نارضایتی شهروندان بندرعباسی از کمبود نان در برخی مناطق؛ چالش مدیریت نان و اتباع

 وقتی سهم نان به همه نمی‌رسد

خورشید هنوز از پشت خلیج فارس سر نزده که مقابل نانوایی‌های بندرعباس، صف‌های طولانی بسته شده است. اولین مشتریان همیشه آشنا هستند؛ اتباعی که پیش از دیگران می‌آیند، نان می‌خرند و می‌روند؛ اما مشکل از جایی شروع می‌شود که حجم خریدشان از حد معمول بیشتر است.
رضا، نانوایی که سال‌هاست در مرکز شهر بندرعباس کار می‌کند، دست‌های آردی‌اش را به پیش‌بندش می‌مالد و با خستگی می‌گوید:
"هر روز همین وضعیت است. اتباع از ساعت ۵-۶ صبح صف می‌کشند، نان زیاد می‌خرند، و وقتی مردم محلی می‌رسند، نان تمام شده. مردم اعتراض می‌کنند، بعضی وقت‌ها کار به درگیری می‌کشد. ما هم نمی‌توانیم مشتری را رد کنیم، اما این‌طور هم عدالت برقرار نیست."
او اشاره می‌کند که بسیاری از اتباع کارت بانکی رسمی ندارند و برای خرید نان، کارت‌های اجاره‌ای استفاده می‌کنند.
"مشکل اینجاست که نمی‌توانیم کنترل کنیم یک نفر چند بار از چند نانوایی خرید می‌کند. بعضی‌ها با یک کارت از ۱۰ نانوایی نان می‌خرند، بعد هم می‌روند و دوباره نوبت می‌گیرند."
این وضعیت باعث شده مردم محلی برای تأمین نان دچار مشکل شوند. حسن، یکی از ساکنان بندرعباس، که بعد از یک روز کاری سخت به نانوایی آمده، اما باز هم دست خالی برگشته، با عصبانیت می‌گوید: "چند روز است که نان سنگک پیدا نمی‌کنم! صبح زود باید بروم سر کار، شب هم که می‌آیم، نان‌ تمام شده. هر بار می‌گویند اتباع صبح زود می‌آیند و سهمیه را می‌برند."  بحث‌ها در صف نانوایی همیشگی شده است. مردم می‌گویند اتباع هر روز چندین بار از نانوایی‌های مختلف خرید می‌کنند، در حالی که آن‌ها باید برای چند قرص نان ساعت‌ها معطل شوند.

نارضایتی نانوایان؛ فشار میان مشتریان و مسئولان

نانوایان هم از این شرایط ناراضی‌اند. از یک طرف، نمی‌توانند مشتریان را رد کنند، از طرف دیگر، تحت فشار مردم محلی قرار دارند که می‌گویند باید نظارت بیشتری بر فروش نان داشته باشند. یکی دیگر از نانوایان در منطقه مرکزی بندرعباس توضیح می‌دهد: "گاهی اتباع تا ۴۰-۵۰ نفر در یک روز می‌آیند و نان می‌گیرند. مردم محلی اعتراض می‌کنند؛ اما ما چه کار کنیم؟ نمی‌شود که نان نداد. درگیر هم شده‌ایم‌ البته سهمیه مشخص است، نان که بیشتر نمی‌شود. ما فقط نانوا هستیم، نه مأمور کنترل کارت بانکی!"
این وضعیت باعث شده برخی از نانوایان هدف حمله و درگیری‌های لفظی یا حتی فیزیکی قرار بگیرند. در برخی موارد، مشتریان معترض وارد نانوایی شده و خواسته‌اند که فروش به اتباع متوقف شود. اما آیا چاره‌ای برای این مشکل وجود دارد؟

راهکارها و موضع مسئولان

«حجت‌الاسلام حمزه زرنگاری هرمزی»، معاون برنامه‌ریزی و توسعه فرمانداری بندرعباس می‌گوید که این موضوع در دستور کار استانداری قرار گرفته و در شورای تأمین استان نیز بررسی می‌شود.
او تأکید می‌کند که باید برای این مشکل چاره‌ای اندیشید، اما راهکارهای قهری امکان‌پذیر نیست. 
"باید سامانه نوبت‌دهی و توزیع نان مدیریت شود. مشکل اصلی این است که اکثر اتباع کارت بانکی ندارند و از ایرانی‌ها اجاره می‌کنند. در برخی موارد، حتی حمله به نانوایان هم گزارش شده است. این شرایط باید کنترل شود، اما نمی‌توان اتباع را از دریافت نان محروم کرد."
او ادامه می‌دهد که اقدامات نظارتی در حال بررسی است و قرار است اصلاحاتی در سیستم فروش نان صورت بگیرد تا نظارت دقیق‌تری انجام شود؛ اما مردم محلی که هر روز با مشکل کمبود نان مواجه‌اند، نگران‌اند که این وعده‌ها مانند بسیاری از وعده‌های دیگر، در عمل نتیجه‌ای نداشته باشد.
چرا نظارت دقیق‌تر ضروری است؟
موضوع تأمین نان برای اتباع خارجی، به‌ویژه آن‌هایی که غیرمجاز هستند، یک چالش بزرگ است. از یک سو، نمی‌توان نان را از آن‌ها دریغ کرد، از سوی دیگر، اگر نظارت دقیقی بر توزیع نان وجود نداشته باشد، شهروندان ایرانی که مالیات می‌پردازند و در تأمین منابع عمومی نقش دارند، با کمبود مواجه خواهند شد.
برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که سامانه‌ای هوشمند برای خرید نان راه‌اندازی شود تا مشخص شود هر نفر در روز چه مقدار نان خریداری کرده است. همچنین، بررسی کارت‌های بانکی می‌تواند مانع از اجاره کارت توسط اتباع غیرمجاز شود.
«علی صابری»، یکی از فعالان حوزه اقتصاد محلی، می‌گوید: "یک راهکار ساده این است که سیستم خرید نان با استفاده از کارت‌های شناسایی مشخص شود. اگر هر کارت ملی یا کارت بانکی سقف مشخصی برای خرید داشته باشد، دیگر امکان سوءاستفاده وجود ندارد."
اما اجرای چنین طرحی نیاز به همکاری چندین نهاد دارد، از جمله اتحادیه نانوایان، استانداری و بانک‌ها. آیا این همکاری در عمل امکان‌پذیر است؟

وقتی نان کمیاب می‌شود

با ادامه این وضعیت، بسیاری از مردم مجبور شده‌اند برای خرید نان به مناطق دورتر بروند یا نان را با قیمت بالاتری از بازار آزاد تهیه کنند. این در حالی است که نان، به عنوان یکی از کالاهای اساسی، نباید در سبد خانوارها دچار مشکل شود.
زهرا، مادر دو فرزند که در یکی از محله‌های جنوبی بندرعباس زندگی می‌کند، می‌گوید: "قبلاً صبح‌ها به نانوایی محله خودمان می‌رفتم و راحت نان می‌گرفتم. اما حالا باید نیم ساعت راه بروم تا نانوایی دیگری پیدا کنم که هنوز نان داشته باشد. بعضی وقت‌ها مجبور می‌شوم از سوپرمارکت نان فانتزی بخرم، اما قیمتش خیلی بالاست." این مشکلات در حالی است که تأمین نان یکی از وظایف اصلی دولت است و نظارت بر توزیع آن باید دقیق و عادلانه باشد.

امیدی به تغییر هست؟

مسئولان وعده داده‌اند که نظارت بر نانوایی‌ها را افزایش دهند و برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها، سیستم‌های کنترلی بهتری ایجاد کنند؛ اما مردم مرکز شهر بندرعباس که هر روز با مشکل خرید نان مواجه‌اند، منتظر اقدامات عملی هستند. تا زمانی که نظارت دقیق‌تری اعمال نشود، هر روز صبح همان ماجرا تکرار خواهد شد: صف‌های طولانی، چهره‌های خسته، بحث‌های بی‌نتیجه و نانی که همیشه زودتر از موعد تمام می‌شود.
در این میان، تنها امید مردم این است که وعده‌های مسئولان از حد حرف فراتر رود و نانی که باید به همه برسد، به طور عادلانه توزیع شود.