یادداشت مهمان//علیرضا فرشام

افغانستان این جغرافیای پیچیده و نفوذناپذیر، تاریخی دارد سراسر از جنگ‌های بسیار با فاتحانی مغلوب‌تر از گذشته، گویی تاریخ در این خصوص درسی به دیگران نیاموخته است، ایالات‌متحده امریکا پس از واقعه یازدهم سپتامبر و به‌منظور مهار و استیلا بر طالبان، به کشور افغانستان حمله نظامی کرد و به پندار خویش به زیر کشیدن طالبان به معنای پایان طالبان است، پس از به زیر کشیدن این گروه از اریکه قدرت، آمریکا با صرف مقادیر عظیم مالی و استقرار یک دولت صد درصد تحت تأثیر و اراده خود، اقدام به تأسیس، تجهیز و تسلیح ارتش افغانستان یا همان اردوی ملی نمود، در این ۲۰ سال ملت افغانستان یک روز بدون خشونت جنگ را به چشم ندیدند، هرروز مردم جهان با اخباری دل‌خراش و دردناک از جنگ مواجه بود، اردوی ملی بدون حمایت نیروهای اتلاف هرگز نتوانست استعدادها و قابلیت‌های یک سرباز وفادار وطن را از خود به نمایش بگذارد، فروپاشی این سازوبرگ نظامی ۳۵۰ هزارنفری در مقابل گروهی ۷۰ هزارنفری فاقد آرایش نظامی و سلاح‌های سنگین میدان جنگ در مدت ۱۱ روز برای هر فردی که کوچک‌ترین اطلاعات نظامی داشت دور از انتظار نبود، به عبارتی بهتر می‌توان به بخشی آشکار از عوامل شکست اردوی ملی افغانستان اشاراتی اجمال داشت و بخش پنهان آن نیازمند تحلیل خبرگان نظامی، اطلاعاتی امنیتی و حوزه سیاست است.
- عدم احساس خودباوری، تعلقات ملی و مذهبی به‌عنوان یک ارزش در حفظ کیان کشور.
- عدم موفقیت واحدهای اطلاعات و عملیات در شناسایی استعدادهای مخالف امنیت ملی و پایش سرزمینی.
- عدم وجود یک رهبر کاریزماتیک در میان کشور به‌عنوان فرمانده کل جنگ.
عدم وجود شایستگی در انتصابات ارتش.
عدم مدیریت مالی در منابع و هزینه‌ها اردوی ملی.
عدم مدیریت راهبردی در ایجاد یک دولت فراگیر با محوریت انسجام ملی و دینی.
عدم رعایت حسن هم‌جواری با همسایگانی نظیر جمهوری اسلامی ایران که بالغ‌بر ۲/۵ میلیون از جمعیت افغانستان را به‌واسطه حس برادری و انسانی در درون کشور میزبانی می‌نماید، (بیانات اشرف غنی در افتتاح سد کمال خان و ممانعت از انتقال حق آب ایران به هامون خشک و تف دیده. عناد آشکار با هرگونه توسعه و ترویج زبان و فرهنگ ایرانی در افغانستان، نادیده انگاشتن فرماندهان مجاهدین.
توصیفات فوق تنها بخشی کوچک از یک کل بزرگ است که سال‌ها می‌توان به تحلیل عوامل شکست ارتش افغانستان پرداخت، مراد از این مقال با توجه به نزدیکی هفته دفاع مقدس، یک بازگویی و تولید محتوا در باب اقلیمی است به نام «ایران« با مردمانی تاریخ‌ساز، نجیب، مؤمن و مقاوم. نهال زمستانی انقلاب اسلامی در سال ۵۷، هنوز به ثبات نرسیده بود که صدام حسین دیکتاتور عراق در یک محاسبه سراسر از اشتباه، با یک قمار بزرگ به کشور حمله کرد، در باور صدام فتح خوزستان در یک هفته کار ساده‌ای جلوه می‌کرد، ارتش تا بن دندان مسلح به سلاح‌های پیشرفته و هواپیماهای جنگنده میگ ۲۱، ۲۳ و ۲۵، میراژهای ۲۰۰۰ فرانسوی و ...، حمایت جامع سیاسی و مالی غرب و کشورهای عربی، منهای سوریه و لیبی، این خیال خام را برای حاکم عراق، امری دست‌یافتنی می‌نمود، به‌محض ورود ارتش عراق به خاک ایران پاسگاه‌های مرزی و مردم با مقاومتی شدید هر آنچه را در جلسات و کنفرانس‌ها رشته بودند، پنبه گردید، آنچه که جنگ تحمیلی را متمایز از هر جنگی در جهان معاصر نمود، تبلوری از ایثار، مقاومت، همدلی و شهادت در مقیاسی خارج از شاخص‌های سنجش و ارزیابی است، اسوه‌هایی نظیر شهید فهمیده‌ها، خرازی، همت‌ها، باکری‌ها، کاظمی، چمران، حقانی، قرنی، جهان‌آرا و هزاران هزار دیگر که بسان یک ستاره در اعماق شب می‌درخشند، اینان چنان آغازی ساختند که پایانش حفظ مام وطن از هرگونه دست‌اندازی و طمع‌ورزی بود، تاریخ هر آنچه بنگارد، تنها به فرسایش کاغذ و قلمی منتهی می‌شود و آنچه که به یاد می‌ماند و سینه‌به‌سینه از پدران و مادران این خاک به نسلی دیگر روایت می‌شود، درس دیگری است، همان‌که امروز باافتخار ایستاده‌ایم و در باب ایران بااحتیاط سخن میرانند، برای ما کافی است، شرارت‌ها پس از جنگ هم پایان نیافت و چه‌بسا در شب‌های سرد و روزهای سوزان، در جای‌جای مرزها و گلوگاه‌ها به‌دوراز لنز دوربین‌ها، خون سربازان پیدا و پنهان وطن بر پهنه خاک جاری می‌شود تا گزندی نبیند «ایران ما« آری امروز همه ما وام‌دار جان‌باختگی و ایثار کسانی هستیم که در هنگامه بحران، رخت جنگ بر تن و جان را دست‌مایه دفاع از ارزش‌های ملی و دینی نمودند، جنگ سوریه، لیبی، عراق و اخیراً افغانستان در خود هزاران پیام ناگفته دارند که مخرج مشترک همه آن‌ها دوری جستن از حفظ وحدت و انسجام ملی است، جهان امروز به کمک هیچ کشوری نمی‌شتابد، آن‌ها بیشتر چشمانشان را بر واقعیت‌ها می‌بندند و ناظر رنج و مصیبت‌ها هستند تا مرحمی بر زخم‌های یک ملت، قدردانی از ایستادگی و جان‌فشانی‌ها یک هزینه نیست، سرمایه‌ای است به نام هویت اجتماعی و استقلال ملی که در کالبدی به نام ایران اسلامی معنا می‌یابد، نام و یادشان همواره گرامی باد.