نگرانی غرب از همکاری بندری چین و گرجستان

گرجستان در تقاطع اروپا و آسیا، از دیرباز نقطه کانونی برای مانورهای ژئوپلیتیکی بوده است. موقعیت استراتژیک آن که بین دریای سیاه و کوه‌های قفقاز قرار گرفته، گرجستان را به عنوان دروازه‌ای مهم برای مسیرهای تجاری و حمل و نقلی اروپا، آسیا و خاورمیانه قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر، گرجستان پروژه‌های مبتنی بر توسعه زیرساختی بلندپروازانه‌ای را با هدف سرمایه‌گذاری در مزیت‌های ژئوپلیتیکی خود و تحریک رشد اقتصادی آغاز کرده است. با این حال، این تلاش‌ها با چالش‌ها و مناقشاتی همراه بوده، به ویژه در مورد حضور شرکت‌های دولتی چین و پیامدهای آن برای موقعیت ژئوپلیتیک گرجستان بیشتر مشهود است.

 اهمیت ژئواکونومیکی قفقاز برای چینی‌ها
مسیرهای تجاری سنتی از چین به اروپا به دلیل درگیری‌ در خاورمیانه مانند تنش‌های دریای سرخ بی‌ثبات شده است. این چالش‌ها مسیرهای قابل اعتماد سابق را تحت تاثیر قرار داده و کشورها و شرکت‌ها را وادار به یافتن راه‌های جایگزین برای حفظ و تقویت جریان‌های تجاری کرده است. در این زمینه، تحرکات استراتژیک چین در منطقه قفقاز، به ویژه در آذربایجان و گرجستان، قابل توجه است. پس از راه اندازی طرح کمربند و جاده در سال ۲۰۱۳، نفوذ چین در سرزمین اصلی اوراسیا گسترش یافته است. همکاری با کشورهای اروپای شرقی و قفقاز جنوبی در زمینه تامین مالی زیرساخت‌ها، امنیت داخلی و دفاع به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
اگرچه کشورهای قفقاز جنوبی به عنوان شرکای اولویت‌دار چین در سطح بین‌المللی در نظر گرفته نمی‌شوند، اما نقش مهمی در پروژه‌های بلندمدت پکن در اوراسیا دارند. در واقع، چین برای مقابله با نفوذ آمریکا در کل اوراسیا بسیج می‌شود. آذربایجان، گرجستان و ارمنستان نیز چین را جایگزینی برای روسیه و غرب محسوب می‌کنند. اگرچه پکن هنوز یک بازیگر مهم در منطقه نیست، اما بدون دخالت در امور داخلی آنها روابط خود را با کشورهای منطقه توسعه می‌دهد. این امر نشان می‌دهد که هر سه کشور از اتحاد آتلانتیک شمالی و رقابت‌های تاریخی روسیه در منطقه خسته شده‌اند و دفاع مداوم چین از مسائل تمامیت ارضی بر تعمیق روابط آنها تأثیر می‌گذارد. در این زمینه، روابط با گرجستان به ویژه قابل توجه است. در حالی که این کشور رسما خواستار پیوستن به اتحادیه اروپا (EU) و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است، اما همچنین در حال توسعه روابط با سایر بازیگران از جمله روسیه و چین است.
    
 همکاری پکن و تفلیس در ساخت بندر آناکلیا
در ژوئن ۲۰۲۳، تفلیس روابط خود با پکن را به سطح مشارکت استراتژیک ارتقا داد. این گام با هدف تقویت همکاری‌های دوجانبه در تجارت، زیرساخت‌ها، تعامل سیاسی و آموزش بود. گرجستان متعهد شد همکاری با چین را در زمینه مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گسترش دهد و از طرح کمربند و جاده و ابتکار امنیت جهانی حمایت کند. همچنین گرجستان تصمیم گرفت پروژه بندر دریای عمیق آناکلیا، پروژه ساخت و ساز قرن را احیا کند.در پایان ماه می ۲۰۲۴، یک کنسرسیوم چینی به نام «ChinaCommunication Construction LTD»  برنده مناقصه‌ای شد که برای انتخاب سرمایه‌گذاران جهت ساخت این پروژه برگزار شده بود. به این اساس، دولت گرجستان مالک ۵۱ درصد سهام و سرمایه گذاران چینی ۴۹ درصد از سهام را در اختیار خواهند داشت. در صورت تکمیل ساخت بندر، گرجستان قادر به دریافت کشتی‌های کانتینری اقیانوس‌پیما خواهد بود که پکن را قادر می‌سازد در طرح‌های لجستیکی جدید شرکت کند.
 به نظر می‌رسد که گسترش نفوذ چین در قفقاز جنوبی به تدریج در حال انجام است. این اقدامات واکنش ایالات متحده آمریکا و افزایش فشار غرب بر رهبری تفلیس را برانگیخته است. این فشارها شرایط را برای گرجستان دشوار می‌کند و باعث ایجاد تنش در سیاست داخلی می‌شود. به ویژه پروژه بندر دریای عمیق آناکلیا به عنوان یک شکست ژئوپلیتیکی برای غرب تلقی می‌شود.
همکاون نخست وزیر گرجستان، لوان داویتاشویلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴ اظهار داشت که بدون تردید پروژه بندر پوتی و بندر آناکلیا به منظور افزایش پتانسیل کشور و حفظ منافع دولتی اجرا خواهد شد. داویتاشویلی تاکید کرد که توسعه زیرساخت‌های بندری در گرجستان ضروری است، اما این امر باید در راستای منافع کشور انجام شود.
   
 سود و زیان همکاری با چین
تعمیق روابط گرجستان با چین از دید متحدان غربی آن غافل نمانده است، زیرا آنها همسویی این کشور با چین را با نگرانی رصد می‌کنند. بدبینی غربی‌ها از نگرانی آنها در مورد تسلط اقتصادی، همگرایی سیاسی با رویه‌های چین و پیامدهای امنیتی احتمالی ناشی می‌شود.
در حالی که گرجستان به دنبال متعادل کردن سیاست خارجی خود از طریق روابط رو به رشد با چین است، اما پیامدهای ژئوپلیتیکی انتخاب‌های آن نیز قابل توجه است. در واقع، گرجستان در شبکه پیچیده از پویایی‌های ژئوپلیتیکی حرکت می کند، و با یک عمل متعادل‌کننده ظریف روبرو می‌شود.
 از یک سو، این کشور به دنبال سرمایه گذاری در موقعیت استراتژیک خود و جذب سرمایه گذاری خارجی برای تقویت توسعه اقتصادی است. از سوی دیگر، باید با احتیاط حرکت کند تا از دوری شرکای غربی خود و به خطر انداختن امنیت و حاکمیت خود جلوگیری کند.
یافتن تعادل مناسب بین منافع اقتصادی، ملاحظات ژئوپلیتیکی و الزامات امنیت ملی برای ثبات و رفاه بلندمدت گرجستان بسیار مهم است. تلاش‌ برای توسعه زیرساخت‌های گرجستان پتانسیل بسیار زیادی برای باز کردن فرصت‌های اقتصادی و تقویت ارتباط منطقه‌ای دارد. با این حال، چالش‌ها و مناقشات پیرامون این تلاش‌ها نیازمند برنامه ریزی دقیق، شفافیت و پاسخگویی است.
 
 کار دشوار گرجی‌ها
براساس گزارش مرکز آنکسام ترکیه، به نظر می‌رسد گرجستان در تلاش است تا از محور روسیه و غرب خارج و در راستای منافع این کشور عمل کند. این واقعیت که روسیه همچنان گرجستان را «حیاط خلوت» خود می‌داند و غرب در مورد مسائل حساسی مانند تمامیت ارضی حمایت عینی نمی‌کند، گرجستان را بر آن داشت تا گام‌های دقیق و قاطعی برای آینده‌ کشور بردارد. تجربه تنش‌ها و فجایع مختلف در محور غرب و روسیه از دهه ۱۹۹۰، می‌طلبد تا گرجستان با در نظر گرفتن فرآیندهای جهانی و شرایط اقتصادی جهان، مسیری جدید یا جایگزین ترسیم کند. در نظم جهانی که در آن جنگ‌ها برای کنترل کریدورهای تجاری و خطوط انرژی صورت می‌گیرد، گرجستان در تلاش برای منافع استراتژیک است.
در چنین پیکربندی، تفلیس می‌تواند موقعیت بی‌طرف خود را حفظ و از استفاده آن توسط قدرت‌های بزرگ جلوگیری کند.
در مورد روابط چین با اتحادیه اروپا، این روابط به طور قابل توجهی با روابط روسیه و اروپا متفاوت است. اروپا هم به عنوان یک شریک تجاری و هم به عنوان منبع فناوری برای چین اهمیت زیادی دارد. در عین حال، چین به دلیل انعطاف‌پذیری اقتصادی و بازار داخلی بزرگ، بازار مهمی برای شرکت‌های اروپایی باقی می‌ماند که برای رقابت جهانی آن‌ها حیاتی است. از سوی دیگر، چین در تلاش است تا راه‌ها و راه‌آهن‌های شرق به غرب را توسعه دهد و با دور زدن روسیه، آسیای مرکزی را از طریق زمینی به اتحادیه اروپا متصل
کند. بنابراین، پکن در حال متنوع سازی و مدرن‌سازی مسیرهای اتصال سنتی خود است. در پایان، به نظر می‌رسد منافع ژئوپلیتیک روابط با کشورهای قفقاز جنوبی برای پکن مهمتر از منافع اقتصادی باشد. از یک سو تقاضای روزافزون برای تنوع بخشیدن به سیاست خارجی در قفقاز و از سوی دیگر، عدم مداخله چین در مشکلات داخلی منطقه، این کشور را به شریکی جذاب برای کشورهای منطقه تبدیل می‌کند.