دوازده سال پیش، یعنی در سال ۲۰۱۲، حجم تجارت ایران و ترکیه به ۲۲ میلیارد دلار رسید و دو کشور تصمیم گرفتند تجارت خود را به ۳۰ میلیارد دلار افزایش دهند. با این حال روابط تجاری دو کشور با چالش مواجه شد و در سال ۲۰۲۲ و پس از همه‌گیری کرونا، به ۵.۴ میلیارد دلار کاهش یافت. حالا باری دیگر قرار است سنگ بنای یک تجارت 30 میلیارد دلاری بین دو کشور گذاشته شود و این موضوع برای هر دو کشور مطلوب است. شواهد امر نیز حاکی از این است که احتمال دست‌یابی به این حجم از تجارت بسیار بالا است.

     

در سال ۲۰۱۳ سهم ایران از کل واردات در بازار ترکیه ۴ درصد بود که پس از همه‌گیری کرونا به حدود ۰.۹ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت. یکی از علل این کاهش را می‌توان جایگزین کردن روسیه به جای ایران در واردات نفت و گاز و همچنین کشف منابع جدید گازی در ترکیه عنوان کرد.

 پس از آن در سال‌های اخیر، با جنگ روسیه و اوکراین این عامل تشدید شد؛ چراکه روسیه گاز خود را به قیمتی پایین‌تر به ترکیه عرضه کرد و امتیازات ویژه‌ای برای صادرات به این کشور در نظر گرفت و توانست در بازار رقابتی گاز پیروز میدان شود.

مطابق با آمار گمرک ترکیه، کل مبادلات تجاری ایران و ترکیه در سال ۲۰۲۲ به حدود ۵.۴ میلیارد دلار رسید که حدود ۳ میلیارد دلار آن متعلق به صادرات و ۲.۴ میلیارد دلار آن واردات بوده است.

    

پس از بحران همه‌گیری کرونا، آن حجم تجارت بین دو کشور افزایش یافت به‌طوریکه در 10 ماه گذشته مجموع تجارت (صادرات و واردات) ایران با ترکیه به بیش از 9.5 میلیارد دلار رسیده است. در این مدت گاز طبیعی، اوره، آلومینیوم، شمش آهن و قیر از ایران صادر شده است و عمده کالای وارداتی از ترکیه روغن آفتابگردان، تراکتور، شمش طلا و ذرت دامی بوده است. از این میان «گاز طبیعی مایع شده» مهمترین کالای صادراتی ایران به ترکیه بوده است. 

   

در سفر اخیر رئیس جمهور به ترکیه نیز یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سفر موضوع سرمایه‌گذاری آنکارا در منابع گازی ایران است. همچنین قرار است شبکه برق ایران از روش برق تکنولوژی دی سی که یک تکنولوژی دانش بنیان است؛ به شبکه برق ترکیه متصل شود. این اتصال از طریق شهر خوی و شهر وان، انجام خواهد شد که یک اقدام رو به جلو است. علاوه بر این، آنکارا درحال کار روی پیشنهاد ایجاد مراکز تجاری در امتداد خط مرزی دو کشور است؛ این موضوع، در دستور کار کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه نیز قرار دارد. ازسوی دیگر مقامات دو طرف درحال رایزنی برای گشایش دو گذرگاه مرزی هستند که نقش موثری در تسهیل رفت‌وآمدهای باری و مسافری بین دو کشور خواهد داشت. علاوه بر این‌ها گفته می‌شود ازسرگیری فعالیت خطوط مسافری قطار تهران-وان از دیگر محورهای رایزنی‌های اقتصادی خواهد بود. این‌درحالی است که گفتگو درباره «کریدور زنگزور» نیز مورد توجه مقام‌های ایران و ترکیه خواهد بود. از کنار هم قرار دادن همه این نکات و اینکه ترکیه برای این تغییر پیش‌قدم شده است؛ همچنین پیشینه روابط تجاری دو کشور، می‌توان به آینده مذاکرات این سفر، خوش بین بود و رسیدن به حجم مبادلات تجاری 30 میلیارد دلاری را منطقی ارزیابی کرد.

    

ترکیه به علت نزدیک بودن به اروپا می‌‌تواند یکی از مهمترین منابع تامین فناوری و کالاهایی که کشور در حوزه صنعت و تکنولوژی نیاز دارد باشد. برای رسیدن به تجارت 30 میلیاردی بین دو کشور ایمن موضوع می‌تواند به ایران کمک کند و چشم‌انداز دست‌یابی به تجارت 30 میلیارد دلاری را تسهیل کند.

     

درست است که در دهه گذشته تجارت میان ایران و ترکیه به اغما رفت و تحریم‌های ظالمانه که عامل اصلی آن بود؛ باعث شد حجم تجارت ایران و ترکیه به 20 درصد ارزش کل صادراتش در روزهای اوج خود افول کند؛ اما در حال حاضر دو کشور 9.5 میلیارد دلار مبادله تجاری دارند. در راستای سیاست همسایگی و سیاست ارتباط با کشورهای اسلامی، ترکیه برای توسعه روابط با ایران بسیار مناسب است و با چشم‌انداز تجاری که در این سفر ترسیم شده است؛ امکان سه برابر کردن آن با تقویت همکاری در زمینه انرژی و تمدید قرارداد بلندمدت گاز بین دو کشور و سایر زمینه‌ها یک برآورد کاملا منطقی است. مزید بر این، هر دو کشور عضو سازمان‌های منطقه‌ای از جمله سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو و سازمان شانگهای هستند و این کار را برای توسعه روابط تجاری ساده‌تر می‌کند. همچنین نشست مشترک تجار و فعالان اقتصادی ایران و ترکیه در حاشیه این سفر، نشان می‌دهد که علاوه بر ریل‌گذاری‌های کلان، در زمینه عملیاتی کردن گسترش روابط تجاری دو کشور نیز کارهایی در حال انجام است. همچنین ناگفته نماند که ایران در ترکیه منابع ارزی خوبی دارد و یکی از موضوعات مهم مذاکره دو کشور همین موضوع است؛ چراکه ایران خواهان استفاده بیشتر از این منابع است.