میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه نیافته استراتژیک کشورمان است که مشترک با ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان است. امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدوراء کویت می‌رسد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است و سال‌هاست که به جهت تعیین سهم ایران، کویت و عربستان، به موضوعی برای مناقشه سه کشور تبدیل شده است.  بر اساس قوانین مرزی از پیش تعیین شده، تقریباً ۴۰ درصد از ذخایر نفت و گاز میدان آرش در داخل آب‌های ایران قرار دارد. با این حال، طی دهه گذشته، کویت با تکیه بر بررسی‌های لرزه‌نگاری انجام شده توسط شل، خط مرزی جدیدی را تعریف کرده است که کل میدان آرش را در بخش عربی خود قرار می‌دهد. ایران این مرز دریایی را که کویت تعیین کرده است را  قبول ندارد؛ چراکه مرزهای دریایی ایران در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷ تعیین شده است و تا امروز مورد پذیرش حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است. این اختلافات بین ایران و کویت بر سر مرزهای دریایی، مانع از بهره‌برداری از این میدان مهم شده است. اخیرا نیز کویت و عربستان سعودی برای توسعه این میدان گازی بدون مشارکت ایران قراردادی امضاء کردند.  این قرارداد واکنش مقامات ایران را برانگیخت به‌طوری‌که خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، این قرارداد را غیرقانونی خواند و اعلام کرد؛ هرگونه بهره‌برداری از این میدان باید با هماهنگی هر سه کشور انجام شود. جواد اوجی، وزیر نفت نیز اعلام کرد: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده است و بزودی با نصب پایه، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. 

  

این اختلاف به دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد. در آن دوره، مرز‌های دریایی بر اساس قوانین بین‌المللی نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، تعریف شده بودند و از طرفی گاز یک کالای استراتژیک به شمار نمی‌رفت به همین دلیل ایران و کویت به دو شرکت «نفت انگلیس و ایران» و رویال داچ شل، امتیازات فراساحلی برای کشف اعطا کردند. همزمان کویت و عربستان، یک منطقه بی‌طرف ایجاد کردند و قرارشان بر این شد که در این منطقه، توسعه میادین هیدروکربنی به صورت مشترک توسط شرکت‌های نفت هر دو کشور انجام گیرد اما از آنجایی که تمرکز کشور‌ها تا این لحظه بر توسعه میادین غیر مشترک بوده، این میدان دست‌نخورده باقی ماند.

بر اساس گزارش مؤسسه خاورمیانه، با بالارفتن تقاضای گاز، عربستان سعودی و کویت مذاکرات توسعه میدان را در سال ۲۰۰۰ آغاز کردند اما این مذاکرات سال ۲۰۱۳ به دلیل اختلاف‌نظر در مورد اشتراک تولید گاز و خطوط لوله متوقف شد. طرح مذاکرات این بود که گاز تولید شده به بخش تحت کنترل عربستان در منطقه بی‌طرف منتقل شود و بعد از فرآوری بخشی از آن به کویت داده شود؛ اما کویت می‌خواست مستقیما ۵۰ درصد گاز تولیدی را در اختیار داشته باشد و به دلیل عدم اعتماد به عربستان با این طرح مخالف بود. مذاکرات تا دو سال بعد هم ادامه پیدا کرد اما اختلاف بر سر عملیات نفتی سبب شد که در نهایت کل پروژه متوقف شود و توسعه میدان آرش به فراموشی سپرده شود. از سویی دیگر ایران در سال 2003، با تاسیس یک حلقه چاه اکتشافی، عملیات لرزه‌نگاری از میدان آرش را آغاز کرد. پایه این میدان که در نزدیکی مرزهای آبی مورد قبول ایران واقع شده بود؛ در دست احداث بود که با سفر امیر کویت به ایران همه چیز متوقف شد. ایرنا نوشته این جکت نفتی بعدها برای استفاده در میادین دیگر مورد استفاده قرار گرفت. در آن زمان، توسعه این میدان در بخش کویت هنوز آغاز نشده بود و به همین دلیل، از دست رفتن منابع ایران به دلیل پدیده مهاجرت سیال در مخازن گازی نیز مورد نگرانی نبود. با عقد قرارداد بین کویت و عربستان و فرسودگی تجهیزات نفتی ایران، توسعه این میدان از سوی همسایگان ایران به پایان رسید و آماده بهره‌برداری یک‌طرفه شد. 

  

اهمیت میدان آرش علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی با مقدار زیاد میعانات گازی، حفظ حاکمیت کشورمان بر آب‌های این منطقه و مناقشه مرزی است که طی ده سال اخیر توسط کشور کویت بوجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین‌المللی نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید کشورمان است. بر اساس توافق نامه‌ای که هفته گذشته بین کویت و عربستان امضا شد، شرکت عملیات مشترک الخفجی - سرمایه گذاری مشترک بین شرکت عملیات خلیج فارس آرامکو و شرکت نفت خلیج کویت - با انتخاب یک مشاور برای انجام مطالعات مهندسی لازم مطابق با بهترین روش‌ها، فناوری‌های مدرن و شیوه‌های ایمنی، حفظ محیط زیست و توسعه کارآمدترین و مؤثرترین طرح‌های مهندسی از دیدگاه سرمایه و عملیاتی برای توسعه آرش موافقت خواهد کرد. در نهایت روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۴ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید و به طور مساوی بین دو کویت و عربستان تقسیم خواهد شد. جالب است بداند که این میدان مشترک حدود 368 میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی و تقریباً 310 میلیون بشکه ذخایر نفتی دارد و ایران به هیچ عنوان از حق خود در این میدان نخواهد گذشت.

به باور کارشناسان انرژی علاوه بر تولید روزانه گاز طبیعی و میعانات گازی دو کشور کویت و عربستان سعودی اهداف دیگری مثل حمایت از رشد بخش‌های مختلف حیاتی در دو کشور و پاسخ به رشد تقاضای داخلی برای گاز طبیعی و مایعات خود را نیز دنبال می‌کنند. همچنین به باور برخی کارشناسان؛ کویت و عربستان سعی دارند که گاز تولیدی این میدان را جایگزین مصرف نفت خام داخلی کنند تا بتوانند نفت بیشتری برای جایگزین کردن نفت خام روسیه به بازار صادر کنند. اما در این میان نباید از رویای عربستان برای تبدیل شدن به صادرکننده گاز نیز غفلت کرد؛ چراکه ریاض در هر موردی به دنبال افزایش تولید گاز خود است تا بتواند در چشم انداز ۲۰۳۰ در باشگاه صادرکنندگان گاز قرار بگیرد.

روزنامه صبح ساحل