اجتماعی
هر شهر یک اکوسیستم است که مولفه‌های متعددی در بقا و پویایی این سیستم نقش دارند و تعامل این مولفه‌ها ویژگی‌های خاصی برای یک شهر می‌سازد و آن را از شهرهای دیگر متمایز می‌کند و به آن شهر، آنی را می‌دهد که ویژه آن شهر می‌شود. اینگونه هویت و برند یک شهر شکل می‌گیرد. این هویت، تجربه زیسته یک شهر است که آن را به پایداری رسانده است. امروزه در کنار چالش‌های اقتصادی، چالش‌های اجتماعی و فرهنگی بر نظام و حیات یک شهر تأثیر به سزایی دارند و افزایش این چالش‌ها می‌تواند گسست سیستمی در یک شهر ایجاد کند و حتی پایداری آن را متزلزل سازد. بندرعباس هم اکوسیستم خود را دارد که برآمده از همنشینی آن با دریا و ویژگی‌های یک شهر بندری است، شهری که بیشتر بر پایه تجارت زیسته است اما کم کم صنایع نیز در آن جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است و بعدها مهاجرت اقوام مختلف به این شهر نیز سبب شکل‌گیری بافت اجتماعی متنوعی در آن شد. در واقع این چند مولفه سبب شده است که بندرعباس یک تصویر از خود نشان ندهد بلکه تصاویر متکثری در اذهان بیرونی و حتی درونی از آن شکل بگیرد. این تصاویر پراکنده گاه در تقابل با هم قرار می‌گیرند و گاهی نیز سبب فرصت‌هایی برای پویایی حیات آن شده‌اند.
در دو دهه گذشته شاهد دگرگونی‌های بسیار در این شهر بوده‌ایم و این دگرگونی‌ها مدام چهره و هویت این شهر را تغییر داده است گویی که این شهر مدام در حال ساختن و شدن است. البته این شهر از قدیم در حال دریافت تجربه‌های بیرونی و پدیده‌های جدید از بیرون و داخل کشور بوده است و حالا که دنیای جدید تغییرات بسیاری را تجربه می‌کند این تغییرات به طور شدیدی بر این شهر و زیست مردم آن تأثیر دارد. البته در نظر داشته باشیم این دگرگونی‌ها به معنای بی‌ثباتی نیست. از این رو باید مهم‌ترین مولفه تغییر در بندرعباس را نسل جوانی دانست که رو به تغییرات دنیای جدید دارند. نسل جوان بندرعباس بر مرز امروز و فردا ایستاده‌اند و از سوی دیگر دیروز را کمتر لمس کرده‌اند. این نسل جدید در زمانه سرعت زندگی می‌کنند و دوست دارند با سرعت پیش بروند و این سرعت می‌تواند به معنای فاصله گرفتن و دور شدن باشد و این سبب از دست رفتن شاخص‌های فرهنگ بومی می‌شود. این که نسل جدید نو شدن و به روز شدن را به معنای شبیه شدن به دیگری و دور شدن از خود بپندارد و یک جهان آرمانی بیرونی در ذهن آن‌ها شکل بگیرد می‌تواند سبب تخریب هویتی شود. اما در نظر داشته باشیم که نمی‌توان جلوی خواست تغییر را گرفت و مانع از آن شد اما باید بدانیم که مولفه‌های اثرگذار بر تغییر چه هستند و امروزه چه مولفه‌هایی در دگرگونی بندرعباس نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند و چگونه می‌توانند این مولفه‌ها را با مولفه‌های هویتی پیوند زد و ریشه‌های هویتی را حفظ کرد. به طور نمونه به دلیل نبودن یک بافت معماری منسجم در بندرعباس شاخص‌های معماری در این شهر شکل نگرفته و امروزه در نوسازی‌های شهری شاهد کثرت سلیقه‌ها و در عین حال وام گیری از الگوهای غیربومی غیرهمخوان با طبیعت منطقه هستیم در حالی که یکی از شاخص‌های هویتی شهری آن است که جامعه بومی در تجربه زیسته خود، چگونه با اقلیم بومی خود به همزیستی رسیده و آن را هماهنگ کرده‌اند. این هماهنگی همان مولفه‌هایی است که می‌تواند در معماری نوین شهری نیز به کار گرفته شود و پیوندی بین هویت بومی و معاصر بسازد. البته باید بگوییم در سال‌های اخیر در برخی مجتمع‌های تجاری یا مدارس جدید شاهد تلاش برای ساختن یک سبک بومی برای بندرعباس هستیم که اگر گسترش یابد و به یک جریان تبدیل شود و حتی همین معماری معاصر بندری می تواند به شاخص هویتی آن تبدیل شود. همین موضوع را می‌توان به شکل دیگری در حوزه‌های پوشاک و موسیقی نیز مطرح کرد. این تجربه‌های موفق می‌شود الگویی برای مدیریت هویت‌ساز شهری تبدیل شود. در نظر داشته باشیم که شهرهای بندری شهرهای چند فرهنگی هستند و تبادل فرهنگی از مولفه‌های آن‌ها تبدیل می‌شوند اما دو چالش در مقابل این فضای چند فرهنگی وجود دارد، یکی تبدیل تبادل به تقابل است که می تواند فضای سازنده و فرهنگ پذیر را از بین ببرد و به چالش‌های بینافرهنگی تبدیل سازد. در حالی که یکی از قدرت‌های شهرهای بندری فرهنگ‌پذیری و خصلت مداراگونه آن‌هاست که همین مدارا فضای تغییر نرم را فراهم می‌کند. چالش دیگر آن است که در نبود یک فرهنگ پایه قدرتمند، فرهنگ‌های مهاجر فضایی متشتت و بی‌ثبات را ایجاد کنند در حالی که اگر یک فرهنگ پایه هژمونی شده وجود داشته باشد می‌تواند در گفتگو با فرهنگ‌های دیگر خود را تقویت سازد.
آنچه در مدیریت شهری هویت را مبنا قرار می‌دهد این است که مولفه‌های هویتی به شاخص‌های برنامه‌ریزی تبدیل شود و نمودهای هویتی در شهر تقویت شود. توجه به محلات بومی و تقویت آن‌ها یا المان‌های شهری هویت‌گرا یا ایجاد رویدادهای فرهنگی و اجتماعی که بتواند به نشانه‌های هویتی تذکر بدهد همگی می‌تواند بنیان‌های فرهنگی مدیریت شهری برای آینده را تقویت کند اما اگر تغییرات شهری سبب شکاف اجتماعی و نظام طبقاتی شود یا بخش‌های هویتی و بومی را به حاشیه ببرد و حتی خود مدیریت شهری در نامگذاری و المان‌سازی‌ها نشانه‌های فرهنگ بومی را بزداید یا از الگوهای رایج همگانی استفاده کند که عملا هویت شهر را می‌کاهد سبب می‌شود تا در کنار تغییرات ظاهری یا تغییرات نسل‌ها شهر را به سوی آینده‌ای ببرد که از هویت بومی خود فاصله می‌گیرد و شهری دیگر می‌شود و عملا سرمایه برآمده از تجربه زیسته خود را از دست می‌دهد. بندرعباس تنها با تکیه بر شاخص‌های هویتی بندری بودن می‌تواند خود را متمایز سازد و پیوست فرهنگی خود را حفظ کند.
نویسنده: رضا دبیری‌نژاد - پژوهشگر و ایران شناس
تگ ها:
اخبار مرتبط
اجرای قانون جدید بازنشستگی از فروردین‌ماه سال جاری؛ ۶۲ سال سن یا ۳۵ سال سابقه کاری
۷۰۴ فوتی در تصادفات نوروزی تاکنون؛ ۵ استان در صدر تلفات حوادث ترافیکی
لغو مصوبه الزام پشت کنکوری‌ها به ارائه سوابق تحصیلی پایه یازدهم
پایداری جوی و دریایی در هرمزگان تا پایان هفته
ترخیص ۵ هزار خودروی خارجی دپو شده در بنادر و گمرکات هرمزگان
پربازدیدترین ها
مجموعه سازه گستر گامبرون
شرایط جدیدی برای دریافت کارت اعتباری سهام عدالت اعلام شده که براساس آن شش گروه از سهامداران نمی‌توانند کارت اعتباری بگیرند.
مدیر فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان منطقه آزاد قشم از الکترونیکی شدن مراحل ثبت نام و تمدید کارت شهروندی قشم با هدف کاهش مراجعات حضوری برای کنترل بهتر و مقابله با شیوع ویروس کرونا در جزیره خبر داد.
نرخ کرایه حمل خودرو در مسیر پل - لافت برای سفر به جزیره قشم افزایش یافت.
با آغاز سال ۲۰۲۱ میلادی خدمات پیام‌رسان واتساپ برای میلیون‌ها کاربری که از تلفن‌های همراه قدیمی استفاده می‌کنند، متوقف خود خواهد شد.
جدیدترین اخبار
