حمل‌ونقل درون‌شهری بندرعباس به نحوی است که تمام‌مسیرهای اصلی شهر به سمت مرکز آن روانه می‌شود و همین باعث شده که راه‌بندان و سد معبر دائمی در خطوط اصلی رفت‌وآمدی آن شکل بگیرد. ساخت «BRT» یا سیستم حمل‌ونقل سریع با اتوبوس، پروژه بلندپروازانه شهرداری بندرعباس برای پایان دادن به معضل همیشگی ترافیک این شهر بود. کلنگ بهره‌برداری از پروژه، سال 94 به زمین زده شد و بودجه‌های کلانی را در خود بلعید. اکنون شاهدیم که بعد از گذر 5 سال، BRT بندرعباس پیشرفت چشمگیری نداشته است.در ماه‌های اخیر و پس از مطرح‌شدن مطالبه مردمی از شهرداری بندرعباس تحت عنوان هشتگ «بندرعباس من کجاست» ، BRT‌ یکی از مواردی بود که به‌کرات از آن یاد شد. این پروژه اکنون سؤالات و ابهامات بسیاری را از آینده ترافیک بندرعباس و هزینه‌ها و اعتبارات صورت گرفته بر جای گذاشته است که نیازمند است مسئولان مربوطه در خصوص آن شفاف‌سازی کنند.

 
BRT بندرعباس و اعتبارات نامشخص شهرداری
تعریف کلی BRT،حمل‌ونقلی سریع‌السیر و همگانی است که به‌وسیلهٔ اتوبوس‌ها شکل می‌گیرد تا سیستم حمل‌ونقل عمومی را یکپارچه و کارآمدتر از نسخه پیشین خود کند؛ اما پروژه «BRT »بندرعباس از همان ابتدای کار با اما واگرها و مخالفت‌های بسیاری روبه‌رو شد؛ زیرا خطوط BRT، بار ترافیکی مضاعفی را بر حمل‌ونقل شهری بندرعباس تحمیل می‌کرد.
این پروژه که خطوط آن 18690 متر است از پایان میدان مقدس شروع و تا پایانه شهرک ولیعصر در فاز اول امتداد می‌یابد. قطعاً چنین پروژه‌ای به بودجه قابل‌توجهی نیاز دارد. پس برای این پروژه، اعتبار 500 میلیارد ریالی در نظر گرفته شد که این مبلغ به‌غیراز اعتباراتی است که شهرداری در حوزه‌های مختلف به‌تبع آن، برای اجرا و تکمیل هر چه سریع‌تر پروژهBRT باید اختصاص می‌داد.

این سامانه حمل‌ونقل ناوگان شهری، دارای 20 ایستگاه و تعداد 22 دستگاه اتوبوس اسکانیا، سه محور آرین 15 متری و 5 مینی‌بوس از نوع دو درب ویژه خطوط فرعی است که خریداری‌شده است. به نقل از معاون اسبق حمل و نقل و ترافیک شهرداری، برای خرید اتوبوس‌های مخصوصBRT، 16 میلیارد تومان در آن زمان هزینه شده است. مدتی بعد از شروع پروژه مخالف‌هایی بسیاری از مردم گرفته تا برخی مسئولان در خصوص نهایی شدن و نشدن BRT صورت گرفت؛ اما در سال 97 «بابک هاشمی» معاون اسبق حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری بندرعباس در جلسه رسمی شورای اسلامی شهر بندرعباس از اتمام قطعی پروژه تا پایان سال خبر داد. به نظر می‌رسد این پروژه بعد از گذشت دو سال از تاریخ اتمام آن، حتی به نیمه‌راه هم نرسیده است. این در حالی است که برخی از مسئولان، کمبود بودجه را عامل اصلی متوقف شدن پروژه می‌دانند. از سویی طرح‌های نیمه‌تمام به دلیل گذر زمان و مستهلک شدن، دیگر صرفه اقتصادی و بهره‌برداری ندارند و شهرداری بندرعباس و متولیان پروژه BRT در خصوص این تعلل چندساله بایستی پاسخگو باشد.
برای دستیابی به اطلاعات بیشتر با کارشناسان متعدد، عضو شورای شهر و دبیر شورای هماهنگی ترافیک استان هرمزگان گفتگویی انجام دادیم.

نگاهی به مزایای طرح BRT
«احسان داور پناه»، مدیر کانون بسیج مهندسین عمران و معماری ناحیه بندرعباس، یکی از منتقدان اصلی اجرایی شدن پروژه «BRT » در خیابان‌های کم‌عرض و پرترافیک بندرعباس است. او در مصاحبه‌ای به سؤال‌های ما در رابطه با مشکلات پیاده‌سازیBRT جواب داد.او در خصوص اهمیت جایگاه سیستم BRT در سیستم‌های حمل‌ونقل انبوه شهری به «صبح ساحل» گفت: یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های سامانه‌های اتوبوس تندرو، اختصاص یک خط ویژه به آن است که جدا از ترافیک شهری و دیگر وسایل، بتواند فعالیت و تردد کند.

به‌این‌علت که هم سرعت اتوبوس‌ها افزایش یابد و هم خطر تصادف و برخورد با دیگر وسایل کاهش پیدا کند. او بابیان اینکه رانندگان غیرحرفه‌ای نیز می‌توانند در این مسیر رفت‌وآمد کنند و لازم نیست حتماً راننده خیلی مهارت داشته باشد، افزود: میانگین سرعت این سامانه در سطح دنیابین ۱۹ تا ۴۸ کیلومتر در ساعت است درحالی‌که متوسط سرعت در سامانه‌های عادی اتوبوس‌رانی به ۱۵ کیلومتر در ساعت می‌رسد.داور پناه از مزایای دیگر BRT، توان بالای سرویس‌دهی،خدمات‌رسانی در ساعات اوج و غیر اوج را برشمرد.
او همچنین اضافه کرد:اختصاص چراغ سبز در تقاطع‌ها برای اتوبوس BRT در حال حرکت و سیستم جمع‌آوری بلیت خارج از اتوبوس، نکات قوت BRT است. همچنین هم‌سطح بودن محل ایستگاه با کف اتوبوس این ویژگی را فراهم می‌آورد که سرعت ورد و خروج مسافران افزایش یابد و باعث تسهیل در جابه‌جایی افراد معلول و کم‌توان شود.

 

BRT بندرعباس، اضافه‌بار ترافیکی

مدیر کانون بسیج مهندسین عمران و معماری ناحیه بندرعباس در پاسخ به اینکه پروژه BRT بندرعباس تا چه حد در رفع معضلات و ترافیک شهری مآثر است، گفت: خصوص مزایای BRT برای شهر بندرعباس اول باید به این موردتوجه داشت که آیا BRT به‌صورت صحیح اجراشده است یا نه؟ آیا زیرساخت مناسب برای این نوع سیستم حمل‌ونقل آماده‌شده است؟ آیا عرض خیابان‌های بندرعباس آمادگی پذیرش سیستم بی آر.تی را دارد؟ آیا اجرای سیستم BRT به‌جای کاهش ترافیک که از خصوصیات بارز این سیستم است، بار ترافیکی بیشتری را به خیابان‌های بندرعباس تحمیل می‌کند یا نه؟او در ادامه اضافه کرد که در همان ابتدای کار پروژه BRT و در پاسخ به سؤالات و ابهامات مطرح‌شده پیرامون آن، به این نتیجه رسیدیم که شهر بندرعباس با توجه به عرض کم خیابان‌ها و نبود زیرساخت‌های مناسب، آمادگی سیستم حمل‌ونقل بی آر.تی را ندارد؛ مگر اینکه زیرساخت‌های اساسی و مناسب در خیابان‌های جدید مثل بلوار شهید رجایی و بلوار امام حسین و خیابان‌های امثالهم اجرایی شود.در این شرایط است که می‌توان امیدوار بود که این BRT برای شهر بندرعباس کاربردی باشد و با توجه به شرایط خیابان‌های قدیمی شهر بندرعباس در شرایط فعلی، اجرای بی آر.تی جز اضافه کردن به بار ترافیکی، مزایای دیگری در برندارد.

 
BRT امکان‌ناپذیر و هزینه‌هایش توجیه‌ناپذیر
در بخش دیگر گفتگو با احسان داور پناه، از او پرسیدیم که هزینه‌های BRT بندرعباس توجیه اقتصادی دارد یا نه و او در پاسخ گفت: هر هزینه‌ای که تاکنون برای اجرای این طرح انجام‌شده، بدون مطالعه و برنامه‌ریزی بوده است و با توجه به اینکه خیابان‌هایی که ایستگاه BRT در آن‌ها هم‌اکنون نصب و اجراشده اما آمادگی پذیرش این سیستم حمل‌ونقل را ندارند، پس قطعاً صرف کردن چنین بودجه‌ای توجیه اقتصادی ندارد. او همچنین اضافه کرد که در خیابان‌های اصلی شهر تا زمانی که این خیابان‌ها عریض‌تر نشود، اجرای این پروژه امکان‌پذیر نیست. در صورت اجرایی شدن دست آوردی جز ترافیک بیشتر برای بندرعباس ندارد.

BRT در اهواز با برنامه‌تر از بندرعباس
از مدیر کانون بسیج مهندسان در خصوص پیشرفت‌های کلی پروژه BRT جویا شدیم و او گفت: باید شهرداری پاسخگو باشد اما ازآنجایی‌که فقط در چند نقطه از شهر شاهد ساخت ایستگاه‌های بی آر.تی هستیم و با توجه بااینکه هنوز شاهد عملیاتی شدن زیرساخت‌های مناسب در خصوص این پروژه نبودیم به نظر می‌رسد چیزی در حدود کمتر از ۲۰ درصد پیشرفت حاصل‌شده باشد. او در ادامه و در پاسخ به سؤال نمونه‌های موفق BRTدر جنوب کشور گفت: پروژه موفق BRTدر جنوب کشور در حال حاضر بیشتر در کلان‌شهرهایی مانند تهران. اصفهان. مشهد و تبریز انجام‌شده است که بهره‌وری بالایی نیز دارند.در جنوب کشور می‌توان به طرح پروژه BRT اهواز اشاره کرد. بااینکه هنوز پروژه BRT یاهواز اجرایی نشده است اما مطالعات مناسبی صورت گرفته و خیابان‌های متعددی عریض شده است. برای جای گیری مناسب و کمتر، ایستگاه‌ها در پیاده‌رو طراحی‌شده است که با توجه به این برنامه‌ریزی و مطالعات قبل از اجرای طرح، می‌توان به این پروژه در اهواز خوش‌بین بود.

 

BRT تنها گزینه روی میز
«مجید عسکری»، عضو شورای شهر بندرعباس است که در جلسه‌های شورای شهر بارها به‌نقد عملکرد شهرداری در خصوص اجرای صحیح بی. آر تی پرداخته است. او در خصوص شروع شدن پروژهٔ بزرگی چون BRT در بندرعباس به صبح ساحل گفت: بحث BRT از سال‌ها پیش در بندرعباس مطرح بود. سال 91 شورای ترافیک کشور، در موضوع مسیرهای انبوه بر شهر بندرعباس سه‌راه حل کلی مطرح کرد. BRT، LRT و مونوریل معرفی شدند. او تصریح کرد که شورای ترافیک استان به همراه شهرداری بندرعباس برای مسیر انبوه بر خیابان اصلی شهر بندرعباس یک مطالعه کارشناسی انجام داد.درنهایت برای خیابان بلوار امام خمینی حدفاصل پایگاه نهم شکاری یا میدان دفاع مقدس تا شهید باهنر و منازل پایگاه نهم شکاری تا شهید باهنر بهترین گزینه BRT انتخاب شد.
وی در خصوص تصمیم شورای ترافیک استان برای احداث BRT گفت: سال 92- 93 و از آن موقع با نظر کارشناسی شده شورای ترافیک استان قرار بر این شد ازنظر حمل‌ونقل عمومی راحت‌تر و سهل‌الوصول بودن مسیر رفت‌وآمدها این گزینه یعنی BRT انتخاب شود. هدف آن‌ها این بود دسترسی به مسیرهای پرترافیک شهر بندرعباس راحت‌تر از قبل شود. چون اکثر مراکز خدماتی بندرعباس در مرکز شهر قرار دارند.

 

کسب‌وکارها و زیبایی شهر در خطر ترافیک
عضو شورای اسلامی شهر بندرعباس در پاسخ به سؤال اینکه چرا این پروژه تاکنون اجرایی نشده است گفت: برای اجرای این پروژه بایستی چندین دستگاه اتوبوس خریداری و در مسیرهای اصلی، تأسیسات و ایستگاه‌ها به‌درستی نصب شوند. خیابان‌های مشخص‌شده برای مسیر BRT باید عریض شوند تا دسترسی‌ها مختل نشود.

برای این پروژه 26 ایستگاه اتوبوس خریداری و 24 پارکینگ حاشیه‌ای آماده‌سازی می‌شد. 12 تا 15 پل هوایی و 38 معبر نیز برای تغییر شکل هندسی نیز در نظر گرفته شد اما از سال 94 که کلنگ این پروژه زده‌شده است و تا به امروز این پروژه نهایی و محقق نشده است. او بابیان اینکه این تغییرات نیاز به یک مطالعه اساسی دارد، اضافه کرد: مسیرهایی که BRT قرار است از آن عبور کند، تماماً مراکز خرید و خدماتی هستند، با آمدن BRT اکثر این کسب‌وکارها دچار آسیب می‌شوند؛ زیرا ترافیک ایجادشده و نبود مسیر رفت‌وآمد برای دیگر خودروها باعث به انزوا رفتن آن‌ها می‌شود. مردم قادر به پیاده شدن نیستند، دچار سردرگمی می‌شوند و عملاً این مسیرها بسته می‌شوند.»مجید عسکری در ادامه اضافه کرد که از بودجه و هزینه‌های این پروژه اطلاع چندانی ندارد و این مواردی است که شهرداری باید به آن پاسخ بدهد.  او تصریح کرد که حتی برای این پروژه در برخی از مسیرها، گل‌های وسط بلوار به دلیل ایجاد مسیر برای اتوبوس‌ها کنده می‌شوند.بندرعباس که نیازمند این سبزی و گل‌ها هست ممکن است آسیب ببیند. او  یکی از دغدغه‌های اصلی شورای شهر بندرعباس، انعکاس صدای مردم بندرعباس دانست و گفت:«من از همان روزهای اول مخالفتم را با این پروژه اعلام کرده ولی این مسئله‌ای بود که از شورای ترافیک استان آمده بود و ما موظف به پذیرش آن بودیم. در حال حاضر شنیده‌ایم که قرارداد برای دوربین‌های این پروژه بسته‌شده است».

بهره‌برداری BRT بندرعباس در آینده‌ای نزدیک
«رسول دهقانی»، دبیر شورای هماهنگی ترافیک استان هرمزگان که از موافقان اجرایی شدن BRT در شهر بندرعباس است به صبح ساحل گفت: با توجه به وضعیت و نیاز اقلیمی و منطقه‌ای بندرعباس، BRT مناسب‌ترین گزینه برای این شهر است. او بابیان اینکه ناوگان حمل‌ونقل عمومی بندرعباس، شرایط مطلوبی ندارد گفت: متأسفانه ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری بندرعباس، یک ناوگان سالم و پویا نبوده و قادر به پاسخ به نیاز شهروندان نیست. او تصریح کرد که BRT به‌عنوان مناسب‌ترین گزینه پیشنهادی برای شهر بندرعباس، ابتدا به تصویب شورای ترافیک استان و سپس مورد تصویب شورای عالی ترافیک کشور قرار گرفت. پس از مطالعات و بررسی‌ها در خصوص طرح بی. آر. تی، برای اجرایی و عملیاتی شدن، طرح به شهرداری بندرعباس ابلاغ شد. او در ادامه اضافه کرد که برای انتقال شهروندان از محلات و قسمت‌های دیگر شهر به پایانه‌های BRT یا سفرهای درون‌شهری، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌هایی در نظر گرفته‌شده است. او در پاسخ به سؤال اینکه شورای ترافیک استان از هزینه‌های احتمالی BRT بندرعباس اطلاعی دارد یا نه گفت: بحث هزینه‌ها را بایستی از شهرداری جویا شد. او در پایان گفت که BRT بندرعباس در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری خواهد رسید.

 
BRT بدون مقصد
در پایان سوال جدی که به جا می ماند آن است که چرا با وجود مخالفت ها و پیش بینی ها در خصوص عملیاتی نبودن BRT در بندرعباس، این پروژه، اعتبارات لازم را دریافت کرد؟ چرا مسئولان و ناظران خود را موظف به چند تذکر ساده کردند و خواستار یک گزارش رسمی و قانونی از متولیان پروژه نبوده اند؟  و حال باید دید که زمینه‌ها، امکانات مناسب و لازم برای پایان یافتن این طرح نیمه‌تمام فراهم است یا نه؛ اما آنچه از شواهد موجود، اعم از ایستگاه‌های نصب‌شده که هم اکنون مستهلک هستند و خیابان‌هایی که عریض نشده، مشخص است این است که  BRT همچنان در حال بلعیدن هزینه‌هاست بی‌آنکه اثری از آن در ناوگان حمل‌ونقل شهری بندرعباس دیده شود. 

در ادامه ویدئو و گزارش تصویر BRT :