دوگنبدان، آرامگاه علمای کوخرد

آرامگاه علمای کوخرد یا دوگنبدان کوخرد از مکان‌های زیارتی بخشی به همین نام در شهرستان بستک استان هرمزگان است که در جنوب جاده بستک به بندر لنگه قرار دارد. آرامگاه علمای کوخرد در میان گورستان دهستان کوخرد و در ۱۰۰۰ متری غرب دهستان کوخرد واقع شده‌است.

به گزراش صبح ساحل، محل آرامگاه علمای کوخرد ۳۰۰ متر از محله تازه‌بنیاد «دهنو» کوخرد فاصله دارد و در جنوب گود میان ده قرار دارد. در لهجه محلی به آرامگاه علمای کوخرد ، «زیارت» گفته می‌شود.این بنای تاریخی یکی از شاهکارهای بنائی یکی از مشهورترین معماران بزرگ شهرستان بستک، «حاج محمد شریف کاظم معمار» بنیادگذاری شده‌است. این بنای تاریخی و مذهبی چند سال پیش از جانب دولت به عنوان یکی از آثار ملی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور با نام «مجموعهٔ دو گنبدان» به ثبت رسیده‌است. بنای این آثار برجسته وتاریخی بین سال‌های ۱۱۴۹ تا ۱۱۵۱ ه‍.ق ساخته شده‌است. مجموعهٔ دو گنبدان کوخرد در ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ خورشیدی به ثبت رسیده‌است.

دوگنبدان کوخرد آرامگاه سه تن از بزرگان و مشاهیر منطقه یعنی «حاج شیخ عبدالرحمان بزرگ»، «قاضی حاج ملااسماعیل» و «حاج ملا عبدالواحد» است که در سده دوازده هجری قمری به صورت دوبنای گنبدی جداگانه مجاورهم ساخته شده است. ویژگی خاصی که دوگنبدان کوخرد را به اثری منحصر به فرد در جهان تبدیل کرده نمای بیرونی گنبدهای آن است که به صورت ارچینی ساخته شده است. در این سبک که بسیار شبیه معماری هندو است گنبد به صورت مطبق روی چهاردیواری آرامگاهی بنا می‌شود. دوگنبدان کوخرد از این منظر شبیه گنبد دانیال نبی(ع) در شوش است با این تفاوت که گنبدهای کوخرد مطبق لانه زنبوری و گنبد شوش دانیال مطبق پله پله‌ای است.

شیخ عبدالرحمان از دین‌شناسان شناخته‌شده بود. آموزه‌های دینی و طریقت را از برادر بزرگ خود شیخ عبدالقادر آموخت و در مدرسه شیخ مدرس بود، مدتی در مکه ادامه تحصیل کرد و در آنجا از علمای برجسته و تراز اول شناخته شد. بعدها در کوخرد مدرسه‌ای بنا کرد و به کودکان علوم شرعی درس می‌داد. وی از حاصل کشاورزی از کاریزهایی که خودش احداث کرده بود زندگی‌اش را می‌گذراند و چندی پس از درگذشت شیخ عبدالقادر مردم را راهنمایی دینی می‌کرد. وی در سال ۱۱۴۹ ه‍.ق در کوخرد فوت کرد.

شیخ اسماعیل فرزند شیخ حسن برادر شیخ عبدالرحمان بزرگ بود. مرد پارسایی بود و از طرف عمویش کار قضاوت کوخرد و هرنگ و لمزان و انجیره و دژگان را برعهده داشت. بیشتر عمر خود را در کارهای کشاورزی و غرس درختان نخل صرف می‌کرد و دام زیاد داشت. به دامداری اشتیاق بسیاری داشت. او در ۱۱۵۳ ه‍.ق در کوخرد فوت کرد و در بقعهای جنب بارگاه عمویش شیخ عبدالرحمان بزرگ در محوطه‌ای به خاک سپرده شد. آرامگاه سید مظفر سید منصور در محوطه‌ای جداگانه قرار دارد.

فرزند حاج ملا اسماعیل معروف بود به حاجی ملا عبدالواحد آخوند، یکی از علما و قاضیان معروف این بخش بود. فوت او در روستای هرنگ رخ داد و در بقعه کوخرد جنب گور پدرش به خاک سپرده شد.

دوگنبدان کوخرد از طرف یونسکو مورد توجه قرار گرفته و علت آن نیز خراب شدن یکی از ابنیه‌های تاریخی مذهبی در کشور عراق بوده که می‌خواستند مرمت اش کنند و مختصات مهندسی و معماری آن را از شوش دانیال و دو گنبدان کوخرد می‌گیرند؛ که به وسیلهٔ مطالبی که در سایت ویکی‌پدیا گذاشته شده یود با آن آشنا شده بودند و تأیید کرده‌اند که معماری دوگنبدان در جنوب ایران (کوخرد) منحصر به فرد است. حتی این اثر قابلیت ثبت جهانی نیز دارد.
ارچین به پنبدهای مخروطی (مطبق و پله پله) ولانه زنبوری مثل گنبد آرامگاه (دو گنبدان کوخرد) گفته می‌شود.