«محمدعلی بهمنی»، شاعر غزل‌سرا و پرآوازه ایران در پی سکته مغزی و وخامت شرایط جسمانی، در سن ۸۲ سالگی و در شامگاه ۹ شهریور ۱۴۰۳ در تهران دارفانی را وداع گفت. شاعر باغ لال با آسمانی‌شدن خود، جامعه هنری را داغدار و محافل ادبی را متاثر کرد. وی حرفه شاعری خود را به طور جدی از رادیو و شبکه خلیج فارس آغاز کرد و به درجه برترین غزل‌سرای ایران رسید. این مرد شاعر در میانه راه شاعری‌اش غزل‌سرایی را کنار گذاشته و قالب جدیدی را برای خود ایجاد کرد که باعث شهرت و محبوبیت دوچندانش شد. خوانندگان مطرحی چون ناصر عبداللهی، حبیب محبیان، همایون شجریان، علیرضا قربانی از اشعار این غزل‌سرای نامی استفاده کردند. در ادامه مروری به سرگذشت زندگی محمدعلی بهمنی و تحلیل آثار وی می‌پردازیم.

بهمنی شاعر و غزل‌سرا، متولد ۱۳۲۱ در دزفول است. فریدون مشیری نخستین کسی بود که توانایی شعر گویی را در بهمنی پیدا کرد و او نخستین شعرش را در ۱۰ سالگی برای مادرش سرود و مجله «روشن‌فکر» در سال ۱۳۳۱ آن را چاپ کرد. بهمنی از سال ۱۳۴۵ همکاری خود را با رادیو آغاز کرد و برنامه صفحه شعر را با همکاری شبکه استانی خلیج‌فارس ارائه داد. او از سال ۱۳۵۲ ساکن بندرعباس شد و پس از پیروزی انقلاب، به تهران رفت و مجدد در سال ۱۳۶۳ به بندرعباس عزیمت کرد. وی یکی از توانمندترین و مؤثرترین ترانه‌سرایان شناخته می‌شد که با هنرمندان بسیاری در عرصه موسیقی همکاری داشته‌است که شاخص‌ترین آن‌ها؛ زنده‌یاد ناصر عبدالهی، حبیب محبیان، همایون شجریان، علیرضا قربانی، هومن بختیاری، شادمهر عقیلی بوده و تعدادی از خواننده‌های پیش از انقلاب نیز  از  اشعار  وی استفاده کردند.

   

طبق گفته پژوهشگران، دوستی زنده‌یاد محمدعلی بهمنی با زنده‌یاد حسین منزوی در شعرهای بهمنی تأثیرگذار بوده است؛به طوری که، برخی شعرهای آن که در وزن و قافیه و ردیف سروده‌های حسین منزوی است. به‌طورکلی؛ آثار بهمنی را می‌شود به 3 دسته تفکیک کرد که از جمله شعرهای نو، غزل‌ها، ترانه‌ها و تصنیف‌های وی است. البته به جرات می‌توان بهمنی را یکی از بزرگ‌ترین غزل‌پردازان نامید. شاید علت نفوذ اشعار بهمنی درمیان طیف خواننده‌ها، زبان ساده و صمیمی وی است. «باغ لال»   اولین آثار  وی بوده که سال 50 به چاپ رسیده است. تعدادی نیز شعر نو، رباعی و غزل را این کتاب در بر می‌گیرد که دفتر شعر دوم وی با عنوان «در بی‌وزنی» در سال 51 به چاپ رسید که مجموعه‌ای از اشعار منثور این شاعر را شامل می‌شود.

دفتر دیگر وی به نام «عامیانه‌ها» به چاپ رسیده است و دفتری نیز برای کودکان به نام «گیسو، کلاه و کفتر» دارد. این غزل‌سرا از سال 55 تا 69 دست به انتشار اثری نزد تا اینکه یکی از مهم‌ترین آثار خود به نام «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود» را در سال 69 خلق کرد که انتشار این اثر پس از جنگ تحمیلی، یک حادثه مهمی در عرصه غزل تلقی شد. به بیان دیگر؛‌شعر  فارسی که یک دهه در خدمت آرمان و اعتقادات مردم و انقلاب بود در این دفتر به‌صورت احساسات عاشقانه خودنمایی کرده است که این دفتر 72 غزل و 4 مثنوی دارد و از شهرت بسیار بالایی برخوردار بود.

   

پژوهشگران معتقد هستند که در شعرهای بهمنی این تخیل قوی در مقایسه با منزوی دیده نمی‌شود و شاید به دلیل نداشتن تخیل عمیق باعث ساده‌تر شدن زبان شده است، زیراکه؛ توجه به تصاویر خیالی، تحت تأثیر شعر سپید و سبک هندی و تازگی صور ذهنی که عمدتا حاصل تجارب عینی شاعر است، بهره‌گیری از تشخیص، پرهیز از کلی‌نگری و جزئی‌نگری، جزو مؤلفه‌ها و هنر امروز است.  

شعرهای اجتماعی را نیز در آثار بهمنی مشاهده می‌شود؛ اما کمتر در این مجموعه حجیم با شعر سیاسی مواجه خواهیم بود که بیش از چند مورد نیست و شاید این مورد ضعف بزرگی برای این شاعر بزرگ محسوب شود. البته توجه به نقش القایی وزن، توجه به موسیقی درونی، رواج اوزان بلند نامطبوع و نامتبوع ازخصوصیات مطرح این شاعر است؛ شاعری که دست به ابداع وزن‌های جدیدی زد! 

شگفتی تازه در سال 69 در نگاهی به مجموعه «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود» این مجموعه حاوی 71 غزل و 4 مثنوی کوتاه و یک غزل سودمندانه در مرگ مهدی اخوان ثالث است و باعاطفه سرشاری که در آن موج می‌زند صدایی مؤثر در غزل نو به‌حساب می‌آید. 

وی از سرآمدان غزل نو در اواخر دهه 60 است که در این مجموعه غزل‌های نیمه سنتی و میانه نیز سروده است که قریب به‌اتفاق غزل‌ها در شیوه نئوکلاسیک هستند. 

دو مؤلفه اصلی بهمنی در این مجموعه ازاین‌قرار رقم خورده‌اند که غزل‌ها ریشه در شعر امروز دارند و خود بهمنی در گفتگویی اذعان می‌دارد که «برای خوب کار کردن غزل ابتدا شعر سپید و نیمایی می‌خوانم».