همه با بازار بورس آشنا هستیم و یا لااقل نام آن را شنیده‌ایم. حتی شاید از آن دسته افرادی باشیم که در سال 99 با ورود به بازار سهام متضرر شدیم. اما جالب است بدانید که بازارهای مالی محدود به بازار بورس نمی‌شود و در همه دنیا، ابزارهای مالی مختلفی برای معامله‌گران در بازارهای مالی وجود دارد. موسسه استانداردهای حسابداری بین المللی IAS ابزار مالی را اینگونه تعریف می کند؛ قراردادی که به موجب آن از یک سو یک دارایی مالی برای یک نهاد و از سویی دیگر تعهد به انجام مسئولیت مالی و یا سرمایه مالی برای نهادی دیگر ایجاد می شود؛ به بیانی دیگر، ابزار مالی هر سرمایه‌ای است که سرمایه گذار بتواند آن را معامله کند؛ سرمایه‌گذاران می توانند این سرمایه‌ها را بخرند یا بفروشند. قراردادهایی که ما به ازای آن ارزش قرار داده می‌شود و قابلیت معامله پیدا می‌کنند ابزارهای مالی هستند. قراردادهای دارای حق اختیار یا آپشن، قراردادهای آتی و اوراق را نیز باید از انواع مختلف ابزارهای مالی دانست. در این مقاله برای آشنایی بیشتر با بازار آپشن به سراغ جعفر سلیمانی، معامله گر با سابقه رفته ایم تا با ایشان به گفتگو بنشینیم.

  

جعفر سلیمانی مکی هستم و به عنوان معامله‌گر و تحلیلگر بازار سرمایه فعالیت می‌کنم. از سال 83 وارد بازار بورس ایران شدم. دانش‌آموخته رشته مدیریت بازرگانی در مقطع کارشناسی ارشد هستم و پس از اتمام تحصیلات آکادمیک اقدام به اخذ مدارک حرفه‌ای از سازمان بورس نظیر اصول بازار سرمایه، معامله‌گری و تحلیلگری بازار سرمایه و مدیریت سبد اوراق بهادار نمودم. اخیرا نیز به صورت تخصصی در بازار آپشن و اختیار معامله بازار بورس ایران مشغول فعالیت هستم.

  

اختیار معامله یا آپشن، زیر مجموعه طبقه بزرگی از ابزارهای مالی، تحت عنوان مشتقات قرار می‌گیرد و درواقع قراردادی است که بین یک خریدار و یک فروشنده منعقد می‌شود. در خصوص تفاوت این نوع قرارداد و بازار سهام باید گفت که وقتی سهمی در بازار سهام خریداری می‌شود؛ فرد به نسبت تعداد سهامی که خریداری کرده است در مالکیت آن شرکت شریک است و اگر منافعی برای شرکت ایجاد شود؛ سهامداری که از طریق بازار بورس اقدام به خرید کرده است؛ در آن سهیم است. اما در بازار آپشن، بحث مالکیت مطرح نیست و صرفا یک قرارداد بین خریدار و فروشنده منعقد شده است. این قرارداد برای خریدار این حق را قائل می‌شود که در یک تاریخ معین و در یک قیمت مشخص، یک دارایی پایه را بخرد و بفروشد. به طور کلی می‌توان گفت که مشتقات و به طبع آن اختیار معامله برای کاهش ریسک ابداع شده است و امکان پیاده‌سازی استراتژی‌هایی را به سرمایه‌گذار می‌دهد که ریسک سبد سرمایه خود را کنترل کند. برتری اختیار معامله نسبت به بازار سهام هم همین است. علاوه بر این، داشتن ماهیت اهرمی این بازار، امکان کسب سود از ریزش و رشد بازار، پرداخت کارمزد پایین نسبت به سهام، عدم محدودیت دامنه نوسان و معافیت از مالیات نقل و انتقال از جذابتی‌های دیگر این بازار نسبت به بازار بورس اوراق بهادار است. 

  

اختیار معامله در سه بازار بورس، فرابورس و بورس کالا وجود دارد. برای معامله در بازار آپشن بورس و فرابورس، نیازی به گرفتن کد بورسی جدید نیست ولی منوط به این است که کارگزار شما امکان معامله در این بازار را برای شما فراهم کرده باشد و زیر‌ساخت‌های لازم را دارا باشد. همچنین ممکن است هر کارگازاری شرایط خاصی را برای امکان معامله در این بازار در نظر بگیرد و لازم است قبل از اقدام به معامله در این بازار، شرایط آن را از کارگزاری خود جویا شوید.

  

بازار آتی هم در بازار بورس تهران و هم در بورس کالا وجود دارد. برای فعالیت در بازار آتی تک سهم در بازار بورس و فرابورس نیازی به اخذ کد بورسی جدید نیست اما برای فعالیت در آتی کالا نیاز به اخذ کد بورسی مختص این بازار است. در بازار آتی خریدار و فروشنده به قرارداد متعهد هستند ولی در بازار آپشن یا اختیار معامله، همان‌طور که از نام این بازار مشخص است؛ خریدار مختار است که با پرداخت هزینه که پرمیوم نام دارد؛ این حق را برای خود قائل شود. لذا باید توجه شود که صرفا خریدار مختار است که قرارداد را اعمال کند و این امکان برای فروشنده وجود ندارد. در خصوص پرمیوم هم لازم است اضافه کنم که هزینه‌ خرید آپشن است. بنابراین مبالغ مورد معامله در تابلوی معاملات اختیار(عرضه و تقاضا)، نشان دهنده‌ پرمیوم قرارداد آپشن هستند.

 

 

در بازار سرمایه برای کاهش ریسک به وسیله آپشن، استراتژی‌های مختلفی وجود دارد اما به طور ساده می‌توان گفت که مشابه بیمه کردن خودرو است که اگر زمانی سانحه رانندگی رخ داد؛ بتوان از بیمه‌نامه با پرداخت یک مبلغ جزئی استفاده کرد. در بازار آپشن نیز با خرید، اختیار فروش دارایی که در بازار بورس خریده‌اید؛ اقدام به خرید اختیار فروش آن سهم کنید که اگر سهام شما از حد ضرر خریدتان بیشتر دچار ریزش شد؛ ریسک شما کاهش پیدا کند و بتوانید آن را به فروشنده اختیار فروش بفروشید. مثلا در ریزش‌های سال 99 اگر سرمایه‌گذاران از این ابزار استفاده می‌کردند؛ با استفاده از اختیار فروش‌هایی که اقدام به خرید آن کرده بودند؛ از ضرر و زیان‌های زیاد مصون بودند. در اختیار خریدها با مبلغ بسیار کمتری از مبلغ سرمایه‌گذاری اصلی خود، اختیار خرید آن دارایی پایه را بخرید و مابقی سرمایه را در ابزارهای ریسک فری سرمایه‌گذاری کنند. در این استراتژی اگر بازار رشد کند؛ اختیار خریدها نیز از رشد بازار منتفع می‌شوند و از آنجایی که این بازار اهرمی است؛ امکان شناسایی سود بیشتر از روند صعودی بازار وجود دارد.