آسیبهای اجتماعی دردهای پنهانی است که در سکوت، هر جامعه را از درون میخورد و زخمهایی را ایجاد میکند. این زخمها زمانی سرباز میکنند که دیگر بهراحتی نمیتوان دوایی برای آن پیدا کرد.
جامعه هرمز نیز مانند سایر نقاط استان هرمزگان درگیر آسیبهایی است که جذابیتهای ظاهری جزیره و جغرافیای خاصاش، کمتر فرصت توجه به آن را فراهم کردهاست. مسلما شناسایی و برطرف کردن این آسیبها، وظیفه دستگاههای نظارتی است. در کنار آن اما بازوهای کمکی از دل مردم وجود دارد که از نزدیک این دردها را لمس کردهاند و شناخت بهتری نسبت به آنها دارند. «سکینه زارعی»، از جمله فعالان اجتماعی هرمز است که برای پرداختن به این مشکلات و یافتن راه حل پایدار آنها، سازمان مردم نهادی تاسیس کرده که از سال 95 در جزیره مشغول به فعالیت است. او در کنار فعالیتهای اجتماعیاش، در زمینه مشاوره و پیشگیری از اعتیاد نیز کار میکند. به سراغ او رفتیم تا برایمان از آنچه بگوید که در زیر پوست شهر میگذرد.
سازمان مردم نهاد شما چه فعالیتهایی در زمینه آسیبهای اجتماعی انجام دادهاست؟
بیشتر فعالیتهای ما در حوزه جوانان است؛ از جمله برگزاری همایش آموزشی برای دانشآموزان دوره اول متوسطه. دانشآموزان دوره اول متوسطه در سن آسیب هستند. باتوجه به تغییرهای چند سال اخیر هرمز و گردشگری شدن آن، باید دانشآموزان نسبت به برخی مسائل آگاهی پیدا کنند که چگونه از خود محافظت کنند، فریب یک غریبه را نخورند و درصورت بروز هر مشکلی چگونه راه حل مناسب پیدا کنند. البته آموزش خانواده در فصل ورود گردشگران بازخورد چندانی ندارد. این فصلها زمان کسب درآمد خانودههاست و دسترسی به آنها مشکل است. کارگاههای آموزشی باید زمانی برگزار شود که بیشتر خانوادهها بتوانند در آن شرکت کنند. یکی از مشکلات، عدم توجه کافی خانوادهها به فرزندان و محرومیت عاطفی است. خانوادهها باید بدانند که فرزندان علاوهبر نیاز مالی، نیاز عاطفی نیز دارند. فرزندان از والدینشان توقع دارند تا زمان بیشتری را با آنها بگذرانند. اما وقتی پای صحبت والدین بنشینی از مشکل هاشان در کسب درآمد و ساعت های طولانی برای کار در بیرون از خانه میگویند. درحالیکه اگر درآمد کمتری کسب کنند اما مدت بیشتری در کنار فرزندانشان باشند، حجم زیادی از نیازهایشان را تامین میکنند.
بهعنوان یک فعال اجتماعی، مهمترین آسیبی که جزیره هرمز بعد از ورود گردشگران دیدهاست، چیست؟
یکی از آسیبهای موجود، حساسیتزدایی و تغییر برخی آدابورسوم و باورهای مردم جزیره است. هرمز در گذشته از نظر نوع پوشش، جزیرهای مذهبی بود. پیش ازین پوشش جوانان جزیره اینگونه نبود اما بهدلیل ورود گردشگران و الگوپذیری از پوشش و فرهنگهای مختلفشان، تغییراتی به وجود آمدهاست. یکی دیگر از آسیبهای جدی، تفاوتی است که بین رفتار و پوشش زنان گردشگر و بومی وجود دارد. جوانان زمانیکه شاهد این تفاوت رفتاری و پوششی هستند، پرتوقعتر میشوند و خواهان رفتاری متضاد با آنچه در فرهنگ بومیشان است، میشوند. این امر موجب بروز مشکلات فراوانی در خانوادهها شدهاست. اکنون شاهد چند همسری، روابط موازی و خارج از چارچوب خانواده بیش از گذشته هستیم.
یکی از آسیبهایی که علاوهبر هرمز،در کل استان هرمزگان مشاهده می شود، ازدواج زودهنگام و کودکهمسری است که آمارهای شفافی درمورد آن ارائه نمیشود. وضعیت ازدواج زودهنگام در هرمز چگونه است؟
درحال حاضر کمتر شدهاست اما در سالهای گذشته دختران در سنین کم ازدواج میکردند. پس از آن نیز بلافاصله ترک تحصیل میکردند و بچهدار میشدند. مواردی نیز وجود داشتهاست که دانشآموزانی حتی در کلاس ششم عقد و ترک تحصیل کردهاند. برخی خانوادهها وضعیت نامناسب اقتصادی را توجیهی برای اجبار دخترانشان به ازدواج در سن کم میدانند. برخی نیز ترس از روابط نامشروع فرزندانشان را بهانه میکنند. لذا با اولین خواستگار دختر ازدواج میکند اما خانوادهها نمیاندیشند که این سن برای ازدواج مناسب و عقلانی نیست.
گرایش به مصرف دخانیات در بین جوانان جزیره بالاست. بهنظر شما دلیل گرایش به مصرف قلیان در سنین کم در هرمز چیست؟ برخی شهروندان از کاهش سن مصرف قرصهای روانگردان و مشروبات الکلی خبر دادهاند. با توجه به اینکه در مدرسه حضور دارید با توزیع و مصرف در بین دانشآموزان برخورد کردهاید؟
مصرف قلیان در جزیره زیاد است اما در سنین کمتر از 14 سال مشاهده نشدهاست. مصرف دخانیات و قلیان در خانوادهها، عرضه قلیان در کافه و سهولت دسترسی به آن از جمله دلایلی است که در دورهمیها بهعنوان یک سرگرمی رواج پیدا کردهاست. وضعیت اعتیاد در جزیره چندان نگرانکننده نیست و تاکنون گزارشی در خصوص مصرف مواد مخدر در مدارس نداشتیم. من در مدرسه مسئول پیشگیری از اعتیاد هستم و برای مقابله با بروز چنین مواردی، کارگاههای پیشگیری از اعتیاد را برگزار میکنیم.
میزان ترک تحصیل دانشآموزان بهدلیل رفتار نامناسب کادر آموزشی و خشونت در مدارس چقدر بودهاست؟
ترک تحصیل بهدلیل خشونت در مدارس تاکنون وجود نداشتهاست. اما رفتار نامناسب کادر آموزشی در مدارس وجود دارد. در موردی که خود از نزدیک در جریان آن بودم، دانشآموزی بهدلیل رفتار نامناسب معلم، از مدرسه دلزده شدهبود و تمایلی برای رفتن به مدرسه نداشت. در نهایت با صحبتهایی که با او طی چندین جلسه داشتیم، وضعیت روحی و دیدش نسبت به مدرسه تغییر کرد و به مدرسه بازگشت.
نظارتی بر رفتار و عملکرد آموزشی معلمان در جزیره هرمز وجود دارد؟
بخشنامهای وجود دارد که اگر دانشآموز یا خانوادهای نسبت به رفتار معلمی اعتراض داشتهباشد، معلم بازخواست خواهد شد. اما نظارت به آن صورت وجود ندارد. بسیاری از مشکلات در زمینه دلزدگی دانشآموزان از فضای درس و مدرسه بهدلیل ناآگاهی معلمان است. یک معلم باید روانشناس و مشاور نیز باشد. نیازی نیست حتما دورههای مختلف را گذراند. امکانات حال حاضر آنقدر است که با مطالعه چند کتاب میتوان اطلاعات بسیاری کسب کرد. یک معلم باید اطلاعاتش را افزایش دهد تا بتواند بهدرستی با دانشآموزان رفتار کند تا از درس و مدرسه زده نشوند.