جمعی از خبرنگاران هرمزگان هفته گذشته از بندر شهید رجایی بندرعباس که یکی از مهم‌ترین بنادر ایران است، بازدید کردند. این تور یک‌روزه به دعوت اله مراد عفیفی پور، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان صورت گرفت. ضمن آشنایی خبرنگاران با محیط اسکله شهید رجایی، ادهم رضوانی مدیرکل روابط عمومی اداره بنادر استان به سؤال برخی از خبرنگاران در این حوزه پاسخ داد.

اسکله شهید رجایی کریدور بین‌المللی دنیا

اسکله شهید رجایی از مهم‌ترین بنادر ایران، با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن کالا، به‌تنهایی بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات و ۷۰ درصد ترانزیت بنادر کشور را بر عهده دارد.پس از ورود به محوطه و بعد از آشنایی با محیط بارگیری و تخلیه بار کشتی‌ها، ادهم رضوانی بابیان اینکه این بندر عریض و طویل در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز واقع‌شده است، گفت: اسکله شهید رجایی با داشتن روابط دریایی و مبادله کالا با ۸۰ بندر معروف بین‌المللی تقریباً نیمی از تجارت ایران را بر عهده دارد.منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی در مرکز کریدور ترانزیتی جنوب به شمال قرار دارد که یکی از مهم‌ترین کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی در دنیاست. این کریدور اقیانوس هند و خلیج‌فارس را از طریق ایران به دریای خزر و سپس از طریق روسیه به سن‌پترزبورگ و شمال اروپا متصل می‌کند.موقعیت ممتاز جغرافیایی این بندر، دسترسی به آب‌های آزاد جهان از طریق خلیج‌فارس، اتصال به شبکه بین‌المللی راه‌آهن و جاده ابریشم، برخورداری از تجهیزات و امکانات مدرن، نزدیکی به مناطق آزاد کیش و قشم و بنادر حوزه خلیج‌فارس این مجتمع بندری را به پایگاه راهبردی و منحصربه‌فرد تبدیل نموده است.

حمل‌ونقل دریایی، ارزان، امن و حیاتی

در صورت نبود حمل‌ونقل دریایی نیمی از مردم دنیا به دلیل نرسیدن مواد بهداشتی و نیم دیگری از مردم به جهت نرسیدن مواد سوختی و مواد گرمایشی فوت خواهند کرد این امنیت صنعت حمل‌ونقل دریایی است که بیش از 90 درصد از حمل‌ونقل را به خود اختصاص می‌دهد.ادهم رضوانی که در طول این تور خبرنگاران آنان را همراهی می‌کرد و به سؤالات آنان پاسخ می‌داد در خصوص اطلاعات تکمیلی حمل‌ونقل دریایی گفت: حمل‌ونقل دریایی نسبت به بقیه روش‌ها ارزان‌تر بوده و به همین دلیل صاحبان کالا و شرکت‌های تجاری ترجیح می‌دهند کالای خود را با آب‌های آزاد حمل کنند. او در ادامه اضافه کرد که بیش‌ترین حجم تجارت و حمل‌ونقل از طریق دریا و آب‌های آزاد انجام می‌شود و امتیاز دیگری که این روش دارد، ثابت بودن نرخ کرایه است. چون نرخ کرایه را شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقل تعیین می‌کنند و تقریباً نرخ ثابتی است که همه ملزم به رعایت آن هستند. البته کشتی‌های آزاد با توافق با صاحب کالا و شرکت حمل نرخ را تعیین می‌کنند مزیت دیگر آن حمل کالا با حجم بسیار زیاد است. وی با اشاره به اینکه ضریب اطمینان و ایمنی حمل از طریق آب‌های آزاد بالا است، گفت: کسانی که کالا را حمل می‌کنند موظف به رعایت استانداردها و قوانین بین‌المللی هستند. همچنین از طریق آب‌های آزاد محموله‌های نسبتاً سنگین تا حدود 200 تا 500 هزار تن را به سهولت می‌توان با یک کشتی از بندری به بندر دیگر جابه‌جا کرد که تمامی این موارد از مزایای بالقوه حمل نقل دریایی است.

شهید رجایی از گذشته تا دیروز

بندر شهید رجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین پایانه حمل‌ونقل کانتینری کشور اکنون در حال فعالیت است، از سال 1342 شورای عالی اقتصاد دستور ساختن بندری استراتژیک در کنار دریای خلیج‌فارس را صادر کرد که به دست یک شرکت ایتالیایی احداث شد.در زمان جنگ عملیات توسعه این بندر عظیم متوقف شد اما در زمان ریاست جمهوری رجایی این بندر دوباره رونق گرفت و اولین پایانه کانتینری بندر و اولین ترمینال کانتینری فله در دورهٔ ریاست جمهوری آقای رجایی به بهره‌برداری رسید که امروز بندر شهید رجایی را به یکی از مهم‌ترین بنادر دنیا تبدیل کرده است.ادهم رضوانی با اشاره به اینکه امروز بندر شهید رجایی در رتبهٔ 67 قرار دارد گفت: رتبه امروز ما نسبت به رتبه سال 2013 خود 8 پله سقوط کرده است که البته قبل از تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا ما در جایگاه 44 هم قرارگرفته بودیم اما به دلیل تحریم‌های آمریکا حمل‌ونقل کالا کاهش پیداکرده است و متقابلاً رتبه ما نیز تنزل پیداکرده است.

ظرفیت بنادر هرمزگان همچنان رو به گسترش

استان هرمزگان با دارا بودن هفت بندر به‌عنوان استراتژیک ترین استان کشور مطرح است که می‌توان پایتخت دریایی کشور نامیده می‌شود. این بندرگاه‌ها همچنان رو به گسترش و در حال اضافه کردن بر ظرفیت‌هایشان هستند، چه از جهت حجم حمل‌ونقل تجاری و چه از جهت مسافربری و بنادر.در اسکله شهید رجایی که یکی از بزرگ‌ترین بنادر کشور است قابلیت حمل کانتینر از روی کشتی به روی کشنده یا برعکس را انجام می‌دهد که این فعالیت از طریق دستگاهی به نام جرثقیل‌های دروازه‌ای (GANTRY CRANE) انجام می‌پذیرد که در برخی مواقع به دلیل سهولت در بارگیری هم‌زمان هم کار بارگیری و هم تخلیه بار را باهم انجام دهیم.کار این دستگاه جابه‌جا کردن کانتینرها از کشتی به روی ماشین‌های حمل بار است که در فاصلهٔ 65 متری از زمین واقع‌شده است که حالت مگنتی ندارد کانتینر را گرفته و با کمک دستگاه کشنده وارد پس‌کرانه‌های کشتی شده و درجای مناسب قرار می‌گیرد

دستگاه دیگر به اسم ترانس تیتر است که کار صف دهی کالاها در بندر را انجام می‌دهد که توانایی چیدن 6 تا 7 کانتینر را روی‌هم دارد تا وارد مبانی گمرکی و خروج بار از اسکله انجام شود.به‌منظور سرعت بخشیدن به تخلیه و بارگیری کشتی‌های حامل کالای متفرقه، به‌ویژه کیسه‌ای و فله تعداد ۶ دستگاه جرثقیل ریلی خریداری و نصب‌شده است که با نصب ۹ دستگاه دیگر تعداد آن‌ها به ۱۵ دستگاه افزایش خواهد یافت.این جرثقیل‌های عظیم با بوم متحرک دارای بردی وسیع می‌باشند. به‌نحوی‌که بوم آن‌ها پهنای عریض‌ترین کشتی‌های باری را پوشش می‌دهد.زمانی که کانتینرها در کشتی جایگذاری شدن برای ثابت ماندن از درب‌های کشتی استفاده می‌شود که روی درب‌ها دوباره کانتینر جایگذاری می‌شود و از طریق سیم‌های بکسل محکم می‌شوند که در اثر حرکت امواج آسیبی به آن‌ها وارد نشود.

عملیات لنگرگاه کشتی در بندر شهید رجایی

زمانی که کشتی وارد بندر می‌شود اعلام حضور می‌کند نوع کالا مشخص می‌شود کاپیتان محلی که اصطلاحاً به آن پایلوت گفته می‌شود به کمک دو یدک‌کش البته بستگی به نوع کشتی هدایت‌کننده دارد، کار هدایت را بر عهده می‌گیرد و کشتی را از طریق آن یدک‌کش‌ها به بندر با استفاده از ضربه‌گیرها یا فن درها پهلو می‌گیرند.

ظرفیت کانتینری بندر شهید رجایی

ادهم رضوانی در خصوص سؤال خبرنگاران درباره ظرفیت کانتری بندر شهید رجایی گفت: ظرفیت این بندر در حال حاضر 3 میلیون در سال است که در برخی مواقع تا 6 میلیون هم قادر به انجام جابه‌جایی شده است که در حال حاضر باهمت پیمانکاران ایرانی و ساخت حوضچه‌های جدید می‌توان ظرفیت این بندر را تا 8 میلیون در حوزه کانتینر افرایش دهیم
وی اضافه کرد که در حوزه کالاهای دیگر 110 میلیون تن در سال ظرفیت سالانه حمل‌ونقل بندر شهید رجایی است درحالی‌که تمامی بنادر شمالی ظرفیت جابه‌جایی آن‌ها 11 میلیون تن در سال است که همین مسئله اهمیت بالای بندر شهید رجایی و فعالیت گسترده‌ای که در این بندر انجام می‌گیرد را نشان می‌دهد.

ساخت کشتی‌های حمل بار در دنیا

کشور چین و کره و ژاپن به‌تنهایی بیش آر 94 درصد از کشتی‌های دنیا را می‌سازند هرکدام از این کشورها در بخش‌هایی تخصصی به خود کار می‌کنند مثلاً کشور چین بیشتر در حوزه کشتی‌های فله‌بر فعالیت دارد، کشور ژاپن در خصوص کشتی‌های جنرال کارگوو کشور کره در حوزه کشتی‌های کانتینری فعالیت دارند
و در پایان مزایا و ویژگی‌های منحصربه‌فرد منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی را بررسی کردیم که می‌توان به چند مورد مهم اشاره کرد:
1. برخورداری از امتیازات مناطق ویژه اقتصادی
۲- وجود اراضی قابل‌واگذاری برای فعالیت پشتیبانی، صنعتی، نفتی و خدماتی به‌صورت BOT، BOOT، اجاره کوتاه‌مدت، میان‌مدت  و بلندمدت.
۳- وجود شبکه‌های آب، برق، تلفن، IT و سیستم دفع آب‌های سطحی.
۴- امکان استفاده بهینه از شبکه ارتباطی داخلی و بین‌المللی دریایی، راه‌آهن و جاده‌ای.
۵- قرار گرفتن در مسیرهای اصلی کریدورهای ترانزیتی نظیر شمال و جنوب، شرق و غرب جهت تسهیل ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه، حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان، افغانستان، پاکستان و عراق.
۶- دسترسی به آب‌های آزاد و حداکثر استفاده از مزیت‌های حمل‌ونقل دریایی.
۷- مجاورت با مراکز و قطب‌های اصلی تولیدی، صنعتی و پتروشیمی کشور.
۸- وجود شبکه‌های بانکی، اعتباری، بیمه‌ای، گمرک و سایر مؤسسات خدماتی مرتبط.
۹- امکان استفاده از تسهیلات اعتباری و بانکی.
۱۰- وجود ترمینال‌های اختصاصی، ترانزیت سوخت و بانک رینگ، کانتینری، عمومی و فرآورده‌های نفتی و مواد معدنی.

شهید رجایی، امن‌ترین بندر کشور

بر اساس تعریف سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، کنترل و بازرسی به معنای بازرسی از کشتی‌های خارجی در بنادر کشور به‌منظور تأیید انطباق وضعیت و تجهیزات  کشتی با الزامات مقررات بین‌المللی و استفاده آن‌ها از نیروهای کافی و ذیصلاح است.
همچنین اگر خارج از آب‌های منطقه‌ای تخلفی صورت بگیرد بر عهده نیروی دریایی سپاه پاسداران است که بسیار مقتدرانه در این حوزه عمل کرده است.
الحاق ۲۴۰۰ هکتار از اراضی واقع در شمال بندر شهید رجایی و ارتقاء مساحت این بندر به ۴۸۰۰ هکتار باعث فراهم شدن امکان ایجاد یک شهر لجستیک بندری می‌شود. این بندر می‌تواند با توسعه خود در زمینه‌های صادرات مجدد و ارائه خدمات ارزش‌افزوده خود را در رده اسکله‌های نسل سومی جهان جای دهد. قطعاً با توسعه این اسکله و اجرایی شدن امکانات ویژه آن در آینده‌ای نزدیک، منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی، ارزشمندترین و مؤثرترین نقش را در شکوفایی اقتصاد ملی و توزیع کالا در منطقه  ایفا خواهد نمود.