در ستون «کدیم» (به معنای قدیم در گویش هرمزگانی) سعی می‌کنیم با استناد به کتاب‌ها، مقالات معتبر و گفته‌های پژوهشگران تاریخی، گذری بر تاریخ بندرعباس و هرمزگان داشته باشیم. در این شماره و شماره‌های آتی برای آشنایی با تاریخچه «عمارت کلاه فرنگی» بندرعباس به بازخوانی مقاله‌ای از  «نیما صفا»، نویسنده و پژوهشگر تاریخ، می‌پردازیم.

 «خلیج‌فارس» از دیرباز به‌عنوان شاهراه اصلی دریانوردی و کشتیرانی ایرانیان باستان و ارتباط آنان با سایر ممالک هم‌جوار شناخته می‌شده و این ویژگی در سده‌های متمادی بر اهمیت این آبراه بین‌المللی افزوده است؛ همین ویژگی ارتباطی و هم‌جواری آن با شهرها و مراکز تجاری کهن باعث جلب و گرایش سایر دریانوردان و بازرگانان اقصی نقاط جهان، مخصوصاً اروپائیان به این دریا شد، به‌طوری‌که این امر اسباب شکل‌گیری و اجرای سیاست‌های سلطه‌جویانه و بعضاً خصمانه و تقابلات مختلف نظامی در دو سوی این دریا شد؛ علاوه بر این، به دلیل موقعیت مهم و استراتژیک خلیج‌فارس و نیز نقش آن در گسترش تولید و دادوستد کالا در سرزمین‌های پیرامونی، مراکز جمعیتی کرانه‌ی این دریا هم با رشد و توسعه‌ی بی‌سابقه‌ای مواجه شد. این رونق و ترقی شهرهای بندری با استقرار بازرگانان خارجی و نیز نمایندگی‌های تجاری کشورهای اروپایی در آن شهرها، شکل دیگری به خود گرفت. یکی از شهرهایی که بر پایه‌ی تجارت رونق یافت و شاکله‌ی تجاری بودن به خود گرفت و همچنان آن را حفظ نموده، «بندرعباس» می‌باشد که به‌واسطه‌ی هم‌جواری آن با تنگه‌ی هرمز، به‌عنوان دروازه‌ی خلیج‌فارس و همچنین فاصله‌ی اندک و متوسط این شهر با سایر شهرهای داخلی ایران، از اهمیت زیادی برخوردار بوده است؛ همین امر موجب شد تا بازرگانانی از ملل مختلف در آن ساکن شده و به تجارت بپردازند و با تأسیس ابنیه گوناگون و استقرار کشتی‌های باری و ناوهای جنگی، اهمیت آن را دوچندان نمایند.یکی از مؤثرترین مللی که سالیان طولانی در جنوب ایران، مخصوصاً بندرعباس اقامت داشته و این شهر را به‌عنوان مرکز اداری - تجاری خود قراردادند، هلندی‌ها بودند که تحت عنوان «کمپانی هند شرقی هلند» فعالیت تجاری خود را از اوایل قرن هفدهم میلادی در بندرعباس آغاز کردند. آن‌ها با احداث و تأسیس اماکن و ابنیه‌ی مختلف تجاری، نظامی، مذهبی و مسکونی،  در گسترش «بندرعباس» قدیم و پایه‌گذاری محدوده‌ی شهری ِجدید، سهم مهمی را بر دوش داشتند؛ به‌طوری‌که ابنیه‌ی مذکور چه در زمان حضور و چه در سال‌های پس از خروج آن کمپانی از بندرعباس، به‌عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین استحکامات شهر، نقش بسیار مهمی را به لحاظ سیاسی، نظامی و اجتماعی ایفا نموده است؛ مهم‌ترین و محوری‌ترین این بناها «عمارت کلاه‌فرنگی» در بندرعباس می‌باشد که به همراه مجموعه ابنیه‌ی اقماری و پیرامونی خود، هسته‌ی اصلی گسترش شهر بندرعباس را در طول سالیان متمادی به وجود آورد.ازآنجایی‌که این عمارت تاریخی، در سال‌های طولانی کاربردهای مهم و استراتژیکی را در قبال شهر بندرعباس عهده‌دار بوده و هم‌اکنون نیز تنها بنای باقی‌مانده از سال‌های نخستین توسعه‌ی این شهر می‌باشد و با عنایت به اینکه امروزه بشدت در معرض خطر تخریب قرارگرفته، شناخت و معرفی آن در این زمان، مهم جلوه می‌نماید. همچنین به دلیل اینکه این عمارت به‌وسیله‌ی دیوارهای بلندی محصور است و بسیاری از مردم از باقی و پابرجا بودن آن بی‌خبر و یا از چندوچون ماهیت تاریخی آن بی‌اطلاع هستند و همچنین به دلیل عدم وجود هرگونه پژوهش تاریخی در این خصوص، لذا تلاش می‌شود ضمن جمع‌آوری و ارائه‌ی اطلاعات ذی‌قیمتی که از این عمارت در منابع مختلف پراکنده و از دسترس علاقه‌مندان خارج است و رفع خلأهای موجود در خصوص آگاهی از جزئیات و تاریخچه‌ی این بنا و بیان نقش و جایگاه آن در وقایع تاریخی بندرعباس، مخاطب از بُعد دیگری، با تاریخ این شهر در کرانه‌های خلیج‌فارس بیشتر آشنا گردد.شماره‌های بعدی صبح ساحل را برای آشنایی با تاریخچه عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس دنبال کنید.