لزوم محافظت از کودکان در بـرابـر آزار و سـوءاستفـاده

ایران بیش از 80 میلیون نفر جمعیت دارد که 31 درصد آن‌ها کمتر از 19 سال سن دارند. طبق مقاله محمدی و زرافشان در سال 2014 در مقایسه با شیوع گزارش شده کودک‌آزاری در سایر کشورها، شیوع آن در ایران بسیار بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است، اما به سایر کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته نزدیک است. به نظر می رسد برخی مسائل فرهنگی و حقوقی دلیل شیوع بالای کودک‌آزاری در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته باشد. برای مثال تنبیه بدنی در خانواده‌های ایرانی به عنوان راهی برای کنترل و اصلاح مشکلات رفتاری کودکان رایج و پذیرفته شده است. 
همچنین هیچ برنامه جامعی برای پیشگیری یا گزارش کودک‌آزاری در ایران وجود ندارد. اخیراً برخی از مطالعات به بررسی کودک‌آزاری در شهرهای مختلف ایران پرداخته‌اند، اما برآورد کلی از کودک آزاری در کل کشور وجود ندارد. اکثر این مطالعات بر روی هر نوع کودک آزاری به جز سوء استفاده جنسی به دلیل مسائل فرهنگی تمرکز دارند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای که در تهران، پایتخت ایران انجام شد، شیوع آزار جسمی 5/17 درصد و شیوع بی توجهی و آزار عاطفی را به ترتیب 4/36 درصد و 4/49 درصد نشان داد. مطالعه دیگری نشان داد که آمار شیوع آزار عاطفی، آزار جسمی و غفلت به ترتیب 78 درصد، 56 درصد و 39 درصد در زنجان بود . عوامل فردی و محیطی متعددی خطر کودک آزاری را افزایش می دهند: تعداد اعضای خانواده، سطح تحصیلات پایین والدین، سن پایین مادر، فقر، سبک فرزندپروری، اعتیاد والدین، محدودیت در حمایت اجتماعی و شبکه، جنسیت کودک، سن کودک، معلولیت جسمی یا ذهنی و کودکان بی سرپرست. بر اساس مطالعات قبلی، کودک‌آزاری اثرات فوری و طولانی مدتی بر کودک دارد که ممکن است در طول زندگی او ادامه یابد. علاوه بر این، کودک آزاری ممکن است منجر به استرس پس از سانحه، افسردگی، عزت نفس پایین ، اختلال در عملکرد اجتماعی، مشکلات بین فردی، رفتار پرخطر، خودکشی و پرخاشگری در بزرگسالی شود.

جلوگیری از کودک‌آزاری
با توجه به مقالات انجمن روانشناسی آمریکا در سال 2017 عوامل زیر ممکن است به کاهش خطر سوء استفاده یا بی توجهی کمک کند: خوش بینی ، عزت نفس بالا ، هوش ، خلاقیت ، شوخ طبعی و استقلال کودکان که مهارت‌های مقابله‌ای آن‌ها را در مواجهه با ناملایمات افزایش می‌دهد.
پذیرش همسالان و تأثیرات مثبت مانند معلمان، مربیان و الگوها، می‌تواند به کودکان در دفع آزار یا گزارش آن کمک کند.  دسترسی خانواده به حمایت‌های اجتماعی، ثبات محله و دسترسی به مدارس ایمن و مراقبت های بهداشتی کافی از عواملی است که احتمال بروز سوءاستفاده را کاهش می‌دهد.  تجربه کودک از عشق، پذیرش، راهنمایی مثبت و محافظت  یک بزرگسال دلسوز، که این اعتماد را تشویق می‌کند که والدین یا مراقبان او آنچه را که برای رشد نیاز دارند فراهم می‌کنند. همچنین ارتباط و گوش دادن محترمانه والدین یا مراقبان ، قوانین و انتظارات ثابت، و فرصت‌های امنی که استقلال را ارتقا می‌دهد، می‌تواند شرایط مناسبی برا جلوگیری از آزار و سوئاستفاده فراهم کنئد. خانواده‌هایی که می‌توانند نیازهای اولیه خود را برای غذا، پوشاک، مسکن و حمل و نقل برآورده کنند و می‌دانند چگونه به خدمات ضروری مانند مراقبت از کودکان، مراقبت‌های بهداشتی و خدمات بهداشت روان دسترسی داشته باشند. خانواده‌هایی که از اعتیاد به الکل، سوءمصرف مواد یا مسائل مرتبط با کنترل خشم رنج می‌برند ، در مقایسه با خانواده‌هایی که چنین فاکتورهایی را ندارند، میزان بیشتری از کودک‌آزاری را نشان می‌دهند.

تشخیص سوءاستفاده از کودک
تشخیص اینکه چه زمانی کودک مورد آزار قرار گرفته است، همیشه آسان نیست. کودکانی که مورد آزار قرار می‌گیرند اغلب از شکایت می‌ترسند، زیرا می‌ترسند که سرزنش شوند یا کسی آنها را باور نکند. سوء استفاده کنندگان ممکن است مستقیماً به آنها بگویند که سوء استفاده تقصیر آنهاست یا به دلیل "بد" بودن آن‌ها رخ داده است. 
علاوه بر این، شخصی که از آنها سوءاستفاده کرده است ممکن است شخصی باشد که خیلی دوستش دارند و می خواهند از او محافظت کند. والدینی که خود آزارگر نیستند ممکن است نتوانند علائم سوء استفاده را تشخیص دهند زیرا به آزارگر اعتماد دارند یا در حال انکار مساله هستند .والدین باید مراقب تغییرات غیرقابل توضیح در بدن یا رفتار کودک باشند. معاینه رسمی فقط در صورتی باید انجام شود که والدین دلایلی برای مشکوک بودن فرزندشان داشته باشند. در غیر این صورت، کودک ممکن است بترسد والدین باید نسبت به هر یک از تغییرات زیر هوشیار باشند: هر گونه جراحت (کبودی، سوختگی، شکستگی، آسیب شکم یا سر ) که قابل توضیح نیست یا با توضیح داده شده مطابقت ندارد. رفتار وحشت‌زده و بروز کابوس، افسردگی و ترس های غیرمعمول، درد شکم، شب ادراری، عفونت دستگاه ادراری، درد یا خونریزی ناحیه تناسلی، رفتار یا دانش جنسی افراطی که برای سن کودک نامناسب به نظر می‌رسد. کودکان در صورت تجربه آزار عاطفی ممکن است علائمی مانند تغییر چشمگیر در اعتماد به نفس، کناره‌گیری اجتماعی، سردرد یا معده درد بدون علت پزشکی، اضطراب یا نگرانی مداوم در مورد انجام کاری "اشتباه"، عملکرد ضعیف مدرسه یا از دست دادن ناگهانی علاقه به مدرسه را از خود بروز دهند.

آیا افرادی که در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند بیشتر احتمال دارد که خودشان هم آزارگر شوند؟
شواهد حاکی از آن است که قربانیان کودک آزاری بیشتر احتمال دارد که خودشان در بزرگسالی یا نوجوانی  رفتارهای خشونت آمیز یا توهین آمیز داشته باشند. با این حال، این به دور از یک نتیجه‌گیری قبلی است، و تحقیقات نشان می دهد که اکثریت افرادی که در کودکی مورد آزار قرار گرفته اند، می توانند از این به اصطلاح "چرخه خشونت" فرار کنند. پرورش خودکنترلی ، ادامه تحصیل ، و کار در یک شغل رضایت بخش، همگی با خطر کمتر برای درگیر شدن در رفتارهای توهین آمیز در بزرگسالی مرتبط هستند.

آیا کودکان ناتوان بیشتر مورد آزار قرار می گیرند؟
متأسفانه، کودکان دارای ناتوانی یا اختلالات رشدی مانند بیش‌فعالی در معرض خطر بیشتری برای آزار قرار دارند. چنین کودکانی تمایل دارند نیازهای قابل توجهی داشته باشند و برای مراقبت های اولیه بیشتر به بزرگسالان تکیه می کنند که این امر باعث افزایش بار بر دوش مراقبان می‌شود. برخی از سوء استفاده کنندگان ممکن است عمداً از کودکان معلول سوء استفاده کنند و آنها را "هدف آسان" آزار جسمی یا جنسی بدانند.

در برابر آزار و سوءاستفاده از کودکان چه کاری انجام دهیم؟
در ایران با تماس با اورژانس اجتماعی یا 123 می‌توانید موارد کودک‌آزاری را گزارش دهید. چنان‌چه حدس می‌زنید فرزندتان چنین موقعیتی را تجربه می‌کند، با مراجعه به روانشناسان کودک و نوجوان می‌توانید از عواقب بیشتر مساله جلوگیری کرده و زوایای مساله را مورد سنجش قرار دهید. چنانچه کودک‌آزاری در مهد کودک یا مدرسه اتفاق می‌افتد با پیگیری قانونی، محل کودک را تغییر دهید و فرایند درمان او را شروع کنید.  
مطالعه محمدی و زرافشان در سال 2014 شیوع بالای کودک آزاری را در ایران نشان داد. این محققان اشاره می‌کنند: «همانطور که قبلا ذکر شد، کودک آزاری اثرات منفی متعددی بر سلامت کودک و بزرگسال دارد. به نظر می رسد کودک آزاری در ایران در شرایط بحرانی قرار دارد، بنابراین سیاست‌گذاران باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند و برنامه‌های ویژه‌ای طراحی و سیاست‌هایی برای پیشگیری از کودک آزاری در ایران تدوین کنند. اکثر کشورهای توسعه یافته از "گزارش اجباری کودک آزاری و غفلت" به عنوان راهی برای شناسایی و پیشگیری از کودک آزاری استفاده می کنند. براساس این قانون، متخصصانی که با کودکان کار می‌کنند باید موارد مشکوک کودک‌آزاری را به مقامات نظارتی مربوطه گزارش دهند. از آنجایی که این مدل، در کشورهایی که در آن اجرا می شود عملی و موثر بوده است، در کشور ما نیز قابل استفاده است».

روزنامه صبح ساحل