دست‌پخت مرکزنشینان برای مرزنشینان بحران آفرید/ قوت نایاب و گـران

 علت افزایش قیمت برنج و رسوب آن

  
به گفته‌ی برخی منابع، از آنجا که فصل برداشت برنج فرارسیده، دولت با دخالت خود، واردات برنج را ممنوع کرده است. این اقدام باعث شده حتی برنج‌هایی که واردشده نیز در گمرکات کشور رسوب کند. این شرایط باعث افزایش قیمت برنج خارجی و حتی کمبود برنج در کشور شده است؛ اما در جنوب ایران که عمدتاً برنج خارجی مصرف می‌کنند وضعیت بحرانی‌تر است. ازآنجاکه برنج ایرانی قیمت بسیاری بالایی نسبت به برنج خارجی دارد، بنابراین قشرهای کم‌درآمد جامعه مصرف این نوع برنج را ترجیح می‌دهند؛ اما به دلیل افزایش قیمت و کمبود این نوع برنج، قطعاً از قدرت خرید مردم هم کاسته می‌شود. البته مصوبه‌ای از سوی ستاد تنظیم بازار کشور تصویب‌شده که بر اساس آن، امکان ترخیص محموله‌های برنج واردشده قبل از مرداد سال جاری وجود دارد.
باوجود چنین مصوبه‌ای حدود 100 هزار تن برنج در گمرکات کشور معطل‌مانده و در حال رسوب است. واردکنندگان با توجه به ثبت سفارش تخصیص داده‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی اقدام به واردات برنج کردند و به دلیل شرایط موجود، دچار هزینه‌های سنگینی نظیر استهلاک سرمایه، انبارداری تصاعدی و فساد کالا شدند.

حقوق مصرف‌کننده در ته صف برنج

  
فروشندگان برنج در هرمزگان از شرایط روزهای اخیر خود روایت می‌کنند. آن‌ها معتقدند که این مصوبه از سوی مرکز کشور، روی شرایط زندگی مرزنشینان به‌شدت تأثیر گذاشته است. یکی از عمده‌فروشان برنج در هرمزگان گفت: در دو هفته گذشته یک گونی برنج در انبار نبود. ازدحام فروشندگان خرد، درب انبارهای عمده‌فروشی برنج، باعث شد که حتی نتوانیم به محل کار خود رجوع کنیم. درگیری‌های لفظی بین همکاران و مردم هم که یک‌روال عادی شده بود. این شرایط اسفناک است. شخص دیگری که صاحب یک فروشگاه مواد غذایی در شهر کوچکی است، می‌گوید: روزانه 200 کیلومتر را برای بردن 5 تا 10 کیسه برند 5 کیلویی تا بندرعباس طی می‌کنم. نه می‌صرفد و نه دیگر می‌ارزد. به من مرزنشین ظلم شده است که چون برنج ایرانی باید در بازار فروشد؟ برنج خارجی از آن‌سوی دنیا به ایران می‌رسد و به دست چندین واسطه می‌چرخد، تازه باقیمت 600 تا 800 هزارتویمان بفروش می‌رسد؛ اما با همین دخالت‌های بی‌جای دولت، برنج ایرانی را گران کرده و برنج خارجی را کلا نایاب! پس مردم چه بخورند؟ کارگر چطور جلوی مافیای برنج ایرانی بایستد؟ پس حمایت از مصرف‌کننده کجا رفته است؟ من مصرف‌کننده یا فروشنده چه گناهی کردم.
به سراغ عمده‌فروش دیگری می‌رویم. او می‌گوید: از روز شنبه که کارگروه ویژه بررسی کمبود برنج در استانداری تشکیل‌شده است تا حدود برنج‌های رسوب شده در اسکله شهید رجایی را توزیع کرده‌اند. برخی هم از بازارچه ملوانی آزادکرده‌اند که توانستیم از این طریق تا حدودی برنج موردنیاز بازار هرمزگان را تأمین کنیم؛ اما این مقدار بسیار کم است. 
مسئله دیگر همین سهمیه‌بندی باعث شده که قیمت برنج توزیع‌شده هم متفاوت به دست مصرف‌کننده برسد. شرایط به حدی خنده‌دار شده که ما بایستی از فروشنده خرد تعهد بگیریم که به قیمت مصوب و دستوری در بازار بفروشد؛ حتی اگر برایش نصرفد.

واردات کم است یا مازاد ؟

  
انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران، به وزیر صنعت، معدن و تجارت نامه نوشته‌اند و نسبت به وضعیت بازار برنج هشدار داده‌اند. این در حالی است که پیش از این، بارها فعالان بازار برنج در تذکرهایی جداگانه وضعیت بازار برنج کشور را نامساعد توصیف کرده بودند. انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران در گزارشی به دولت تأکید کرده است: «کشور سالانه نیاز به یک میلیون تا یک‌میلیون‌ و 200 هزار تن برنج وارداتی‌ دارد که نیمی از آن باید در نیمه اول سال و پیش از فرا‌رسیدن دوره ممنوعیت فصلی واردات، به کشور وارد شود. این در حالی است که در سال‌هایی که کشور با خشک‌سالی روبه‌رو است، مانند امسال، میزان واردات باید بیشتر شود؛ اما ارائه آمار نادرست از سوی برخی مدیران میانی کاهش تولید را کتمان و بر افزایش 30 تا 40 درصدی تولید در سال خشک تأکید می‌کنند. شاید پذیرش این آمار و ارقام تا هفته‌های پیش قابل قبول بود، اما با افزایش جهشی قیمت‌ها در بازار، همچنان به ادله نادرست و غیرمنطقی استناد‌کردن جای سؤال دارد». انجمن واردکنندگان برنج در ادامه تأکید کرده است: «درحالی‌که پیش از شروع دوره ممنوعیت واردات برنج، حدود صد هزار تن وارد گمرکات کشور شده بود که ترخیص آنها می‌توانست جریان کمبود و گرانی برنج را برای مدت یک تا یک‌ ماه‌ و نیم به تعویق بیندازد، اما متأسفانه همچنان مدیران دولتی معتقد‌ند‌ 450 هزار تن برنج وارد‌شده زیاد هم هست و این باور غلط تا جایی پیش می‌رود که واردکنندگان را در مظان اتهام احتکار قرار داده و تهدید می‌کنند. با ورود به هفته آخر مهرماه، روند افزایش قیمت برنج شدت گرفت، اما همچنان مدیران دولتی بر مواضع خود پافشاری می‌کنند. پس از طی‌کردن پروسه‌ای چند‌هفته‌ای در وزارت جهاد کشاورزی جهت تصمیم‌گیری برای آزادسازی صد هزار تن برنج رسوب‌کرده در گمرکات، ارجاع این پرونده به وزارت صمت و معاونت بازرگانی آن، یعنی تکرار و طی‌کردن همان مسیر از ابتدا ولی این بار در شرایطی که بازار وارد شرایط بحرانی شده است». در ادامه این نامه آمده است:‌ «مدیران میانی جهاد کشاورزی با شایعه تولید دو‌میلیون‌و 700 هزار تن در سال زراعی 1403 در شرایطی که برنج ایرانی در فصل برداشت 30 درصد افزایش قیمت پیدا کرده، به دنبال چه چیزی هستند‌؟ اگر واقعا به این ارقام تولید اعتقاد دارند، میزان موجودی در هر شالی‌کوبی و کارخانه را در سامانه جامع تجارت‌ یا سامانه انبارها ثبت و رسما طی مکاتبه‌ای از وزیر محترم جهاد کشاورزی به ستاد تنظیم بازار کشور با احتساب واردات انجام‌شده اعلام و عدم نیاز به ادامه واردات، مسئولیت تنظیم بازار برنج و عواقب آن را بپذیرند.

هشدار نمایندگان مجلس به ریاست‌جمهوری و تبعات این شرایط برای بازار

 
پیرو وضع پیش‌آمده، مجمع نمایندگان استان‌های ساحلی و جنوب کشور طی نامه‌ای به رئیس‌جمهوری، به ممنوعیت واردات برنج، کمبود و افزایش قیمت این محصول و همین‌طور فشار بر قشرهای کم‌درآمد استان‌های ساحلی و مرزی اشاره کردند و خواستار دستور مسعود پزشکیان برای خروج برنج‌های وارداتی و رسوبی شدند. 
با توجه به اینکه برنج قوت غالب سفره خانواده‌های ایرانی است، افزایش قیمت یا کمبود آن در بازار باعث ایجاد مشکل برای مصرف‌کننده می‌شود. از طرفی به دلیل افزایش قیمت‌ها از قدرت خرید مردم کاسته می‌شود و بدین ترتیب مردم مجبور به تغییر رژیم غذایی خود می‌شوند که این امر می‌تواند بر سلامت مردم جامعه تأثیرگذار باشد؛ بنابراین برای بهبود التهاب بازار برنج دولت باید به این عرصه ورود کند و ممنوعیت واردات برنج برداشته شود. همچنین بایستی برنج‌های رسوب‌‌شده بیشتری در بازار ترخیص شود تا به موازات فروشندگان، مشکلات واردکنندگان نیز برطرف شود.