گذری بر کتاب «سرگذشت انسان»؛ خاستگاه‌های ثروت و نابرابری

 سوال‌هایی از قبیل اینکه چرا انسان‌ها تنها گونه‌ای هستند که در تله‌های بزرگ معیشت گیر کرده‌اند؟ چرا ما در سراسر جهان به طور نابرابر پیشرفت کرده‌ایم که نتیجه آن اختلافات بزرگ امروزی بین ملت‌ها است؟ روایت گیرای ادد گلر که وسعت تاریخی بسیاری دارد  و مملو از ارتباطات شگفت‌انگیز است، توضیح می‌دهد که چگونه فناوری، اندازه جمعیت و انطباق، تنها دویست سال پیش منجر به یک «تغییر فاز» خیره‌کننده در داستان انسان شد. اما با ردیابی همان سفر در زمان و از بین بردن لایه‌های نفوذ - استعمار، نهادهای سیاسی، ساختار اجتماعی، فرهنگ - او همچنین به توضیح علل غایی نابرابری می‌رسد: جمعیت‌های اجدادی که از ویژگی‌های جغرافیایی پربار و تنوع غنی برخوردار بودند، در مسیر شکوفایی قرار گرفتند، در حالی که آن‎هایی که فاقد  این ویژگی بودند و از جهاتی محروم بودند امروزه هنوز هم در تکرار محرومیت قرار دارند. ادد گلر متولد 1953 و یک اقتصاددان آمریکایی است که در حال حاضر استاد اقتصاد هربرت گلدبرگر در دانشگاه براون می‌باشد. گلر به درک توسعه در کل دوره تاریخ بشر و پیش از تاریخ و نقش عوامل ریشه‌دار در گذار از رکود به رشد و در پیدایش نابرابری جهانی کمک کرده است. او همچنین پیشگام کاوش در مورد تأثیر تکامل انسان، تنوع جمعیتی و نابرابری بر روند توسعه در مسیر رشد بشریت بود.

دو سوال اساسی کتاب 
چرا بشریت پس از صدها هزار سال رکود به سعادت رسید؟ و چرا امروزه شاهد چنین سطوح بالایی از نابرابری بین مناطق و کشورها هستیم؟ اینها دو سؤال اصلی هستند که گلر در سرگذشت انسان قصد دارد به آن‌ها پاسخ دهد. پاسخ او به این که چرا پس از 99.9 درصد از تاریخ بشریت، ما از دام به اصطلاح مالتوسی بیرون آمدیم این است که نوآوری به آرامی در طول دوران بشریت در حال افزایش بود تا اینکه در مقطعی والدین تصمیم گرفتند برای آموزش و پرورش و تربیت انسان سرمایه‌گذاری کنند تا بچه‌هایشان برای دنیایی که ناگهان به سرمایه انسانی بالایی نیاز داشت تجهیز شوند. این منجر به کاهش نرخ باروری و متعاقب آن فرار از تله فقر دیرینه شد و شاهد افزایش استانداردهای زندگی سرانه برای اولین بار در تاریخ بشر بودیم.
پیش از این، هر یک از اختراعات مبتکرانه انسان فقط به افزایش موقت درآمد منجر می‌شد که به نوبه خود به نرخ باروری بالاتر منجر می‌شد و این در نهایت درآمد سرانه را به سطح معیشتی نزدیک می‌کرد. بخش اول با تکامل هوموساپین‌ها و حرکت آن‌ها به خارج از آفریقا، ظهور کشاورزی مستقر در نقاط مختلف جهان، شروع آهسته پیشرفت تکنولوژی و در نهایت آغاز انقلاب صنعتی، آغاز می‌شود. در حالی که برخی از این استدلال‌ها ممکن است از جهاتی شبیه به سایر کتاب‌های جارد دایموند، دیوید لندز و هراری باشد، دیدگاه گلر در اینجا کاملاً متمایز است. به نظر گلر هنگامی که انقلاب نوسنگی به وقوع پیوست، چرخ‌ها برای انقلاب صنعتی و پس از آن انفجار پیشرفت تکنولوژی به حرکت در آمدند. جنگ‌ها، طاعون‌ها، و غیره روی سرعت و مکان سوئیچ رژیم تأثیر می‌گذارند و جزییاتی نیستند که بتوان با آن درگیر شد. نقطه مرکزی دیدگاه او از جهان فقط پیشرفت تکنولوژی نیست، بلکه پویایی رابطه متقابل بین پیشرفت تکنولوژیکی، تحصیلات و نرخ باروری است، که همگی به روش‌های غیر خطی بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. 
در رابطه با سوال دوم، او بیان می‌کند که عوامل فرهنگی و نهادی مهم هستند، و بخش بزرگی از تنوع در رفاه را که امروزه مشاهده می‌کنیم، توضیح می‌دهند، اما در نهایت اینها به نوبه خود دربرابر  ویژگی‌های دیگری مانند آب و هوا و جغرافیا  که "به صورت درون زا" تکامل یافته است، عقب نشینی می‌کند. گلر در این کتاب می‌نویسد: «با تمرکز بر سیر کلی سرگذشت بشر، قصد ندارم نابرابری گسترده‌ای را که درون یک جامعه و میان یک و جامعه‌ای دیگر وجود دارد کم اهمیت جلوه دهم، بلکه می‌خواهم همه ما درکی از کنش‌های تاثیرگذاری داشته باشیم که می‌تواند فقر و بی‌عدالتی را کاهش دهد و به شکوفایی کل گونه بشر بهره برساند. چنان که نشان خواهیم داد، با وجود فعالیت مستمر و بی امان نیروهای عظیم نهفته در پس سرگذشت انسان ، آموزش و مدارا و برابری جنسیتی بیشتر راهگشای کامرایی گونه ما در دهه‌ها و سده‌های پیش روست». 
این کتاب کمکی چشمگیر به درک ما از منابع نهایی توسعه اقتصادی می‌کند و در مورد اینکه آیا نهادها، فرهنگ یا جغرافیا عمیق‌ترین عوامل توسعه هستند یا خیر، بحث می‌کند. کتاب‌هایی مانند چرا ملت‌ها شکست می‌خورند: سرچشمه‌های قدرت، رفاه و فقر یا راهروی باریک: دولت ها، جوامع و سرنوشت آزادی، شما را به نقش اساسی نهادها در توسعه اقتصادی، می‌رساند، اما این کتاب شما را وادار می‌کند تا به نقش جغرافیا و تنوع محیطی در شکل دادن به مسیر به سوی رفاه فکر کنید. گلر بدون اینکه انتقادی  باشد، نقش ابزاری جغرافیا، آب و هوای خوب، خاک حاصل‌خیز، گیاهان و حیوانات اهلی در عصر مالتوس را برای توسعه اقتصادی اولیه مستند می‌کند.
این کتاب به زبان ساده و همه‌فهمی  نوشته شده، تحقیقات مبتنی بر شواهد هستند ، در مسیر مستندسازی روابط علی با مطالعات توسعه تطبیقی پیش می‌رود، نقش کلیدی ساختار جمعیت و تنوع در توسعه، جدای از اندازه آن را به مخاطب نشان می‌دهد، که تمام این‌ها از نقاط قوت کتاب به حساب می‌آیند. این کتاب قطعا ارزش یک بار خواندن را دارد. 
 

روزنامه صبح ساحل