بررسی تورم آبان ماه 1403 و راهکاری برای کنترل فشار اقتصادی بر مردم/گــرانی لجباز

 تورم نقطه به نقطه همراه با افزایش ملموس هزینه‌های خانوارها
تورم نقطه به نقطه در آبان‌ماه 1403 به 32.5 درصد رسیده است. این شاخص نشان می‌دهد که خانوارها برای خرید همان مجموعه کالاها و خدمات نسبت به آبان‌ماه سال گذشته، به طور میانگین 32.5 درصد بیشتر هزینه کرده‌اند.
برای ملموس‌تر شدن این عدد، فرض کنید سال گذشته سبد خرید ماهانه یک خانوار متوسط 5 میلیون تومان هزینه داشت. اکنون همان سبد به حدود 6 میلیون و 625 هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت نه تنها سفره‌های خانوارها را کوچک‌تر کرده، بلکه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی آن‌ها را نیز دشوارتر کرده است.
افزایش 0.9 واحد درصدی تورم نقطه به نقطه نسبت به مهرماه نشان می‌دهد که روند گرانی همچنان ادامه دارد و شتاب آن نیز افزوده شده است. این تغییرات شاید در نگاه اول صرفا عدد به نظر برسند، اما در واقعیت، برای بسیاری از خانواده‌ها به معنای حذف برخی کالاهای ضروری از سبد خریدشان است.

تورم ماهانه و تغییرات نامحسوس اما مداوم
تورم ماهانه آبان‌ماه 2.8 درصد گزارش شده است. شاید این عدد کوچک به نظر برسد، اما در بازه‌ای کوتاه‌مدت مانند یک ماه، تأثیر قابل‌توجهی بر هزینه‌های خانوارها دارد.
گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، با تورم ماهانه 3.6 درصد بیشترین افزایش قیمت را داشته‌اند. این به زبان ساده یعنی هزینه خریدهای روزمره مانند مواد غذایی، آشامیدنی‌ها یا حتی دخانیات در هر ماه سنگین‌تر از ماه قبل می‌شود. مثلاً اگر در ابتدای آبان‌ماه یک خانواده برای خرید مواد غذایی خود 2 میلیون تومان هزینه می‌کرد، این هزینه در پایان همان ماه به 2 میلیون و 72 هزار تومان رسیده است. ارتباط میان تورم نقطه به نقطه و تورم ماهانه به ما نشان می‌دهد که افزایش قیمت‌ها نه فقط یک روند بلندمدت، بلکه تغییری روزمره است که مردم آن را به‌طور مستقیم و مداوم احساس می‌کنند.

تورم سالانه با کاهش جزئی که هنوز ملموس نیست
نرخ تورم سالانه در آبان‌ماه 33.1 درصد گزارش شده است که نسبت به مهرماه 0.5 واحد درصد کاهش داشته است. این کاهش شاید در نگاه اول نویدبخش بهبود باشد، اما در واقعیت هنوز اثرات آن در زندگی روزمره مردم قابل مشاهده نیست. این کاهش مانند این است که سرعت یک قطار در حال حرکت کاهش یافته باشد، اما قطار همچنان به مسیر خود ادامه می‌دهد. قیمت‌ها همچنان در حال افزایش‌اند و خانوارها هنوز برای مدیریت هزینه‌های خود با چالش مواجه هستند.

فشار بیشتر بر کم‌درآمدها
یکی از نکات قابل توجه در گزارش مرکز آمار، تفاوت نرخ تورم در دهک‌های مختلف درآمدی است. در آبان‌ماه، تورم سالانه برای دهک اول (کم‌درآمدترین) 30.4 درصد و برای دهک نهم (پردرآمدترها) 33.6 درصد بوده است.
این اختلاف در نگاه اول نشان‌دهنده فشار کمتر بر دهک‌های کم‌درآمد است، اما واقعیت این است که هرگونه افزایش قیمت در کالاهای اساسی مانند نان، برنج یا روغن، برای دهک‌های پایین بسیار سنگین‌تر است. برای یک خانواده کم‌درآمد، افزایش 10 درصدی قیمت نان به معنای کاهش یا حتی حذف سایر نیازهای اساسی است، اما برای یک خانواده پردرآمد، چنین افزایشی ممکن است تأثیر چندانی بر سبک زندگی آنها نگذارد.
این تفاوت‌ها نشان‌دهنده اهمیت سیاست‌گذاری‌های دقیق در کنترل قیمت کالاهای اساسی است تا فشار اقتصادی به شکلی عادلانه توزیع شود.

چه باید کرد؟
تورم، اگرچه پدیده‌ای پیچیده و چالش‌برانگیز است، اما می‌توان با اقداماتی در سطح فردی و سیاست‌گذاری‌های کلان، اثرات آن را کاهش داد.

در سطح خانوارها:
در هر خانواده می‌توان با مدیریت هوشمندانه بودجه و اولویت دادن به خرید کالاهای ضروری و حذف هزینه‌های غیرضروری فشار تورمی را کاهش دهد.
به‌عنوان مثال به جای خرید کالاهای لوکس یا برندهای گران‌قیمت، تمرکز بر کالاهای باکیفیت اما اقتصادی‌تر می‌تواند بودجه خانوار را بهتر مدیریت کند.
همچنین هر خانواده با حفظ ارزش سرمایه خود و تبدیل پس‌اندازهای نقدی به دارایی‌های پایدار مانند طلا، ارز یا سرمایه‌گذاری در بازارهای مطمئن از کاهش ارزش پول در برابر تورم جلوگیری کند.

در سطح سیاست‌گذاری:
به منظور بهینه‌سازی زنجیره تأمین و تعادل بخشی در بازار کالاهای اساسی، تقویت زیرساخت‌های لجستیک و کاهش ناکارآمدی در توزیع نهاده‌های تولید، در کنار تخصیص یارانه‌های هدفمند به نهاده‌های کشاورزی و صنعتی، می‌تواند به مهار فشارهای ناشی از تورم هزینه‌ای کمک کند.
همینطور اعمال سیاست‌های پولی انقباضی مانند کاهش سرعت رشد پایه پولی و ضریب فزاینده نقدینگی از طریق کنترل اعتباردهی بانکی، افزایش نرخ سود حقیقی و اعمال محدودیت بر برداشت‌های دولت از منابع بانک مرکزی، گام‌هایی اساسی برای کاهش تورم پولی است.
یکی دیگر از سیاست‌گذاری‌های موثر در کنترل فشار تورم بر مردم اصلاحات ساختاری در نظام مالیاتی است. گسترش پایه مالیاتی از طریق حذف معافیت‌های ناکارآمد، وضع مالیات بر ثروت‌های غیرمولد (نظیر مسکن‌های خالی و دارایی‌های لوکس) و مقابله با فرار مالیاتی، علاوه بر ایجاد منابع پایدار، می‌تواند نقش تعدیلی در توزیع درآمد داشته باشد.
تقویت رقابت‌پذیری صادرات غیرنفتی با افزایش تنوع در ترکیب کالاهای صادراتی، کاهش وابستگی به ارز نفتی، تثبیت نرخ ارز واقعی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای از طریق توافقات تجاری، می‌تواند تراز تجاری غیرنفتی را بهبود بخشد و فشار بر منابع ارزی را کاهش دهد.
از دیگر اقدامات قابل توجه اصلاح نظام یارانه‌ای کشور است. جایگزینی یارانه‌های غیرهدفمند با پرداخت نقدی مشروط به دهک‌های پایین درآمدی و کاهش مصرف انرژی در بخش‌های غیرمولد از طریق تعدیل تدریجی قیمت‌ها، می‌تواند اثربخشی سیاست‌های حمایتی را افزایش دهد.
همچنین کاهش بی‌ثباتی‌های سیاست‌گذاری، تقویت ابزارهای نظارتی بر بازارهای موازی، و شفاف‌سازی در اجرای سیاست‌های پولی و مالی می‌تواند انتظارات تورمی را مهار کرده و به بازار انتظارات عقلایی نزدیک‌تر کند

تورم، چالشی اقتصادی با راه‌حل‌های ممکن
گزارش تورم آبان‌ماه 1403، تصویری دقیق از واقعیتی اقتصادی ارائه می‌دهد که هر شهروند ایرانی روزانه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. این اعداد تنها بازتابی از شرایط کلی نیستند، بلکه نشان می‌دهند که چگونه هر افزایش قیمت، سفره‌های مردم را کوچک‌تر و هزینه‌های زندگی را سنگین‌تر می‌کند.ک اهش جزئی نرخ تورم سالانه هرچند نویدبخش است، اما تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه همچنان نشان‌دهنده شدت فشار اقتصادی است.
در این میان، دهک‌های کم‌درآمد بیشترین آسیب را از افزایش قیمت کالاهای ضروری می‌بینند، و این موضوع لزوم توجه بیشتر سیاست‌گذاران به عدالت اقتصادی را برجسته می‌کند.

روزنامه صبح ساحل