مشاهده یک زیرگونه‌ سوسمار جدید در جزیره ایرانی تنب بزرگ

به گزارش صبح ساحل و به نوشته ایرنا، حمزه اورعی در پژوهشی جدید که در جزیره تنب بزرگ در خلیج فارس انجام داده، موفق به ثبت پراکنش جدیدی از یکی از زیرگونه‌های سوسمار خاردم مصری در این جزیره شده است.

این زیرگونه، سوسمار خاردم مصری لِپتینی (با نام علمی Uromastyx aegyptia leptieni) نام دارد که پیش از این در کشورهای جنوب خلیج فارس گزارش شده بود، پیش از این نیز مشاهده این زیرگونه در جزیره‌های هنگام و خارک گزارش شده بود اما درباره این گزارش‌ها، مطالعات دقیق تاکسونومیک (رده‌بندی) انجام نشده و به‌ دقت نمی‌دانیم که از کدام زیرگونه خاردم مصری هستند.

اورعی درباره این پژوهش گفت: نه‌ تنها تنب بزرگ، بلکه تمام جزایر ایرانی خلیج فارس از نظر خزنده‌شناسی بسیار با اهمیت هستند اما متأسفانه در این سال‌ها کمتر مطالعاتی درباره خزندگان این جزایر انجام شده است.

این خزنده‌شناس درباره جمعیت این زیرگونه در جزیره تنب بزرگ گفت: جمعیت بسیار مناسبی از این زیرگونه در جزیره تنب بزرگ وجود دارد که ما را شگفت‌زده کرد، به‌ نظر می‌رسد کاربری نظامی بخشی از جزیره، به حفظ پایداری این زیرگونه در جزیره کمک کرده است.

گونه خاردم مصری بر اساس اطلاعات فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در وضعیت «آسیب‌پذیر» (VU) طبقه‌بندی شده است و از جمله تهدیدات مهم آن، تخریب زیستگاه به‌دلیل توسعه ساخت‌وساز در زیستگاه‌های ویژه این خزنده و در برخی مناطق نیز برداشت از جمعیت آن برای خوراک انسان است.

اورعی درباره این تهدیدات گفت: زیستگاه این زیرگونه شرایطی خاص، مانند زمین‌های سیلتی و دارای شن‌ریزه دارد و ساخت‌ساز در این زیستگاه‌ها می‌تواند به جمعیت خاردم مصری آسیب وارد کند اما در مورد تغذیه انسان از این خزنده، گزارش‌های زیادی از مصرف گوشت گونه‌های مختلف سوسمار خاردم در شمال آفریقا و کشورهای عربی وجود دارد، در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۴ به‌ چاپ رسیده است، شواهدی باستان‌شناسی مبتنی از مصرف خوراکی این سوسمار در عربستان گزارش شده است اما نه در منابع علمی و نه در گفت‌وگو با مردم محلی درباره مصرف خوراکی آن در ایران به مطلبی برنخورده‌ام.

عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد ادامه داد: در مورد جزیره تنب بزرگ با توجه به کاربری نظامی آن و تردد بسیار محدود به این جزیره، به‌نظر می‌رسد که جمعیتی پایدار از این گونه با زیستگاهی بسیار امن داشته باشیم.

به گفته وی سوسمارها در این مناطق لانه‌هایی عمیق حفر می‌کنند که برای فرار از تهدیدات استفاده می‌شود.

اورعی گفت: این نخستین گام برای شناسایی تنوع خزندگان جزیره تنب بزرگ بود و پس از آن باید به مطالعه سایر خزندگان جزیره و اجرای برنامه حفاظتی با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط پرداخت.

مقالهٔ این پژوهش در مجلهٔ Iranian Journal of Animal biosystematics (وابسته با دانشگاه فردوسی مشهد) منتشر شده است.

لینک مقاله:

https://ijab.um.ac.ir/article_۴۵۷۴۷.html

خاردم مصری

خاردم مصری یک گونه از زیرخانواده سوسمار خاردم است. اندازه جنس نر آن ممکن است به ۷۶ سانتیمتر برسد، محل زیست این سوسمار کل خاورمیانه است، اما به علت از بین رفتن زیستگاه‌های آن به سختی یافت می‌شود، بیشتر باقیماندگان این جانور در قسمت های شمالی عمان و بعضی از نقاط شرق امارات متحده عربی زندگی می‌کنند که به عنوان گونه حفاظت شده ثبت شده‌اند. عرب ها این حیوان را با نام محلی « ضب» می‌شناسند و پوست آن را برای ساختن چرم مناسب می‌دانند. عربهای بدوی امروزه و سایر اعراب در گذشته از گوشت این حیوان بعنوان یک منبع پروتئینی استفاده می‌کردند.

جزیره تنب بزرگ

جزیره تُنب بزرگ جزیره‌ای ایرانی در خلیج فارس است، این جزیره بر اساس تقسیمات کشوری بخشی از شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان است، تنب بزرگ در اسفند ۱۴۰۲ به شهر ارتقا یافت.

جزیره تنب بزرگ، واقع در آب‌های نیلگون خلیج فارس، به عنوان یک موقعیت استراتژیک با اهمیت بالای سیاسی و اقتصادی شناخته می‌شود، این جزیره که در نزدیکی سواحل هرمزگان قرار دارد، به دلیل شرایط جغرافیایی خود، نقش بسیار مهمی در امنیت و تعاملات منطقه‌ای ایفا می‌کند.

تنب بزرگ با مساحت حدود ۲۴ کیلومتر مربع، دارای طبیعتی خاص و کم‌آلاینده است. گیاهانی همچون گَز و تَمَر در سطح جزیره مشاهده می‌شوند و طبیعت جزیره به دلیل موقعیت جغرافیایی آن، میزبان انواع پرندگان بومی و مهاجر است، در هنگام حضور در سواحل زیبای تنب بزرگ، می‌توان پرندگانی نظیر نَعیم و سرخو را مشاهده کرد که زیبایی و نشاط این مکان را دوچندان می‌کند.

هرمزگان که تنب بزرگ جزئی از آن محسوب می‌شود، خود از نواحی مهم و استراتژیک ایران است. این منطقه با سواحل زیبا و دسترسی به آب‌های بین‌المللی، نقش کلیدی در تجارت و اقتصاد کشور دارد. ناگفته نماند که تنب بزرگ به عنوان یک جزیره از مجموعه جزایر سه گانه مهم در این خطه، برای دستیابی به سواحل آزاد و تأمین امنیت مرزهای کشور اهمیت دارد.

جزیره تنب بزرگ به همراه دو جزیره دیگر در نزدیکی خود، یعنی تنب کوچک و ابوموسی، به عنوان جزایر سه گانه‌ استراتژیک شناخته می‌شوند.