شهر تالابی
بندر خمیر یکی از شهرهای استان هرمزگان است. این شهر به دلیل نزدیک بودن با بزرگترین تالاب دریایی خاورمیانه یعنی تالاب «خور خوران» توانسته است عنوان اولین شهر تالابی ایران را کسب کند. امسال اما عنوان «شهر یادگیرنده
یونسکو» نیز نصیب بندر خمیر شدهاست. همین موضوع باعث شدهاست تا خمیر در کنار شهرهای بزرگی چون تهران و اصفهان قرار بگیرد.
کوشش ستودنی مردم برای حفظ تالابها
خمیر در گذشته بندر «جمیر» خوانده میشد؛ به معنی «محلی برای اجتماع مردم». این نام به مرور زمان به خمیر تغییر پیدا کردهاست. مردم خمیر یکی از اجتماعیترین مردم این مرزوبوم هستند. مردمی که کوششی ستودنی برای حفظ تالابهای خود دارند. مراسم روز جهانی تالابها و روز جهانی آموزش در 12 بهمن، طبق روال هر ساله در شهر خمیر برگزار شد. امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا برخی از برنامهها از جمله نمایشگاه عرضه محصولات و صنایعدستی هنرمندان برگزار نشد. تولیدکنندهها و هنرمندان، فروش محصولات خود را از طریق وبسایت «پُتِنگ» ارائه کردند. این وبسایت را تعدادی از جوانان شهر خمیر طراحی و راهاندازی کردهاند که محصولات تولیدی و هنرهای بومی شهر خمیر بهصورت آنلاین در آن عرضه میشود. مراسم روز جهانی تالابها با مشارکت بالای مردم بندر خمیر برگزار شد. این مراسم مهمانهای ویژهای داشت. «حبیب مسیحی تازیانی»، مدیرکل محیط زیست هرمزگان، دکتر «احسان کامرانی»، رئیس دانشگاه آزاد بندرعباس، «حجتالاسلام سالاری»، امامجمعه اهل تشیع، «شیخ عبدالجلیل قتالی» امامجمعه اهل تسنن، «میر هاشم خواستار»، فرماندار و «حجتالله ایوبی»، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در بندر خمیر از جمله حاضران در این رویداد بودند.
مراسمی ویژه برای یک تالاب منحصربهفرد
«جواد محمودی»، شهردار بندر خمیر در آیین رویداد روز جهانی تالابها در بندر خمیر، ضمن قدردانی از تمامی دستاندرکاران و حامیان این رویداد گفت: «به مناسبت گرامیداشت روز جهانی آموزش و تالابها، فعالیتها و رویدادهای متنوع فرهنگی و ورزشی از سوی شهرداری، شورای شهر و همچنین فعالان گردشگری و زیستمحیطی در این شهر تالابی انجام شد».
او در ادامه افزود: «مراسم رقص قلم در راه ابریشم که نمایشی از آثار شاخص خوشنویسان جهان است، از جمله مراسمی بود که به مناسبت روز جهانی تالابها در کنار قلعه تاریخی شهر بندر خمیر برگزار شد. این مراسم با استقبال گسترده مردم فرهنگدوست شهر خمیر همراه بود». شهردار خمیر با اشاره به پاکسازی جزیره خور خوران گفت: «این پاکسازی با مشارکت صاحبان قایقهای موتوری، شهروندانی صورت گرفته است که نقاشی گونههای تالابی را روی سطلهای زباله بازیافتی، داوطلبانه انجام دادهاند. او در ادامه از رویداد ورزشی «پدل رانینگ» اشاره کرد که یک بازی ترکیبی از سوی نوجوان خمیری است. شهردار شهر تالابی خمیر در ادامه از برگزاری جشنواره «عود نوازان» در بندر خمیر، افتتاح خانه برمگردی «تکو»، انجام مسابقه بزرگ انیمیشنسازی با موضوع نجات تالاب، برگزاری کارگاههای علمی در حوزه تالاب، ساخت نمادهای تالابی با استفاده از صنایعدستی بومی با مشارکت بانوان صنعتگر و همچنین تشکیل شبکه شهرهای تالابی کشور تحت عنوان برنامههای دیگر همایش روز جهانی تالابها نام برد. جواد محمودی، برگزاری مراسم پلاککوبی شهر یادگیرنده یونسکو را در بندر خمیر بهعنوان یکی از مهمترین رویدادها دانست و گفت: «مراسمی تحت عنوان پلاککوبی شهر یادگیرنده با حضور دبیر کل ملی یونسکو در این شهر انجام شد».
لزوم توسعه زیرساختها برای حفظ تالابها
«میرهاشم خواستار»، فرماندار خمیر در رویداد روز جهانی تالابها از ظرفیت بالای این شهر در حوزه گردشگری گفت. او با اشاره به اشتغالزایی بهتر در زمینه تالابها گفت: «امیدواریم بتوانیم برای اشتغالزایی بهتر از دیگر کشورها که تالاب در اختیاردارند نهایت استفاده را برای بومیان منطقه داشته باشیم». فرماندار خمیر ادامه داد: «به روند توسعهای که در این شهرستان پیش میرود، بسیار خوشبین هستم. شهر تالابی خمیر با توجه به مزیت و منابع خدادادی که دارد یکی از مناطق خوب استان هرمزگان است». او به این نکته اشاره کرد که در سالیان گذشته مردم منطقه خمیر از شاخ و برگ درختان حرا در کنار تالاب استفاده میکردند. با این وجود تخریب، آسیب و آلایندگی در محیط صورت نگرفته است.
او در ادامه از تالاب خور خوران و جنگلهای حرا برای خمیر بهعنوان یک ظرفیت یاد کرد و گفت: «مردم حافظان و نگهبان خوبی برای این پهنه زیستی هستند». خواستار در ادامه افزود: «این تالاب بینالمللی بکر است.
تالاب خور خوران در واقع محیطی امن برای آبزیان، دلفینها، ماهیها و پرندگان مهاجر است». او با اشاره به موقعیت ویژه تالاب و جنگل حرا در کنار هم گفت: «همه باید وارد میدان توسعه، حفاظت و امنیت از تالابها شوند اما زیرساختها در کنار حمایتها بایستی کاملتر شود و این امر بدون توسعه زیرساختها میسر نیست». فرماندار خمیر همچنین گفت: «برای ثبت جهانی تالاب خمیر و پیوستن به تالابهای جهانی جشن مفصلی بر پا خواهیم کرد تا بتوانیم از مزایای آن به نفع مردم و جوانان استفاده کنیم». او در پایان با اشاره به اینکه شهر تالابی خمیر بهعنوان بزرگترین بندر تالابی جنوب ایران است گفت: «این تالاب همواره از اهمیت ویژهای برای مردم این منطقه دارد. درواقع مردم وارثان خوبی برای نگهداری از این نعمت هستند».
زیستبوم، طرحی برای حفاظت از تالابها
«حبیب مسیحی تازیانی»، مدیرکل محیط زیست استان هرمزگان در مراسم روز جهانی تالاب در بندر خمیر گفت: «ما هرمزگانیها با توجه به اینکه در کنار دریا هستیم، تعریف درستی از تالاب داریم. بهگونهای که تمام سواحل خلیجفارس بهعنوان تالاب تلقی میشود. تالاب خور خوران بندر خمیر اما یکی از مناطق حساس و استراتژیک منطقه است. این تالاب بهعنوان یکی از تالابهای برگزیده در سطح جهانی قرار دارد که باید آن را پاس بداریم».
مسیحی تازیانی افزود: «هرمزگان دارای 258 هزار هکتار تالاب ساحلی است که 50 درصد آن به تالاب خور خوران تعلق دارد. این تالاب مابین جزیره قشم، سواحل بندرلنگه و عمده آن در سواحل بندر خمیر قرارگرفته است. ما باید بتوانیم این میراث جهانی، طبیعی و ارزشمند را حفظ و استفاده خردمندانهای از آن کنیم که از گذشتگان برای ما به جا ماندهاست.
او در ادامه گفت: «سازمان محیط زیست درباره حفظ و نگهداری از تالابها، طرحهایی در قالب «زیستبوم» در دست اجرا دارد. این طرح تاکنون برای تالاب «شوروشیرین» میناب تصویب شدهاست. درصدد هستیم تا تالاب خور خوران، تالاب حرا و تالاب گز سیریک نیز شامل این طرح شوند.در همین راستا باید بتوانیم برنامههایی برای نوع فعالیتهایی داشته باشد که در این تالابها انجام میشود. این طرحها در چهارچوب جلسات مکرر و با مدیریت فرمانداران و جوامع محلی شکل خواهد گرفت».
آموزش و یادگیری دو محور مهم در حفظ محیط زیست
«عبدالجلیل قتالی»، امامجمعه اهل تسنن بندر خمیر در این مراسم گفت: «خلیچ فارس، جنگلهای حرا و تالابها سرمایههای خدادادی برای ماست. باید شاکر این سرمایهها باشیم و در حفظ و حراست از آنها کوشا و پیشوا باشیم».
شیخ عبدالجلیل قتالی در ادامه گفت: «برای تحقق تالاب خور خوران و شهر تالابی خمیر در عرصه بینالمللی، همه عوامل کشوری، استانی و محلی در تلاش هستند. امیدواریم این امر به حول قوه الهی بهزودی محقق شود». حجت الله ایوبی»، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ادامه گفت: «مردم باید از تالابهای کشور بهعنوان یک سرمایه مهم و ارزشمند ملی حفظ و حراست کنند».
حجتالله ایوبی با اشاره به اینکه برای حفظ تالابها از دولت و دولتمردان کاری ساخته نیست، افزود: «ابتدا باید مردم به این باور و پذیرش برسند که تالاب یک سرمایه است. پس از پذیرفتن این موضوع در واقع بهخودیخود از این نعمت خدادادی و میراث کهن حفاظت میکنند». او ادامه داد: «حفاظت از تالابها، محیطزیست، میراث فرهنگی و هر چیزی که دارای سرمایه و ارزش است، در درجه نخست باید در باور و دلوجان اتفاق بیفتد». دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو ایران گفت: «باید خدا را شاکر باشیم که مدیران و مسئولان ما به این سرمایههای فرهنگی توجه دارند». ایوبی با اشاره به اینکه خمیر از جمله شهرهایی است که به شبکه شهرهای جهانی یادگیرنده پیوست، گفت: «جای بسی افتخار برای ایران، استان هرمزگان و شهر تالابی خمیر است که به شبکه شهرهای جهانی یادگیرنده پیوسته».
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو ایران افزود: «تالاب خور خوران، آدابورسوم، فرهنگ و تاریخ کهن بندر خمیر از جمله مزیتهایی این شهر تالابی است. باید این مزیتها را برجسته کرد که با جذاب بودن و جهانیشدن آن، مردم دنیا در مقابل مردم خمیر سر تعظیم فرود خواهند آورد». او با اشاره به اینکه فراگیری آموزش و یادگیری در کنار میراث فرهنگی، دو روی یک سکه هستند، گفت: «اگر دنیا بخواهد میزان رفتار متمدنانه مردم را بسنجد، به چگونگی رفتار آنها با آب، هوا و طبیعت مینگرد. این موضوع بهخوبی در خمیر مشهود است».
نگاه مشارکتجویانه برای احیای شهرهای تالابی
«مسعود باقرزاده کریمی»، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیط زیست کشور در این رویداد گفت: «کنوانسیون رامسر با اشاره به اینکه مردم تالابها را حفظ میکنند نه دولتها، برای احیای شهرهای تالابی گام برداشته است». او در ادامه افزود: «نباید به حفظ تالابها به عنوان یک شغل نگاه کرد. این موضوع بخشی از هویت و اقتصاد ماست که باید به آن توجه کنیم.کریمی تصریح کرد: «درحال حاضر ۷۱ کشور جهان در کنواسیون رامسر مشارکت دارند که بیش از دو هزار و ۴۰۰ تالاب در آن به ثبت رسیدهاست». او ادامه داد: «ایران از کشورهای پیشرو در کنوانسیون رامسر است که این مسئولیت ما را دو چندان میکند. یکی از فعالیتها این است که نمونهای از پایبندی مردم شهر تالابی خمیر را بتوانیم در دهها و شهر پیاده کنیم».این مقام مسئول گفت: «قرار است برای هر تالاب در کشور برنامهای مدیریتی نوشته شود. با این حساب که مردم نیز در تدوین و اجرای برنامههای آن نقش داشته باشند. در نهایت این طرح در شورای برنامهریزی استانها با مشارکت همه اعضا تصویب میشود». این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: «زمانیکه دریاچه ارومیه خشک شد و آن را از دست دادیم، تازه متوجه شدیم که در این چهل سال در خواب بودیم. احساس میکردیم که باارزشترین دریاچه کشورمان را در عالیترین سطح حفاظت میکنیم اما غافل از این که مشکلات این دریاچه به عوامل بیرونی ربط داشته است». او در ادمه گفت: «سازمان محیط زیست با این تفکر که تالاب مال مردم است و دولت به نمایندگی از مردم این تالابها را حفظ میکند، قانون تالابها را نوشته است. ستاد ملی تالاب نیز با مسئولیت معاون اول رییس جمهوری بوجود آمده است». باقرزاده کریمی ادامه داد: «در دو هفته آینده نیز چهارمین نشست این ستاد را با حضور معاون اول رییس جمهوری و اعضای کابینه، متخصصان تالابها و نمایندگان انجیاُها برگزار میکنیم و راجعبه تالابها تصمیمگیری میشود». کریمی گفت: «سازمان محیط زیست به تنهایی نمیتواند از تالابها و تغییر کاربریها مدیریت کند بلکه وظیفه آن نظارت قوی بر تالابها بوده است. در ماده یک قانون حفاظت و احیای تالابها که در سال ۹۶ تصویب شده به صراحت گفته شده که تخریب و آلودگی تالابها ممنوع است». او در ادامه گفت: «یکی از پیشروترین قدمها در حفاظت از طبیعت، نگاه مشارکتجویانه است. مشارکت زمانی اتفاق میافتد که مردم آگاهی داشتهباشند و آموزش ببینند. تالابها بزرگترین ذخیرهگاه سیلاب هستند». مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالابها درسازمان محیط زیست کشور با اشاره به اینکه سیلابها بهویژه سیل دشت خوزستان و گلستان بیشترین خسارت را به ما وارد کردند، گفت: «تالابها بزرگترین ذخیرهکننده و مخازن سیلاب هستند.
باقرزاده یادآورشد: «درسیل ۹۸ به تنهایی تالاب حورالعظیم چهار میلیارد مترمکعب آب و سیل گلستان نیز یک سوم سیلاب را در خود ذخیره کردند. اگر این تالابها نبود، سیل خسارت زیادی به جای میگذاشت». او باتوجه به اینکه کمتر از یک درصد کل آبهای جهان را تالابها تشکیل میدهند، تصریح کرد: «این مقدار میتواند تنوع زیستی ۴۰ درصد کره زمین را تأمین کند».مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالابها در سازمان محیط زیست کشور گفت: «تالابها همچنین غذای دو میلیارد انسان و معیشت و اشتغال یک میلیارد نفر را در جهان تأمین میکنند».
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالابها درسازمان محیط زیست گفت: «ورود دام به جنگلهای حرا و چرای بیرویه از شاخ و برگ درختان حرا، گردشگری بیضابطه و خارج از ظرفیت، وجود اسکله جدید، آب شیرینکنها، ترددهای کشتیها، آلودگیهای نفتی و حوادث دریایی از جمله عواملی هستند که تالاب خور خوران بندر خمیر را در آینده با تهدید مواجه میکند». باقرزاده کریمی افزود: «خور خوران از ارزشمندترین تالابهای کشور و دارای ویژگیهای منحصربهفرد و ظرفیتهای مناسب اقتصادی، اجتماعی، هویتی، فرهنگی و تنوع زیستی است که باید برای حفظ و حراست از آن به عوامل تهدیدزای یادشده توجه شود».
او در ادامه اظهار کرد: «اتفاقی که در بندر خمیر رخ داده، حاصل همگرایی، همفکری و همکاری همه مردم در کنار مسئولان بوده است. نقش حمایتی و تقویتی عالمان و دانشمندان دینی و علمی منطقه نیز در آن مشهود است». این مسئول یادآورشد: «جنگلهای حرا و تالاب در کنار شهر خمیر یک موهبیت الهی است. البته اعتراف میکنم که نظام خلقت و طبیعت طوری طراحی شده که در وسط بیابان هم میتوان شاهد موهبتهای منحصربهفرد خدادادی بود».