چرا سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر توجیه اقتصادی ندارد؟ راه رهـایی از ناترازی بـرق

 میزان ناترازی برق در سال جاری چقدر بود و دولت این ناترازی را چطور مدیریت کرد؟
ناترازی برق در سال 1403 در زمان اوج مصرف به 20 هزار مگا وات ساعت رسید. اگرچه که در سال‌های گذشته نیز ناترازی برق وجود داشته است اما در آن زمان تصمیم دولت برای کاهش این ناترازی، قطع برق صنایع بود و با وجود اینکه این موضوع فشار زیادی بر تولید و صنعت وارد کرد اما با توجه به اینکه قطع برق خانگی هزینه بیشتری را به کشور تحمیل می‌کرد؛ دولت مجبور به اتخاذ چنین تصمیمی شد. اما امسال دولت برای ایجاد تعادل در ناترازی برق برخورد متفاوتی در مدیریت خاموشی داشت؛ به‌طوری‌که در تابستان با اطلاع قبلی برق صنایع و خرده‌فروشی‌ها و در پاییز برق خانگی و خرده‌فروشی‌ها قطع شد.

چه راهکارهایی برای مدیریت ناترازی برق در کشور وجود دارد؟
احداث نیروگاه جدید ساده‌ترین راه حلی است که وجود دارد ولی متاسفانه این راهکار حتی در کوتاه‌مدت نیز نمی‌تواند مشکل ناترازی را مرتفع کند. چراکه بیشتر نیروگاه‌های کشور با گاز کار می‌کند و از آنجایی که در بخش گاز نیز کشور دچار ناترازی است؛ لذا احداث نیروگاه برق جدید؛ تنها ناترازی انرژی را از یک بخش، به بخش دیگر، منتقل می‌کند. اما اگر دولت به دنبال بالا بردن راندمان نیروگاه‌های برق موجود باشد؛ علاوه بر صرف هزینه کمتر، در کنترل ناترازی برق موفق‌تر عمل خواهد کرد. به این معنا که نیروگاه‌های گازی را به نیروگاه سیکل ترکیبی تبدیل کند. در این مدل، اگر این تبدیل اتفاق بیفتد، گازهای خروجی نیروگاه‌های گازی که تا 600 درجه سانتی‌گراد دما دارند؛ به جای هدر رفتن و آلوده کردن هوا، وارد بخش دیگ بخار و توربین می‌شود و از آن برق تولید می‌شود.
این کار بازدهی نیروگاه‌ گازی که بین 25 تا 40 درصد راندمان دارد را به 50 تا 60 درصد در حالت سیکل ترکیبی ارتقا می‌دهد. بر همین اساس، اگر قرار باشد تمام نیروگاه‌های گازی به سیکل‌ ترکیبی تبدیل شوند؛ 7 میلیارد یورو هزینه دربرخواهد داشت و منجر به افزایش 7400 مگا وات ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی می‌شود. 
لازم به توضیح است که از 92 هزار مگا وات برقی که در کشور تولید می‌شود؛ سهم نیروگاه‌های گازی 24 هزار مگاوات است. از این میزان با احداث 7500 مگاوات بخش بخار، 15 هزار مگا وات برقی که در نیروگاه‌های گازی تولید می‌شود؛ امکان تبدیل به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی را دارد. در صورت ایجاد این تغییر، راندمان تولید برق این نیروگاه‌ها از 32 درصد به 45 درصد افزایش پیدا می‌کند و حدود 37 درصد از ناترازی برق جبران می‌شود.

راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی در مقایسه با یک نیروگاه سوخت فسیلی چقدر است؟
تاسیس یک نیروگاه یک مگاواتی که با سوخت طبیعی کار کند؛ 890 هزار دلار تا 1.1 میلیون دلار تخمین زده می‌شود اما تاسیس یک نیروگاه یک مگاواتی خورشیدی حدود 1.2 میلیون دلار تا 1.7 میلیون دلار هزینه دارد. با این حال در درازمدت به دلیل اینکه آلاینده‌ای وارد چرخه محیط زیست نمی‌کند؛ برای کشور منفعت بیشتری خواهد داشت.

انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق کشور چه جایگاهی دارند؟
در حال حاضر 87 درصد از برق کشور توسط گاز طبیعی و 1.7 درصد توسط نیروگاه هسته‌ای بوشهر تولید می‌شود و با وجود اینکه ایران پتانسیل تولید 124 هزارمگا وات برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر را داراست اما متاسفانه تا انتهای سال 2023، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور کمتر از 5 درصد و به‌طور مشخص استفاده از باد و خورشید برای تولید برق تنها یک درصد بوده است.
لازم به توضیح است که پتانسیل تولید برق از انرژی خورشیدی 71 هزار مگاوات و از انرژی بادی 49 هزار مگاوات است.
چرا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور اهمیت دارد؟
پاسخ این سوال را با تجربه‌ای که کشور ایتالیا از همین قضیه داشت بررسی خواهیم کرد. کشور ایتالیا در تولید برق، مثل ایران به گاز وابستگی زیادی دارد. تا قبل از سال 2021 حدود یک پنجم از برق خود را از طریق گاز تولید می‌کرد اما پس از جنگ اوکراین این عدد به یک دهم رسید. 
ایتالیا برای بالا بردن استقلال ژئوپلیتیک خود، در انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرد و در سال 2022 این سرمایه‌گذاری در مقایسه با ده سال قبل، سه برابر شد. ایتالیا برای اینکه در زمان جنگ و افزایش قیمت انرژی بتواند کمتر دچار آسیب شود؛ اقدام به چنین کاری کرد و ایران نیز می‌تواند از این موضوع الگو بگیرد. با توجه به شرایطی که کشور در میزان ناترازی برق و گاز دارد؛ بایستی قبل از آنکه فشار زیادی به بخش صنعتی و خانگی وارد شود؛ به سرمایه‎‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق نیز فکر کند.

با وجود اهمیت سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، چرا شاهد رونق سرمایه‌گذاری در این بخش در کشور نیستیم؟
علت این موضوع را باید در یارانه انرژی جستجو کرد. در کشورهایی که قیمت انرژی آزاد است؛ مصرف‌کننده خانگی برای کاهش هزینه خود در بخش برق، اقدام به نصب پنل خورشیدی در پشت‌بام منزل خود می‌کند و حتی اگر بیشتر از نیاز خود برق تولید کند؛ آن را به شبکه برق می‌فروشد. این کار نوعی سیستم سرمایه‌گذاری برای مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند و مشارکت بخش خانگی را در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بالا می‌برد. اما چون در ایران یارانه انرژی وجود دارد؛ این کار توجیه اقتصادی ندارد. بر همین اساس هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه تا زمانی که یارانه انرژی و برق ارزان وجود داشته باشد؛ بی نتیجه خواهد بود و به علت ارزان بودن آن مردم به طرز ناصحیحی از انرژی استفاده می‌کنند. علاوه بر این، آزاد بودن قیمت انرژی باعث کاهش مصرف آن نیز خواهد شد. به طور مثال تجربه کشور ایتالیا در این زمینه، نشان می‌دهد که پس از جنگ با افزایش قیمت انرژی، مردم این کشور طی یک سال 18.6 درصد مصرف گاز خود را کاهش دادند. و این موضوع نتیجه آنی افزایش قیمت انرژی و به عبارت بهتر، تنوع‌بخشی به سبد منابع تولید انرژی است.

تجربه کشورهای همسایه در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر چیست؟
کشور امارات، با وجود اینکه بیشتر برق تولیدی خود را از طریق سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌کند؛ اما در سال‌های اخیر به طور تدریجی در حال حذف یارانه انرژی است و مردم کشور خود را کم کم به طرف استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر سوق داده است. پارک خورشیدی محمد بن رشید ال‌مکتوم یکی از مهمترین اقداماتی است که امارات در سال‌های اخیر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده است. 
در حال حاضر فاز سوم این پارک عملیاتی شده است و ظرفیت تولید 5 هزار مگاوات برق را دارد و قرار است تا سال 2030 کل این پروژه تکمیل ‌شود. قطعا ایران نیز برای جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر به جای سوخت‌های فسیلی، به اصلاح زیرساخت‌ها، فرهنگسازی و آزاد شدن قیمت انرژی و سرمایه‌گذاری در این زمینه نیاز دارد.

روزنامه صبح ساحل