گذری بر سایه روشن‌های دخل و خرج دولت چهاردهم در سال 1404؛ پیوست تورم بر بودجه

در حالی که سال گذشته بودجه در میانه آذر ماه تقدیم مجلس شد؛ امسال دولت پزشکیان، آستین‌ها را بالا زد و اول آبان، بودجه را تقدیم مجلس کرد.  لازم به توضیح است که رقم نهایی بودجه سال گذشته با ۲۰ درصد افزایش نسبت به سال قبل خود، ۶۳۴۷ همت بسته شد و جمع منابع عمومی دولت در آن 3573 همت اعلام شده بود ولی امسال، تنها جمع منابع و مصارف عمومی دولت در لایحه بودجه سال آینده ۵هزار و ۹۸۷ هزار میلیارد تومان است و بودجه عمومی کشور به حدود ۶۴۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. پر واضح است که رشد آن نسبت به سال گذشته، بیشتر از میزان نرخ تورم رشد داشته است. این درحالی است که اقتصاد ایران این روزها با کسری بودجه بین ۸۵۰ تا 1000 همتی روبه‌رو است و افزایش رقم بودجه سال آینده در کنار تورم سی تا چهل درصدی افق روشنی را پیش روی ما قرار نمی‌دهد.
نکته حائز اهمیت در بودجه سال آینده، افزایش سهم نیروهای مسلح از منابع نفتی از 4 میلیارد یورو در سال جاری به 11 میلیارد یورو در سال آینده است و نشان از چشم‌انداز گسترش جنگ و بالا رفتن سطح تنش‌ها در سال آینده دارد. همچنین در سال آینده، یارانه نان و آرد 250 هزار میلیارد تومان و مجموع یارانه نقدی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و مستمری خانوارهای تحت پوشش بهزیستی 405 همت برآورد شده است. یکی از تفاوت‌های یارانه‌ای این لایحه با لایحه سال جاری، پاداش کالابرگ الکترونیک است. از اواخر سال 1402 اگر خانوار به جای یارانه نقدی از کالابرگ الکترونیکی استفاده می‌کرد مبلغی را به عنوان پاداش دریافت می‌کرد در حالی که در سال آینده اگر خانوار داوطلبانه از کالابرگ به جای یارانه نقدی استفاده کند پاداشی به او تعلق نمی‌گیرد.

كسری بودجه دولت چیست و چرا اهمیت دارد؟

كسری بودجه زمانی رخ می‌دهد كه هزینه‌های دولت از درآمدهای آن فراتر می‌رود یا آنكه درآمدهای پیش‌بینی شده دولت در بودجه به دلایل مختلف از جمله پیش‌بینی غیرواقعی درآمدها محقق نمی‌شود. در این شرایط دولت با درآمدهای غیرقابل وصول در برابر هزینه‌های غیرقابل اجتناب مواجه می‌شود. در حقیقت و به‌طور كلی كسری بودجه می‌تواند به دلیل افزایش هزینه‌ها، كاهش درآمدها، یا تركیبی از هر دو عامل ایجاد شود و در حال حاضر همان‌طور که بیان شد این کسری بودجه در وضعیت هشدار و خطرناکی قرار دارد و رقم آن بین 850 تا هزار همت برآورد می‌شود.
در شرایطی كه دولت با كسری مواجه می‌شود، برای تامین هزینه‌های اضافی، دولت‌ها معمولا به استقراض از منابع داخلی یا خارجی روی می‌آورند. این منجر به افزایش بدهی عمومی می‌شود كه می‌تواند در درازمدت برای اقتصاد كشور مشكل‌ساز باشد. همچنین یكی از راهكارهای جبران كسری بودجه چاپ پول است. این اقدام می‌تواند باعث افزایش عرضه پول در جامعه و در نتیجه افزایش تقاضا و قیمت‌ها شود كه به تورم منجر می‌شود. تورم، ارزش پول ملی را كاهش داده و قدرت خرید مردم را پایین می‌آورد. بر همین اساس سال آینده بایستی منتظر تورم بالاتر و به بیان دیگر فقر بیشتری باشیم.

نفت 63 دلاری در بودجه چقدر واقع‌بینانه است؟

درحالی که چشم‌انداز گسترش تنش و جنگ در سال آینده چندان دور از انتظار نیست و همچنین کشور چین نیز با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند؛ بعید است که سال آینده قیمت نفت بتواند ارقام بالای 60 دلار را به خود ببیند و اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم؛ قیمت تعادلی نفت در سال آینده در کانال 50 دلار قرار خواهد داشت و احتمالا نفت 63 دلاری بودجه محقق نمی‌شود. این موضوع خطر افزایش کسری بودجه را در پی دارد که نهایتا از جیب مردم تامین خواهد شد.

سال آینده مردم چقدر مالیات پرداخت خواهند کرد؟

اعداد و ارقام بودجه نشان می‌دهد درآمدهای مالیاتی با رشدی معادل ۳۹ درصد به ۱۷۰۰ همت افزایش یافته است که معادل ۲۶ درصد بودجه عمومی دولت و ۲۸ درصد منابع عمومی دولت است. برای سال پیش این نسبت (سهم مالیات از بودجه عمومی دولت) معادل ۵۴ درصد بوده و سهم ۲۸ درصدی لایحه ۱۴۰۴ کمترین میزان از سال ۱۳۹۲ تاکنون است. درضمن سهم مالیات از هزینه جاری معادل ۴۱ درصد است و برای سال بعد حداقل باید بالای ۶۰ درصد باشد. بنابراین انتظار می‌رود سهم مالیات بیشتر شود.

بودجه عمرانی کفاف فرسودگی زیرساخت‌ها و انباشت پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام را می‌دهد؟

متاسفانه زیرساخت‌های کشور به طور جدی با فرسودگی زیادی دست به گریبان است و در سال‌های گذشته به طور تشریفاتی، پروژه‌های عمرانی زیادی کلنگ زده شده‌است که تکمیل آنها نیاز به منابع مالی زیادی دارد. اگرچه که طبق گفته رییس سازمان برنامه و بودجه، بودجه عمرانی نسبت به سال قبل ۴۰ درصد افزایش‌یافته است و ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان از منابع عمومی در بودجه ۱۴۰۴ صرف پروژه‌های عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای می‌شود اما فرسودگی زیرساخت‌ها و تعداد بالای پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام خبر از ناکافی بودن این منابع را می‌دهد.

چه خبر از افزایش حقوق؟

در حالی که تورم کشور در سال‌های اخیر بین سی تا 40 درصد بوده است؛ اما همیشه افزایش حقوق‌ها بسیار کمتر از آن است. علت اصلی این ماجرا و پشت پرده آن تعداد بالای حقوق‌بگیران وابسته به دولت است و همین افزایش حقوق اگر کنترل شده نباشد؛ می‌تواند منجر به افزایش افسار گسیخته در کشور شود؛ بر همین اساس، افزایش حقوق برای سال آینده نیز 20 درصد تعیین شده است و حقوق، تا سقف ۲۴ میلیون تومان به صورت ماهانه معاف از مالیات است. به بیان دیگر نسبت به سال گذشته، معافیت مالیاتی حقوق در بودجه سال آینده ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.