آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نقش به‌سزایی در مدیریت سرمایه انسانی یک جامعه دارد. نقش و اهمیت این آموزش‌ها در توسعه اقتصادی نزد کشورهای توسعه‌یافته و بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه، شناخته‌شده است. به‌گونه‌ای که بسیاری از کشورها برای ایجاد تحول در توسعه اقتصادی به‌عنوان پیش‌زمینه و اولین گام، اقدام به اصلاح نظام آموزش فنی و حرفه‌ای خود و سرمایه‌گذاری در آن می‌نمایند. ایران نیز در رده کشورهایی است که فنی و حرفه‌ای در آن نقش محوری و پررنگی دارد اما هنوز نگرش‌های منفی بسیاری در مورد آن وجود دارد. شاید به دلیل اینکه کاردستی و فنی از قدیم به‌مثابه کاری ضعیف و فقط درخور افراد کم‌سواد در نظر گرفته‌شده است. درنتیجه، در بسیاری از کشورها ازجمله ایران، بخشی از مردم که دوره دبیرستان را به پایان می‌برند یا حتی فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها هستند. صرفاً به این دلیل بیکار می‌مانند که شغل‌های اداری و پشت میزی کافی برای آنان وجود ندارد. روشن است که نمی‌توان نگرش‌های عمومی را یک‌شبه دگرگون کرد، اما با آموزش فنی به‌عنوان عنصر مکمل نظام آموزشی کشور می‌توان تا حدی این مشکل را حل کرد. از سویی با آگاه‌سازی مردم نسبت به امکاناتی که آموزش فنی و حرفه‌ای در اختیار افراد قرار می‌دهد، تغییر نگرش‌ها خیلی سریع انجام خواهد گرفت. استان هرمزگان از آن دست استان‌های جوانی است که با معضل بیکاری دست‌به‌گریبان است، اما پتانسیل‌های بالایی در کارآفرینی دارد که آن‌چنان تخصصی و حرفه‌ای موردتوجه قرار نگرفته است و سازمان فنی و حرفه‌ای هرمزگان به مناسب هفته مهارت و با شعار «نهادینه کردن کار و کارآفرینی در هرمزگان» آغاز به کارکرد. رونمایی از «طرح توانمندی و تحول محلات» و افتتاح طرح‌هایی چون «جوار و بین کارگاهی شرکت آلومینیوم المهدی»، بخشی از برنامه‌های این سازمان به مناسب روز ملی فنی و حرفه‌ای است. به مناسبت این روز تصمیم گرفتیم با «اسما کریمی»، مدیرکل سازمان فنی و حرفه‌ای هرمزگان درباره مشکلات و برنامه‌های این سازمان برای عبور از بحران کرونا، تعطیلی مراکز آموزشی و توسعه فرهنگ فنی و حرفه‌ای گفت‌وگو کنیم.

   

عملکرد سازمان فنی و حرفه‌ای را در سال گذشته و در بحران کرونا چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سال 98، بیش از سی هزار نفر در رشته‌های متفاوت مهارت آموخته‌اند. از این ‌بین 15 هزار نفر از طریق آموزش دولتی و بقیه از آموزش‌های بخش آزاد استفاده کرده‌اند. با توجه به آمار در دسترس ما 40 درصد از این افراد بعد از اتمام دوره‌های مهارت‌آموزی صاحب شغل شده‌اند؛ اما کرونا برنامه‌های ما را مختل کرد و کارگاه‌های و برنامه‌ریزی‌های ما در بسیاری از زمینه‌ها با مشکل مواجه شد. در حال حاضر مجبور به برگزاری کلاس‌هایی با ظرفیت کمتر و افزایش شیفت‌ها شده‌ایم تا بتوانیم آموزشی را پیاده کنیم که مدنظرمان است. این طرح در مناطق حاشیه‌نشین برگزار می‌شود با رویکردی برای توانمند ساختن افرادی که ازنظر مالی توانایی هزینه برای بخش آموزش را ندارند. ما در سال قبل توانستیم 1000 نفر را تحت پوشش این نهاد قرار دهیم و در حال حاضر در سال جدید 300 نفر تحت این شرایط در حال آموزش هستند که تا انتهای سال افزایش خواهند یافت. سازوکارهایی برای آموزش بیشتر در این طرح و در رشته‌های متفاوت در حال انجام است که تا 6 ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. ما در حال حاضر در «هفته مهارت» قرار داریم که این سازمان در طول این هفته برنامه‌های متفاوتی هرساله در نظر دارد؛ مانند تجلیل از مدیران و مربیان آموزشگاه‌های برتر که عملکرد خوبی در یک سال گذشته داشته‌اند، دستگاه‌هایی که در این راستا با ما همکاری کرده‌اند و حتی رسانه‌های برتری که اخبار این حوزه را پوشش داده و منعکس کرده‌اند تجلیل می‌شود. از همه مهم‌تر تجلیل از مهارت آموزان کارآفرین است که با کسب مهارت در دوره‌های ما توانسته‌اند بهترین کسب‌وکار را داشته باشند که هرساله 5 نفر از آن‌ها را انتخاب کرده و بر اساس معیارهای خاصی که وجود دارد و در این هفته از آن‌ها تجلیل می‌شود. افراد با ثبت‌نام و مهارت‌آموزی در دوره‌های ما با توجه به شرایط و حوزه موردعلاقه خود مهارت کسب کرده و به دلیل کیفیت بالای آموزش در این سازمان به‌سرعت جذب بازار کار شوند. ما سعی در استفاده از ظرفیت جوان در کشور و به‌خصوص در استان هرمزگان به دلیل پتانسیل بالایی که دارد هستیم و همین امر باعث ایجاد اشتغال در استان هرمزگان می‌شود جوانان باید با نوع مهارت موردنیاز فعالیت‌ها آشنا شوند تا بتوانند وارد بازار کار شوند.

سازمان فنی و حرفه‌ای هرمزگان در بحران کرونا چه تسهیلات و راهکارهایی ارائه داده است؟
در این ایام بسیاری از آموزشگاه‌ها متضرر شدند و در عمل بخش از بزرگی از جامعه مربیان و صاحبان شغل در حوزه آموزش و فنی و حرفه‌ای تعطیل‌شده‌اند. ما نیز تمام تلاش خود را کردیم و بیشتر در بحث آموزش و تولید محتوا عمل کرده‌ایم و از سویی سازوکارهایی قرار است انجام دهیم تا آموزش آنلاین در دسترس همه افراد قرار بگیرد؛ اما مهم‌ترین قسمت کار ما، مهارتی است که باید به شکل عملی و فیزیکی انجام گیرد لذا در این راستا پروتکل بهداشتی تنظیم کرده‌ایم که به تأیید وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا رسیده است و طبق آن دستورالعمل افراد با ظرفیت بسیار کم به‌صورت حضوری در کلاس‌ها شرکت می‌کنند و بعد از آموزش تمام دستگاه‌ها و کارگاه ضدعفونی می‌شود؛ اما در خصوص تسهیلات، آموزشگاه‌های حضوری و آزاد ما با توجه به شیوع کرونا تعطیل شدند که با تسهیلاتی که از سوی دولت به بخش آموزش تخصیص یافت و شامل آموزشگاه‌های ما نیز شد توانستیم اندکی از این صدمات را جبران کنیم.

افزایش 10 برابری برخی از مدرک‌های فنی و حرفه‌ای حقیقت دارد؟
آموزش‌ها در قسمت عمومی که به‌صورت رایگان به مردم ارائه می‌شود؛ اما در بحث آموزشگاه‌های آزاد شهریه ثابتی تعریف‌شده است که تعرفه کشوری دارد و به تأیید کانون انجمن‌های صنفی رسیده است که تاکنون هیچ افزایشی نداشته است. چیزی که افزایش داشته است تعرفه آزمون فنی و حرفه‌ای است که هزینه آن‌هم به تأیید مجلس رسیده و طبق تأمین بودجه کشور در نظر گرفته‌شده است. درنتیجه پولی که از مهارت آموزان دریافت می‌شود مستقیم وارد خزانه دولت خواهد شد. تنها استثنایی که وجود دارد برای افرادی است که در بهمن سال 98 اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند اما به دلیل شرایط کرونا آموزش متوقف‌شده است که تعرفه برای این افراد همانند سال قبل حساب می‌شود.

تجهیزات آموزش فنی و حرفه‌ای در برخی مناطق قدیمی است. آیا راهکار و بودجه‌ای برای نوسازی و به‌روز کردن تجهیزات در این شرایط وجود دارد؟
ما در سال قبل اعتبارات خوبی را اخذ کردیم و با توجه به شرایط بازار و نوسانات قیمت امیدوار هستیم در این سال اعتبارات بیشتری جذب شود، با توجه به اینکه استان هرمزگان بسیار گسترده است و اگر بخواهیم تجهیزات به‌روز را در همه‌جا داشته باشیم، هزینه بسیار بالایی برای ما خواهد داشت. یکی از دلایلی که به شرکت‌های در بخش خصوصی مشارکت و از سرمایه‌داران حوزه آموزش دعوت می‌کنیم همین امر است زیرا ما نمی‌توانیم تنها به اعتبارات دولتی متکی باشیم. در برخی از نقاط استان به دلیل محروم بودن امکان پرداخت شهریه آموزشی وجود ندارد که ما دراین‌بین از خیرین برای کمک به آموزش و توانمندسازی افراد استفاده می‌کنیم. 

انتقادها از دولتی اداره شدن سازمان فنی و حرفه‌ای بیشتر شده است آیا راه جدیدی برای درآمدزایی بیشتر سازمان فنی و حرفه‌ای وجود دارد؟
ما از مشارکت در بخش خصوصی استقبال می‌کنیم و در حال حاضر در حال افزایش ظرفیت‌های بخش خصوصی هستیم. اولویت پذیرش این سازمان افراد آسیب‌دیده از جامعه است و ما سعی در خدمات‌رسانی به مناطق محروم و خانواده‌های حاشیه‌نشین شهرها هستیم، برای خدمات‌رسانی به این قشر، افراد از مربیان دولتی استفاده می‌شود. البته بیشترین خدمات ما در بخش خصوصی ارائه می‌شود و ما به‌عنوان ناظر به بخش خصوصی فعالیت داریم. خدماتی در نظر گرفته‌شده است که آموزش افرادی که شرایط مالی مناسبی برای پرداخت شهریه آموزش را ندارند به‌صورت رایگان خدمات‌رسانی شوند و بخش خصوصی خدمات‌رسانی به این قشر افراد را کاهش ندهد. تاکنون 6 تا 7 مرکز دولتی به بخش خصوصی واگذارشده که در مقابل آن تأمین تجهیزات با بخش خصوصی است در قبال بودجه‌ای که دریافت می‌کند نیز متعهد هستند افرادی با قشر ضعیف را به‌صورت رایگان پوشش دهند. ما نیز بسته به شرایط موجود در هر منطقه مربیان را به آن سمت سوق می‌دهیم. دستگاه‌های اجرایی در استان اعلام می‌کنند که چه ظرفیتی در کدام شهرستان موردنیاز است و ما بر اساس آن برنامه‌ریزی آموزشی قرار می‌دهیم. این برنامه‌ریزی هم در بخش دولتی است و هم در بخش هم در بخش خصوصی.

مهارت‌آموزی سربازان وظیفه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از طرح‌هایی که به دستور مقام معظم رهبری اجرایی شد، طرح آموزش در پادگان‌ها بود باهدف ایجاد شورونشاط در بین سربازان و همچنین داشتن مهارتی بعد از اتمام دوره سربازی است. در همین راستا تفاهم‌نامه‌ای با نیروهای مسلح فراهم ساختیم و تقریباً 20 درصد از ظرفیت هر استان تحت آموزش این سازمان قرار گرفت. امسال هدف گزاری ما بیشتر است وسعی در افزایش سطح این طرح هستیم. این طرح هم باعث کسب مهارت در سربازان و هم باعث کسری خدمت به میزان مهارتی که ارائه می‌کنند می‌شود. سربازان می‌توانند با مراجعه به سامانه «سربازماهر«ثبت‌نام کنند و بر اساس نیازهای هر شهرستان و مهارت‌هایی که خودشان دارند در سطح استان به کار گرفته می‌شوند. انتقادهایی از شیوه ثبت‌نام و برگزاری آزمون‌های فنی و حرفه‌ای وجود دارد که نیازمند توضیح شما است.

انتقاد از سؤال‌های آزمون فنی و حرفه‌ای بسیار بالا است، دلیل پیچیده بودن برخی آزمون‌ها از نگاه داوطلب‌ها چیست؟
آزمون‌های فنی و حرفه‌ای به‌صورت کشور برگزاری می‌شوند زیرا مدارکی که اخذ می‌کنند مدارک بین‌المللی است و در 178 کشور دنیا موردپذیرش قرار می‌گیرد. اکنون آزمون‌ها از حالت کاغذی به شیوه آنلاین تغییر کرده که در سراسر کشور در حال انجام است. آزمون‌ها در سطح استاندارد برگزار می‌شود و دارای کیفیت بالایی هستند، آزمون‌های عملی نیز در کارگاه‌های تخصیص‌یافته به استان‌ها انجام می‌شود. افراد می‌توانند به‌صورت غیرحضوری در سایت‌های کشور شرکت کنند و خدمات یکسان در سراسر کشور را داشته باشند. هرچند اگر مواردی نیاز به اصلاح و به‌روزرسانی باشد ما پیگیری می‌کنیم و سعی در اصلاح آن موارد و شاخص‌های مدنظر خواهیم داشت. سامانه‌ای دیگر به اسم «مهارت سنجی» داریم که مردم می‌توانند ثبت‌نام کنند و مهارت‌هایی که دارند را وارد کنند همکاران ما بر آن اساس برنامه‌ریزی و آموزش را برای این افراد در نظر خواهد گرفت که از این طریق به‌راحتی می‌توانند وارد بازار کار شوند. سازمان فنی و حرفه‌ای توانست در سال قبل در المپیاد مهارتی شرکت کند و افرادی را از استان هرمزگان به این مسابقات اعزام کند که این افراد موفق به کسب بالاترین مقام کشوری شدند، هم اکنون ثبت‌نام برای المپیاد و کشف مهارت‌ها برای سال آینده و حضور در این مسابقات در حال انجام است. از آنجایی که استان هرمزگان استعدادهای بسیار زیادی دارد و بندرعباس به‌عنوان شهر خلاق لقب گرفته است ما نیز می‌توانیم از این پتانسیل برای ارزیابی به بازارهای جهانی استفاده کنیم.  لازم به ذکر است سال گذشته، پارسا یوسفی یکی از اعضا تیم جمهوری اسلامی ایران بود که آیین بدرقه این تیم به رقابت های جهانی مهارت کازان روسیه در ۲۳ مرداد با حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور برگزار شد و ۲۵ مرداد به روسیه اعزام شدند. آن افزون بر یک هزار و ۳۰۰ نفر از ۶۳ کشور در ۵۶ رشته شرکت کردند. پارسا یوسفی مهارت آموخته هرمزگانی موفق به کسب مدال نقره این رقابت های جهانی شد و بعد از مسابقات با  اعضا تیم جمهوری اسلامی ایران به کشور بازگشت.