اقتصاد ایران- امارات، شکرآب یا شکننده

نایب‌رئیس دوم اتاق مشترک ایران و امارات متحده عربی در مصاحبه‌ای اظهار کرد: امارات متحده عربی در مبادلات تجاری و اقتصادی‌اش تجدیدنظر کرده و نیازمند بازار ایران است؛ اما به‌رغم خبرهای رسیده یا بر اساس داده‌های منتشرشده تا چه حد می‌تواند این استدلال صحت داشته باشد؟ در این گزارش ذیل تحلیلی بر این اظهار نظر آورده شده است.

امارات متحده عربی باوجود توسعه‌های اقتصادی فراوان و برنامه‌ریزی‌های متعدد برای کاهش وابستگی به نفت، اما همچنان مثل همتای عرب خود یعنی عربستان به تولید و فروش نفت خام و درآمدهای آن وابسته است که همین مسئله در تصمیم‌گیری‌های سیاسی این کشور قطعاً بی‌تأثیر نخواهد بود.

از طرفی از سال 2014 بیشتر قدرت سیاسی به برادر بزرگ‌تر در امارات متحده عربی یعنی ابوظبی و حاکم آن محمد بن زائد واگذارشده است.

محمد بن زاید نیز رابطه نزدیکی با محمد بن سلمان دارد و تا به امروز یکی از هم‌پیمانان و مرشدان منطقه‌ای وی به‌حساب می‌آید.

اما شرایط در دوبی تا حدودی با ابوظبی فرق می‌کند؛ زیرا تنها سهم دودرصدی در نفت امارات دارد و بیشتر اقتصادش به زیرساخت‌های بازار آزاد و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی بستگی دارد.

درواقع همین ساختار متفاوت باعث شده که دوبی این‌چنین در جهان مدرن مطرح باشد. البته این نیز باید ذکر شود که حاکم دوبی یعنی محمد راشد آل مکتوم تمایل به اقتصاد غیرنفتی بسیاری دارد و از او همیشه به‌عنوان معمار دوبی نوین یاد می‌شود.

پس این مسئله دور از ذهن نیست که دوبی همچنان بخواهد با ایران و بندرها جنوبی آن، به‌خصوص هرمزگان، همکاری و مراودات اقتصادی مستمر خود را حفظ کند. از هرمزگان نام می‌بریم زیرا بالاترین حجم مبادلات غیر گازی بین این دو کشور در هرمزگان صورت می‌گیرد.

به دلیل سهم بالای ابوظبی در اقتصاد و درآمد امارات، تصمیم‌گیری‌های سیاسی و یا در سطح کلان اقتصادی، دست بالا را دارد و از ابوظبی به‌عنوان شیخ‌نشین قدرتمند یاد می‌شود.همان‌طور که در بحران مالی 2008 و پس از رکود شدید اقتصادی دوبی، ابوظبی به‌عنوان برادر بزرگ‌تر دوبی را نجات داد.

مجموع تبادلات اقتصادی ایران و امارات در سال 97 نزدیک به 12.5 میلیارد بوده است که نزدیک به 6 میلیارد آن صادرات ایران به امارات بوده است و تقریباً 6.5 میلیارد صادرات امارات به ایران بوده است که اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت صادرات نفت ایران را 50 میلیارد دلار در نظر بگیریم، سهم امارات درمجموع مبادلات بازرگانی ایران به 9 درصد می‌رسد.

و 6.5 میلیارد در اقتصاد امارات رقم قابل‌توجهی نیست و شاید به تواند بعدها جایگزینی به‌جای ایران پیدا کنند.

از طرفی سهم سرمایه‌گذاری‌های ایران در املاک و مستغلات دوبی کمتر از 4 درصد است. در گزارشی که سازمان املاک و زمین‌های دوبی منتشر کرده است، حجم سرمایه‌گذاری‌های ایرانیان را نزدیک به 4 درصد عنوان کرده است که همین نشان می‌دهد که ایرانیان دست بالایی‌ای در اقتصاد دوبی ندارند و اینکه بگوییم دوبی همچنان به ایران وابسته است ازلحاظ اقتصادی کاملاً غلط است

زیرا دوبی سال‌هاست که مقصد سرمایه‌گذاری‌های ایرانیان نیست و امروزه تجار بزرگ اروپایی، هندی و چینی سهم بالایی در سرمایه‌گذاری‌های امارات دارند.

نکته دیگر این‌که در چند هفته گذشته خبرهایی مبنی بر خروج امارات از ائتلاف نیروهای نظامی به رهبری عربستان در جنگ یمن شنیده‌شده است که تنها دلیل آن اختلاف و گرایش سیاسی محمد بن زائد و محمد بن سلمان در حمایت  از نیروهای یمنی است؛ زیرا امارات از مجلس انتقالی جنوب که طرفدار تجزیه یمن و تشکیل یمن جنوبی است حمایت می‌کند و دلیل خاص دیگری ندارد.

به‌طور کل امارات با همه توسعه چندجانبه اقتصادی‌اش هنوز بسیار شکننده است. ابوظبی هم روابط تنگاتنگی با آمریکا و اسراییل دارد و هم مواضعش به عربستان سعودی نزدیک است و قطعاً در هر شرایطی در خط تقابل با ایران قرار می‌گیرد.

از طرفی شاید امارات از طریق هم‌پیمانانش جایگزین تجاری برای مراوداتش بیابد و از بحران‌های ماه‌های اخیر گریزی بزند و یا شاید ابوظبی برای این خلأ به وجود آمده در اقتصاد دوبی و بندرها ایران، دست‌به‌جیب شود اما قطعاً با این شرایط اقتصادی و تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال می‌شود، یافتن جانشینی به‌جای امارات برای ایران بسیار دشوار خواهد بود.

ازاین‌روست که دولت‌مردان، رایزنان و تجار باید از هرگونه تنش در روابط تجاری شکننده ایران و امارات بپرهیزند، چون دوبی به‌تنهایی تصمیم نمی‌گیرد و تحت تاثیر و تحولات ابوظبی است. شرایط همین امروز نیز در بندرهای جنوب کشور مساعد نیست. از طرفی تجار ایرانی در شرایط آسیب‌پذیری فعالیت می‌کنند که همین مسئله نیازمند احتیاط و حمایت بیشتر از فعالان حوزه بازرگانی است.

در این شرایط واقع بینی بسیار موثرتر از امیدها و خبرهای واهی است.