجاد است که استاندارهای لازم برای سکونت افراد، پختن غذا و رسیدگی مناسب به افراد عملاً وجود ندارد. ما ناچار شدیم حسب موقعیت استان برای این اقامتگاه‌ها برخی اقدامات انجام دهیم مثلاً برای خانه‌های تاریخی اگر آشپزخانه‌ای با حجم و مشخصات لازم و فضای مناسب وجود داشته باشد ما نیز همانند سایر استان‌ها به آن‌ها کمک خواهیم کرد. این‌طور نیست که برای خانه‌هایی که جنبه تاریخی دارند و برای استان ارزشمند است آن‌ها را مثلاً ملزم به کاشی‌کاری کنیم و این کار عاقلانه نیست. شما اگر چنین مواردی در استان مشاهده کردید به ما اطلاع دهید تا رسیدگی کنیم. با توجه به گردشگر پذیر بودن استان علاقه‌مندیم سنت‌هایمان پایدار بماند بنابراین علیرغم اینکه وزارتخانه برای ما دستورالعمل را نفرستاده است اما این کار را انجام خواهیم داد.

مریدی خاطرنشان کرد: بیشتر این مشکلات در جزیره هرمز وجود دارد. در هرمز خانه بوم گردی نیست و تا زمانی که پیگیر بودیم هرمز وضعیت مشخصی نداشت. حتی قرار بود با دوستان در بنیاد برکت جلسه‌ای داشته باشیم که ظاهراً از این طرح در جزیره هرمز حمایت می‌کردند؛ بنابراین اولاً حاضر نیستیم سلامت مردم در هیچ اقامتگاه گردشگری اعم از بوم گردی یا هتل به خطر بیفتد دوما باید مکان‌های گردشگر پذیر مانند اقامتگاه‌های بوم گردی که در حال رشد کردن هستند را تقویت کنیم.

وی درباره اظهارات زارعی مبنی بر همکاری بهداشت سایر استان‌ها با خانه‌های بوم گردی گفت: ما بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت رفتار می‌کنیم و کاری به دیگر استان‌ها نداریم. از طرفی ممکن است استان‌های دیگر نیز مانند استان ما به دنبال حداقل شرایط بوده و در صورت رعایت حداقل‌ها مجوز صادر کرده باشند.

مکان بهداشتی آشپزخانه برای ما از هر نظر دیگر اهمیتی خاص خودش را دارد و ما نمی‌توانیم برای آشپزخانه حداقل را در نظر بگیریم بلکه حداکثر ضوابط را در نظر می‌گیریم تا مشکلی برای سلامت افراد به وجود نیاید.