انتخاب بین نابودی و نجات

حجم قاچاق سوخت در استان هرمزگان چقدر است و چه تأثیراتی بر اقتصاد دارد؟

بر اساس برآوردهای نیروهای اطلاعاتی، امنیتی و انتظامی، روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر سوخت در کشور قاچاق می‌شود که از این مقدار، ۶ میلیون لیتر مربوط به استان هرمزگان است. از این ۶ میلیون لیتر، حدود ۲ میلیون لیتر در خود استان تولید و ۴ میلیون لیتر از استان‌های دیگر به هرمزگان وارد می‌شود. این حجم قاچاق، روزانه حدود ۲۱۰ میلیارد تومان و ساعتی حدود 89 میلیارد تومان به بیت‌المال خسارت وارد می‌کند. اگر این رقم را در ماه و سال محاسبه کنیم، به بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان در سال می‌رسد. این آمار نشان‌دهنده گستردگی قاچاق سوخت در هرمزگان است. تأثیرات قاچاق سوخت تنها به خسارت مستقیم محدود نمی‌شود. این پدیده تأثیرات غیرمستقیم زیادی نیز دارد، از جمله: تعطیلی یا نیمه‌تعطیلی کارخانه‌ها، انحراف فعالیت‌های اقتصادی سالم به سمت قاچاق ، کاهش اشتغال در بخش‌های مولد مانند کشاورزی، شیلات و حمل‌ونقل .

قاچاق سوخت تقریباً در تمام استان‌ها ریشه دوانده است و اخیراً دادگستری استان تهران نیز به این موضوع ورود کرده است. با این حال، تأثیرات این پدیده در استان هرمزگان مشهودتر است. به‌طور مثال، اگرچه تعداد خودروهای سواری حامل سوخت قاچاق (شوتی) در جاده‌ها کاهش یافته، اما تعداد تانکرها و تریلی‌های حامل سوخت قاچاق افزایش یافته است. بر اساس آمارها، توقیف تریلی و تانکرهای حامل سوخت قاچاق در این استان روند صعودی داشته است. این وضعیت نه‌تنها به اقتصاد ملی آسیب می‌زند، بلکه امنیت اقتصادی و اجتماعی منطقه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و نیازمند اقدامات جدی و هماهنگ برای مقابله با آن است.

آیا آمار دقیقی از قاچاق سوخت وجود دارد؟

متأسفانه آمار دقیق و کاملی از قاچاق سوخت در دسترس نیست، زیرا این پدیده معمولاً به صورت پنهان و شبکه‌ای انجام می‌شود. با این حال، بر اساس کشفیات نیروهای امنیتی و انتظامی و همچنین فرمول‌های علمی، حجم قاچاق سوخت تخمین زده می‌شود. برای مثال، در یکی از پرونده‌های مهم مربوط به قاچاق سوخت، مشخص شد که قاچاقچیان در پوشش مغازه‌های تعویض روغن و مراکز معاینه فنی در حاشیه شهر بندرعباس اقدام به دریافت و انباشت سوخت خودروهای سنگین می‌کردند. سپس این سوخت را از طریق وانت‌های حمل سوخت به شهرستان میناب منتقل کرده و از آنجا به دریا ارسال می‌کردند. در این پرونده، ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای قاچاقچیان شامل ۵ هزار و ۵۹۰ دستگاه کامیون، تریلر و خودروی سواری شناسایی شد که در امر قاچاق سوخت مشارکت داشتند. این تعداد خودرو شامل ۱ هزار و ۳۰۰ دستگاه تانکر ، ۲ هزار و ۸۶۹ دستگاه کامیون و ۱ هزار و ۶۷۶ خودروی سواری است.سرشبکه‌ها و مهره‌های اصلی این باند قاچاق دستگیر شده‌اند و برای تمامی خودروهای شناسایی‌شده پرونده قضایی تشکیل شده است. همچنین، کیفرخواست برای حدود ۷۰۰ نفر صادر شده و پرونده‌های آنان در دادگاه انقلاب در حال رسیدگی است. این نمونه پرونده نشان‌دهنده گستردگی و سازمان‌یافتگی شبکه‌های قاچاق سوخت است. با این حال، به دلیل پنهان‌کاری و پیچیدگی این شبکه‌ها، ارائه آمار دقیق و کامل از حجم قاچاق سوخت دشوار است. تلاش‌های نیروهای امنیتی و انتظامی برای کشف و مقابله با این پدیده همچنان ادامه دارد.

چه اقداماتی برای مقابله با قاچاق سوخت انجام شده است؟

با دستور رئیس قوه قضائیه مبنی بر تمرکز بر پیشگیری و مقابله با قاچاق سوخت، اقدامات گسترده‌ای در استان هرمزگان و سایر مناطق کشور انجام شده است. این اقدامات شامل فعالیت‌های میدانی، تشکیل پرونده‌های قضایی و استفاده از روش‌های علمی برای تخمین حجم قاچاق است. در حوزه دریا، توقیف لنج‌ها و شناورهای بزرگ حامل سوخت قاچاق افزایش یافته است. همچنین، اداره اطلاعات و اطلاعات سپاه پرونده‌های متعددی در این زمینه تشکیل داده‌اند و به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند. برای مقابله با قاچاق سوخت، علاوه بر برخورد با خودروهای شوتی و تانکرها، به پالایشگاه‌ها نیز ورود کرده‌ایم. یکی از سیاست‌های مهم دستگاه قضایی، کمک به دولت برای کاهش ناترازی انرژی و مبارزه با قاچاق سوخت به عنوان یک جرم سازمان‌یافته است. در حوزه قضایی، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای برای مقابله با قاچاق سوخت انجام شده است. در مجازات قاچاقچیان، به صرف قاچاق اکتفا نمی‌شود، بلکه محکومیت‌های سنگین‌تری شامل حبس، جریمه‌های مالی قابل توجه، ضبط اموال و ثروت‌های نامشروع مرتبط با پولشویی نیز اعمال می‌شود. خوشبختانه در این مسیر، مشکل خلأ قانونی وجود ندارد، زیرا قوانین مبارزه با قاچاق کالا و ارز و پولشویی کاملاً جامع و کامل هستند. قاچاق سوخت معمولاً به صورت شبکه‌ای و سازمان‌یافته انجام می‌شود. به همین دلیل، پرونده‌های قاچاق سوخت کمتر به اداره کل تعزیرات ارسال می‌شوند، زیرا پرونده‌های مرتبط با قاچاق شبکه‌ای و سازمان‌یافته در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب قرار دارند. در این پرونده‌ها، معمولاً افرادی به عنوان خریدار، فروشنده، یا حامل سوخت نقش دارند که به سرشبکه‌های بزرگ قاچاق متصل هستند.

پرونده قاچاق سوخت پتروپالایشگاهی به کجا رسید؟

پس از دستور رئیس قوه قضائیه مبنی بر تمرکز بر مقابله با قاچاق سوخت، اقدامات گسترده‌ای در حوزه لوله‌ها، انبارها، کشتی‌ها و پالایشگاه‌ها انجام شده است. در این راستا، پرونده‌های متعددی تشکیل شده که از جمله آنها دو پرونده مهم مربوط به پتروپالایشگاه‌ها است. مدتی قبل یک شرکت پتروپالایشی خصوصی شناسایی شد که در قاچاق سوخت نقش داشت. یکی از کشتی‌های این شرکت توقیف و تخلیه شد و پس از بررسی ها در صادرات قبلی مشخص شد که در کارنامه اش قاچاق حدود ۱۵۰ میلیون لیتر سوخت داراست. پرونده دیگری نیز در دست بررسی است که حجم قابل توجهی قاچاق سوخت در آن ثبت شده و بخشی از این سوخت‌ها پیش‌تر صادر شده است.

پرونده انشعاب دو کیلومتری خط لوله سوخت هواپیما موسوم به ATK در چه مرحله ای هست؟

در حوزه خطوط لوله، چندین انشعاب غیرقانونی کشف شده است که دو مورد از آنها در نزدیکی میدان سایت قرار داشت و از آنها سوخت هواپیما سرقت می‌شد. یکی از این انشعاب‌ها، یک خط لوله دو کیلومتری بود که در غرب بندرعباس و متعلق به شرکت پخش فرآورده‌های نفتی کشف شد. این خط لوله ، میعانات نفتی را بین دو نقطه منتقل می‌کرد. قاچاقچیان با حفره‌ای که در مسیر بین انبار پالایشگاه نفت شهید رجایی و انبار باهنر ایجاد کرده بودند، روزانه حدود ۷۰ هزار لیتر سوخت را سرقت می‌کردند. سارقان با سوراخ کردن لوله اصلی و نصب یک شیر، دو کیلومتر انشعاب غیرقانونی ایجاد کرده بودند. جالب اینجاست که عمر این انشعاب آنقدر طولانی بود که بخشی از تجهیزات و لوله‌های آن زنگ زده و فرسوده شده بود. تنها هزینه لوله‌های به‌کار رفته در این انشعاب حدود ۴ میلیارد تومان برآورد شده است، که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری قابل توجه قاچاقچیان در این عملیات است. این سارقان از اطلاعات فنی بالایی برخوردار بودند، زیرا نه‌تنها جایابی مناسبی انجام داده بودند، بلکه توانسته بودند بدون ایجاد آتش‌سوزی، این حجم سوخت باکیفیت را سرقت کنند. در این پرونده، تعدادی از افراد از جمله یکی از مسئولان دستگاه‌های مرتبط بازداشت شدند و تحقیقات برای شناسایی سایر عوامل در حال انجام است.

ماجرای کشف لوله سوخت در منزلی در بزرگراه شهید رجایی چه بود؟

چند روز پس از کشف انشعاب دو کیلومتری خط لوله سوخت هواپیما (ATK)، یک لوله یک اینچی در آشپزخانه منزل فردی در نزدیکی تعویض روغنی شایسته و روبروی پمپ بنزین آفتاب درخشان شناسایی شد. این لوله از انشعاب اصلی سوخت برداشت می‌کرد و در منزل مذکور، که به صورت انباری استفاده می‌شد، عملیات قاچاق سوخت انجام می‌گرفت. در این پرونده، همه عوامل درگیر (۳ نفر) شناسایی و دستگیر شدند. نکته قابل توجه این است که یکی از دستگیرشدگان، یک کارمند فنی شرکت دولتی و اجرایی بود که می بایست مسئولیت حفاظت از خطوط لوله انتقال سوخت و حفظ منافع دولت در حوزه انرژی را داشته باشدبه جای انجام وظایفش، در قاچاق سوخت مشارکت کرده بود. پرونده این افراد در حال بررسی است و اقدامات قضایی برای رسیدگی به ابعاد مختلف این جرم سازمان‌یافته ادامه دارد.

چه برنامه‌هایی برای آینده در نظر گرفته شده است؟

برنامه‌های آینده در زمینه مقابله با قاچاق سوخت شامل اقدامات قاطعانه‌تر، تمرکز بر پیشگیری و مقابله با شبکه‌های بزرگ قاچاق و افراد تأثیرگذار (دانه‌درشت‌ها) است که نقش مهمی در ناترازی انرژی ایفا می‌کنند. همچنین، استفاده از فناوری‌های جدید برای افزایش دقت در برآوردها و کشفیات در دستور کار قرار دارد. در این راستا، پرونده‌های متعدد و مهمی در حال پیگیری و رسیدگی است و با هیچ یک از متخلفان شوخی نخواهد شد. علاوه بر این، اتصال نیروگاه‌ها به خطوط لوله انتقال سوخت نیز به عنوان یکی از راهکارهای کاهش قاچاق و صرفه‌جویی در هزینه‌ها در حال اجراست. به طور مثال ،نیروگاه ایسین که برای ۱۰ سال از تریلی‌ها برای دریافت سوخت استفاده می‌کرد، اکنون به خط لوله انتقال سوخت متصل شده است. این اقدام نه‌تنها امنیت تأمین سوخت را افزایش داده، بلکه سالانه حدود ۱۷ میلیارد تومان صرفه‌جویی در هزینه‌ها به همراه دارد.

بزرگترین چالش استان به نظر شما چیست؟

در حال حاضر، قاچاق سوخت به عنوان بزرگترین چالش استان هرمزگان شناخته می‌شود. سالیان گذشته هشدار داده بودم و امروز نیز تأکید می‌کنم که اگر برای مقابله با قاچاق سوخت و بهبود وضعیت این استان چاره‌اندیشی نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور با مشکلات جدی‌تری مواجه خواهیم شد. تا چند سال دیگر، ممکن است شاهد فقدان محصل و معلم در این استان باشیم و در حوزه‌های اجتماعی با چالش‌های عمیق‌تری روبرو شویم. برای موفقیت در این راه، نیاز به همکاری همه‌جانبه رسانه‌ها، مردم، مسئولان و نهادهای مرتبط است. نباید تنها به وضعیت امروز نگاه کنیم، جایی که نوجوانی با استفاده از خودروی نیسان روزانه ۵ تا ۱۰ میلیون تومان از راه قاچاق سوخت به دست می‌آورد. دلسوزان استان باید به این موضوع توجه کنند که روزی قاچاق سوخت پایان خواهد یافت و پس از آن، با خیل عظیمی از جوانان بی‌سواد، بیکار و قانون‌گریز مواجه خواهیم شد. متأسفانه، نوجوانان به دلیل سودآوری قاچاق سوخت، رغبتی به تحصیل و آموزش ندارند. گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی دانش‌آموزان تنها روزی یک ساعت در کلاس درس حاضر می‌شوند و بقیه وقت خود را صرف فعالیت‌های مرتبط با قاچاق سوخت می‌کنند. این وضعیت نه‌تنها آینده جوانان را به خطر می‌اندازد، بلکه ثبات اجتماعی و اقتصادی استان را نیز تهدید می‌کند. بنابراین، ضروری است که تمامی دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با همکاری یکدیگر، برنامه‌ریزی‌های جامع و اقدامات عملی برای مقابله با این معضل انجام دهند تا از بروز بحران‌های جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.

کجاها بیشتر سوخت قاچاق انجام می شود؟

قاچاق سوخت در هر جایی که سوخت و مواد اولیه سوخت مانند گازوئیل و فرآورده‌های نفتی در تولید، انتقال، توزیع، مصرف، حمل‌ونقل، کشتی‌ها، شیلات، کشاورزی، صنایع یا پالایشگاه‌ها وجود دارد، امکان‌پذیر است. حتی در مواد اولیه نیز قاچاق صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، برخی افراد هیدروکربنات را به جای گازوئیل وارد استان می‌کنند یا در مواد اولیه تغییراتی ایجاد می‌کنند تا به فرآورده‌های سوختی مانند گازوئیل، بنزین و نفت نزدیک شوند و آن را قاچاق کنند. یا افرادی مثلا ۳۰ هزار لیتر سوخت تحویل می گیرند ۲۸ هزار لیتر تحویل می دهند یا بعضی اوقات آب قاطی می کنند .

در خصوص قاچاق سوخت از طریق نیروگاه ها چه نظری دارید ؟

یکی از زمینه‌های اصلی قاچاق سوخت، انتقال سوخت از انبارها به مصرف‌کنندگان بزرگ مانند نیروگاه‌ها است. به عنوان مثال، در استان هرمزگان، دو نیروگاه سیکل ترکیبی برق ایسین و هنگام وجود دارند که سوخت خود را از طریق تریلی و تانکر تأمین می‌کنند. نیروگاه ایسین در ۱۰ سال گذشته بیش از ۱ میلیارد و ۲۴۰ میلیون لیتر سوخت دریافت کرده است که انتقال آن با ۴۳ هزار و ۵۷۸ تریلی انجام شده است. اگر هر تریلی حتی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ لیتر سوخت را انحراف داده یا قاچاق کرده باشد، حجم قابل توجهی از سوخت به صورت غیرقانونی منتقل شده است. امسال در این ۱۱ ماهه ۸ هزار و ۷۰۰ تریلی، سوخت را از انبار نفت برای نیروگاه منتقل کردند . در صورتی که نیروگاه ها می توانستند این مراحل از طریق لوله مسیر بندرعباس ، رفسنجان انجام شود،با صدور دستور ضرب الاجل قضایی،نیروگاه سیکل ایسین به لوله انتقال سوخت متصل شد .به عنوان مثال، نیروگاه ایسین که پیش‌تر سوخت خود را از طریق تریلی دریافت می‌کرد، اکنون به خط لوله متصل شده است. این اقدام نه تنها سالانه ۱۷ میلیارد تومان صرفه‌جویی در هزینه‌ها به همراه دارد، بلکه از خطرات تصادفات جاده‌ای و زمینه‌های قاچاق سوخت نیز می‌کاهد. نیروگاه هنگام نیز به زودی به خط لوله متصل خواهد شد.

چه راهکارهایی برای حذف قاچاق سوخت هست؟

برای حذف قاچاق سوخت، باید زمینه‌های آن را از بین برد. این کار از طریق پیشگیری، مقابله، سیاست‌گذاری اجرایی و اقتصادی، و استفاده از فناوری‌های پیشرفته امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، استفاده از سیستم‌های اندازه‌گیری و پایش الکترونیک در پالایشگاه‌ها، انبارها و خطوط لوله می‌تواند نقش مهمی در کاهش قاچاق سوخت ایفا کند. اخیراً وزارت نفت سرمایه‌گذاری‌های خوبی در زمینه نظارت الکترونیک انجام داده است. معاون وزیر نفت اعلام کرده که با استفاده از فناوری‌های جدید، حتی قطره‌قطره سوخت نیز پایش می‌شود. این اقدامات می‌تواند حجم قابل توجهی از قاچاق سوخت، سرقت، انحراف و سوءاستفاده را کاهش دهد. می بایست اکثر شرکت های سوختی به دستگاه «میتر» متصل باشند.

در استان چند پالایشگاه متصل به میتر هستند؟

در حال حاضر، تنها پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس در استان هرمزگان مجهز به میتر (دستگاه اندازه‌گیری دقیق) برای خروجی گازوئیل و بنزین است. در سال‌های گذشته، بارها دستور داده‌شده که شرکت‌های نفتی از دستگاه‌های پیشرفته‌ای مانند لیترشمار برای اندازه‌گیری دقیق میعانات نفتی استفاده کنند. این روش می‌تواند از قاچاق سوخت در مبدأ جلوگیری کند. با این حال، بسیاری از شرکت‌ها همچنان از روش‌های سنتی و حتی بررسی چشمی برای اندازه‌گیری میزان سوخت و ناترازی آن استفاده می‌کنند. جالب اینجاست که حتی قاچاقچیان و سارقان سوخت برای منافع خود از دستگاه‌های اندازه‌گیری دقیق (میتر) استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، برخی از سارقان با نصب دستگاه‌های اندازه‌گیری روی باک ماشین‌ها، سوخت را به دقت سرقت می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بخش‌های رسمی و قانونی است. برای مقابله مؤثر با قاچاق سوخت، ضروری است که تمامی پالایشگاه‌ها و شرکت‌های نفتی به سیستم‌های اندازه‌گیری دقیق و پیشرفته مجهز شوند. این اقدام نه تنها از قاچاق سوخت جلوگیری می‌کند، بلکه شفافیت و دقت در مدیریت منابع سوختی را نیز افزایش می‌دهد.

و حرف آخر ؟

قاچاق سوخت نه تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌زند، بلکه امنیت ملی را نیز تهدید می‌کند. از مردم می‌خواهیم در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک، آن را به مراجع مربوطه گزارش دهند. همچنین، از مسئولان انتظار داریم با همکاری بیشتر و ارائه راهکارهای مؤثر، در مقابله با این پدیده مشارکت کنند. بدون همکاری مردم و مسئولان، مقابله با قاچاق سوخت به تنهایی توسط دستگاه قضایی دشوار خواهد بود.

نکته پایانی

در پایان این گفت‌وگو با رئیس کل دادگستری استان هرمزگان، به این نتیجه می‌رسیم که قاچاق سوخت یک چالش چندبعدی است که نیازمند اقدامات فوری، قاطع و هماهنگ از سوی تمامی نهادها و دستگاه‌های مرتبط است. این پدیده به‌گونه‌ای گسترده و سازمان‌یافته عمل می‌کند که گاهی حتی سیستم‌های نظارتی و اجرایی را به چالش می‌کشد.

رئیس کل دادگستری با تأکید بر لزوم استفاده از فناوری‌های پیشرفته، تقویت نظارت‌های الکترونیک و اتصال مصرف‌کنندگان بزرگ مانند نیروگاه‌ها به خطوط لوله انتقال سوخت، بر اهمیت پیشگیری و مقابله با شبکه‌های سازمان‌یافته قاچاق تأکید کرد.

مقابله با قاچاق سوخت تنها یک وظیفه قضایی یا امنیتی نیست، بلکه یک مسئولیت ملی است که نیازمند عزم جمعی و اقدامات نوآورانه است. با همکاری مردم، مسئولان و نهادهای مرتبط، می‌توانیم این چالش بزرگ را پشت سر بگذاریم و آینده‌ای امن و پایدار برای استان هرمزگان و کشور رقم بزنیم.