«کیفیت پساب فاضلاب بندرعباس به حد استاندارد رسیده‌است» اظهار نظری که هرچندوقت یکبار در خروجی خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد. بی‌آن‌که استعلامی از سازمان محیط زیست که متولی اندازه‌گیری و صحه گذاشتن بر میزان آلایندگی پساب است، صورت گرفته شود. بحث معروفی در روانشناسی وجود دارد که می‌گوید اولین مرحله برای تغییر، پذیرش اشتباه و قبول واقعیت موجود است. با این حال اما مسئولان ما هنوز در مرحله انکار واقعیت قرار دارند و نمی‌خواهند قبول کنند که میزان آلایندگی پسابی که به سواحل بندرعباس می‌ریزد بسیار بالاتر از حد استاندارد است و باید برای رساندن آن به میزان استاندارد تلاش کرد. مشخص نیست که باوجود درنظر گرفتن اعتبارات و منابع مالی چند صد میلیاردی چه مانعی برای حل مشکل فاضلاب بندرعباس وجود دارد. در این گزارش نگاهی می‌انداریم به پیشرفت‌های پروژه انتقال پساب به صنایع و کیفیت پسابی که در یکسال گذشته به دریا ریخته‌است را بررسی می‌کنیم.

پاک‌کردن صورت مسئله

برای بررسی معضل فاضلاب بندرعباس برخلاف تصور عام، باید دو دسته از آسیب‌های محیط زیستی فاضلاب را بررسی کنیم. اول آسیب‌هایی که به چشم می‌بینیم و همه از آن باخبریم؛ مثل ورود مستقیم فاضلاب از طریق خورها و کانال‌ها به سواحل و دریا. دسته دوم اما آن آسیب‌هایی است که دور از چشم من و شما درحال وقوع‌اند؛ برای نمونه می‌توان به فعالیت هاضم‌های تصفیه‌خانه فاضلاب و چگونگی مدیریت لجن اشاره کردکه موضوعی بسیار مهم است و مشخص نیست که باوجود فرسودگی تصفیه‌خانه فعلی چه بلایی برسر لجن‌ خام فاضلاب یا به عبارتی ذرات جامد و فلزات سنگین موجود در فاضلاب می‌آید. از سوی دیگر مشاهدات میدانی حکایت از جاگذاری لوله‌هایی در اطراف برخی خورها مثل خور گورسوزان برای انتقال آب به قسمت‌های عمیق‌تر دریا دارد. برخی خبرها نیز از انتقال فاضلاب در خفا به قسمت‌های دور از دسترس سواحل بندرعباس به خصوص «شهرک هدیش» حکایت دارند. به نظر می‌رسد این اقدامات در راستای طرحی موسوم به طرح انتقال و رهاسازی پساب در فاصله دو و نیم کیلومتری ساحل و عمق 7 متری دریا باشد. طرحی که شرکت آبفا در سال 98 برای انجام آن مناقصه‌ای ترتیب داد و در آن زمان با مخالفت بسیاری از فعالان محیط زیستی و مردم مواجه شد. اکنون پس از گذشت دوسال، زمانی که آب‌ها از آسیاب افتاده، شرکت آب و فاضلاب دوباره اجرای این طرح کذایی را در سکوت خبری آغاز کرده‌است. با اینکه مقام‌های مسئول از این طرح با عناوینی چون طرح موقت و برای زیبایی بصری شهر یاد می‌کنند اما اجرای چنین طرحی نه تنها دردی از مشکل فاضلاب دوا نمی‌کند بلکه به نوعی پاک‌کردن صورت مسئله و بستن دهان مردم معترض به بوی فاضلاب و مشکلات محیط زیستی آن است. «تصفیه‌خانه فاضلاب بندرعباس 64 هزار متر مکعب و برای تنها 300 هزار نفر بوده‌است اما درحال حاضر حدود 100 هزار متر مکعب فاضلاب وارد آن می‌شود». این گفته «شهروز شجاعی»، مدیرعامل شرکت «تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس» است که از اوایل سال جاری به دستور استاندار هرمزگان با تشکیل یک کنسرسیوم متشکل از 7 صنعت در هرمزگان قرار بود که مشکل فاضلاب بندرعباس را ساماندهی ‌کنند. شجاعی تصفیه‌خانه بندرعباس را به پیرمردی تشبیه می‌کند که علاوه بر باری که به سختی حمل می‌کند، بار اضافی نیز بر دوش او گذاشته‌ایم. او در ادامه ارتقای تصفیه‌خانه فعلی و نوسازی تجهیزات آن را از برنامه‌های شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس عنوان کرد و گفت: «یک آب‌شیرین‌کن 100 هزارمترمکعبی هم باید در آینده در کنار این تاسیسات ساخته شود و سپس آب شیرین برای استفاده صنایع انتقال داده‌شود که همه این اتفاقات به زمان احتیاج دارد».

انکار آلایندگی پساب

درمورد استانداردهای محیط زیستی کیفیت پسابی که به سواحل می‌ریزد تناقضات بسیاری وجود دارد و همواره درخصوص این موضوع بحث‌های تکراری بین سازمان محیط زیست و شرکت‌های متولی تصفیه فاضلاب وجود دارد. در گزارشی که در تاریخ یکم شهریورماه با عنوان «دریای فاضلاب» در روزنامه صبح ساحل منتشر شد هم به این تناقضات به طور مفصل پرداختیم. با این حال هر از چندگاهی برای چندمین بار مسئولان آبفا یا شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس اعلام می‌کنند که کیفیت پساب خروجی به حد استاندارد رسیده‌است. آخرین اظهارنظر هم مربوط به مصاحبه اختصاصی مدیرعامل شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس با روزنامه صبح ساحل است که در آن مدعی می‌شود که کیفیت پساب خروجی به حد استاندارد رسیده و میزان آلایندگی آن حتی از میزان استاندارد هم کم‌تر است: « ما از ابتدای امسال تاسیسات را از سرمایه‌گذار قبلی که از 94 تا انتهای 99 مشغول بود تحویل گرفتیم. در آن زمان 60 درصد تاسیسات تصفیه خانه از مدار خارج بود و ما تعمیرات تصفیه خانه را انجام دادیم و بخش‌هایی از تصفیه‌خانه را که پر از لجن بود لایروبی و آشغالگیری کردیم و تمام بخش‌های تصفیه‌خانه وارد مدار شد و کیفیت پساب خروجی بهتر و بهتر شد. در حال حاضر میزان cod پساب خروجی فاضلاب 140 است که میزان استاندارد آلایندگی است. در آبان ماه کیفیت پساب خروجی حتی تا 114 هم رسید». این اظهارنظر درحالی است سازمان محیط زیست هرمزگان به صراحت این موضوع را رد می‌کند. «مریم سلیمی زاده»، رئیس اداره مرکز سنجش و امور آزمایشگاه‌های اداره محیط زیست هرمزگان در این خصوص می‌گوید: «مطابق آخرین پایش‌ها میزان آلایندگی پساب خروجی هنوز هم بالاتر از میزان استاندارد است اما نسبت به زمان مشابه سال قبل کاهش خوبی داشته‌است».   

اولویت مسائل شهری

جایگاه «فریدون همتی» نیز مانند تاریخ‌هایی که برای حل معضل فاضلاب مشخص می‌کرد به پایان رسید و حالا سه ماه است که شخص دیگری بر منصب استانداری نشسته‌است. همتی به مشخص کردن تاریخ‌های خیالی برای حل مشکل فاضلاب معروف بود. آخرین وعده او این بود که «تا خردادماه سال ۱۴۰۰ قطره‌ای از فاضلاب بندرعباس وارد دریا نخواهدشد»؛ وعده‌ای که هیچ‌گاه عملی نشد. شاید یکی از اقدامات مفید همتی درخصوص فاضلاب، وادار کردن صنایع به پرداخت منابع مالی برای تجهیز تصفیه‌خانه و شیرین‌سازی آن بود. «مهدی دوستی»، استاندار جدید هرمزگان هم در جلسه‌ای که اوایل آذرماه با شورای شهر بندرعباس داشت به اهمیت رفع مشکل فاضلاب اشاره کرد و گفت: «در حوزه مسائل مرتبط با شهر بندرعباس یک اولویت وجود دارد و آن هم رفع مشکل جمع‌آوری و بوی بد فاضلاب است». او در ادامه بر رفع فرسودگی شبکه جمع آوری فاضلاب هم تاکید کرد. با این حال اما دولت جدید هنوز برنامه‌ خود برای حل این مشکل ریشه‌ای را مطرح نکرده‌است و در سفر اخیر رییس جمهور و وزرا به هرمزگان درخصوص حل این معضل تصمیمی گرفته‌نشد. آن‌طور که از شواهد امر پیداست تامین منابع مالی برای اجرای پروژه ارتقای تصفیه‌خانه و خرید تجهیزات و هم‌چنین همکاری دستگاه‌های متولی مثل آبفا هنوز یکی از چالش‌های جدی شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس باشد. حال باید دید رویکرد استاندار جدید برای حل مشکل فاضلاب چگونه خواهدبود و آیا با فشارهای سیاسی به صنایع هرمزگان، آن‌ها را وادار به پرداخت اعتبار برای منابع مورد نیاز ارتقای تصفیه‌خانه و انتقال پساب می‌کند یا خیر. 

روزنامه صبح ساحل