رسانه‌هایی که سر در برف فرو برده‌اند

خبر درگذشت دختر بچه‌ی مصری بر اثر ختنه، امسال در آستانه روز جهانی منع ناقص‌سازی جنسی زنان، بار دیگر در سایت‌های خبری منتشرشد. انتشار مجدد این خبر که مربوط به سال 2015 بود، موجب شد همگان بیندیشند که این اتفاق بار دیگر تکرار شده‌است. سایت‌های خبری چون خبرفوری، رکنا و برترین‌ها به نقل از آسوشیتدپرس و دویچه‌وله با انتشار خبر کوتاهی در مورد مرگ دختر 12 ساله‌ی مصری همه را به خطا انداختند. «سهیر البطاء» در سال 2013، بر اثر جراحی ختنه نوع سه در مصر جان خود را از دست‌داد. «رسلان فضل»، پزشک جراح مصری در سال 2015 به زندان محکوم‌شد اما با رضایت پدر دختر از تحمل دو سال زندان معاف شد. این پزشک تنها به گذراندن سه ماه زندان، به دلیل ختنه دختران که در مصر غیرقانونی است، محکوم‌شد. سال 2016 خبری مبنی بر بازداشت این پزشک منتشر شد که موجب خوشحالی مخالفان ختنه دختران در این کشور شد. ختنه دختران در سال 2008 در مصر ممنوع اعلام شد. با این‌وجود مصر از جمله کشورهایی است که بیشترین ختنه دختران در آن انجام می‌شود. سازمان ملل متحد اعلام کرده‌است که حدود ۹۰ درصد از دختران و زنان ۱۵ تا ۵۹ ساله مصری ختنه شده‌اند. در کشور مصر ختنه نوع سه اتفاق می‌افتد.

 بی‌توجهی رسانه ها به ختنه دختر بوکانی

در سال 1394 «بوکان‌نیوز» خبر ختنه‌ی ناموفق دختر بوکانی را منتشر کرد. دختر بچه‌ی پنج ساله‌ی بوکانی بر اثر خونریزی ناشی از ختنه راهی بیمارستان امام‌خمینی بوکان شده‌بود. دایه‌ی محلی «سحر شکری» را ختنه کرده‌بود. خونریزی سحر ناشی از ختنه نوع یک که طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی شامل هرگونه خراش، آسیب یا برش کلیتوریس می‌شود، بود. پدر و مادر سحر از اتفاق افتاده ناراحت نبودند. آنها معتقد بودند بر طبق شرع دخترشان را ختنه کرده‌اند. طبق گفته‌ی والدین سحر، ابتدا به مرکز ختنه پسران مراجعه کرده‌بودند. اما پزشک عمل ختنه را قبول نکرده‌بودند. بنابراین دایه‌ی محلی دخترشان را ختنه کرده‌بود. دایه به اشتباه رگ‌خونی موجود در اندام تناسلی‌ سحر را بریده‌بود. خبر ختنه سحر در سکوت باقی‌ماند و بازتاب گسترده‌ای نداشت. مسئولان بیمارستان این اتفاق را به مراجع قانونی اطلاع ندادند. خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری کشور نیز توجه چندانی به این موضوع نکردند. ماجرای ختنه سحر و مرگ سهیر البطاء در فاصله کمی از هم و در یک سال اتفاق افتاد. انعکاس و تفاوت توجه رسانه‌های داخلی به این دو اتفاق و انعکاس مجدد خبر درگذشت دختر 12 ساله مصری پس از پنج سال، قابل تامل ‌است.

 تلاش‌های انجام شده منع ختنه دختران در ایران

ایران از جمله کشورهایی است که ناقص‌سازی جنسی یا ختنه دختران در آن همچنان انجام می‌شود. استان هرمزگان از جمله استان‌های کشور است که بیشترین عمل ختنه در آن انجام می‌شود. استان‌های کردستان، آذربایجان‌غربی و کرمانشاه از استان‌های دیگر کشورند که هم‌چنان ختنه دختران، به نام شرع و برطبق فرهنگ گذشته، در باور مردم وجود دارد. ختنه دختران یک عمل زنانه است و اغلب به‌صورت پنهان و توسط مادران و مادربزرگان انجام می‌شود. مردان یا از ختنه دختران بی‌خبرند یا نقش کمتری در انجام آن دارند. شهرستان قشم بیشترین آمار ختنه دختران در استان هرمزگان را دارد. تلاش‌های بسیاری از سوی فعالان و سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه زنان برای آگاهی‌رسانی در این زمینه انجام  شده و می‌شود. برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مناطق پرآسیب، سمینارهای پژوهشی و علمی، ساخت فیلم، انتشار دفترچه‌های آموزشی و مکاتبه با متخصصان دینی از جمله این فعالیت‌ها بوده‌است. کمپین»گام‌به‌گام تا توقف ناقص‌سازی‌ جنسی زنان در ایران» یکی از فعالترین نهادهای غیردولتی در زمینه ختنه دختران است. مهمترین ره‌آورد این کمپین، دریافت فتوایی از عالمان هیئت فتوای اهل سنت جنوب کشور بود. در این فتوا که در آذرماه سال گذشته صادر شد به صراحت اعلام شده که «ختنه دختران هیچگونه اساس شرعی ندارد.»

 هیس!  کسی از ختنه حرف نمی‌زند

روز ششم فوریه/ هفدهم بهمن‌ماه به‌عنوان روز جهانی منع ناقص‌سازی جنسی زنان نامگذاری شده‌است. هر ساله در این روز سازمان‌ها و نهادهای فعال در زمینه ختنه دختران با انجام فعالیت‌های نمادین، در این رابطه آگاهی‌رسانی می‌کنند. امسال برخلاف سال‌های گذشته، از فعالیت‌های اندک فعالان نیز خبری نبود. سایت‌ها و گروه‌های فعال حوزه زنان در ایران فعالیت قابل توجهی در این روز نداشتند. بسیاری از کانال‌ها حتی در لابه‌لای پست‌های متعددشان، مطلبی هرچند کوتاه، در مورد ختنه دختران منتشر نکردند. با وجود بی توجهی فمنیست‌ها وفعالان زن، نمی‌توان به سایر خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری و کنشگران اجتماعی کشور خرده‌گرفت. موضوع ختنه دختران همچنان زیر گرد و غبار بی‌توجهی مغفول مانده‌است. تنها شاهد چند برنامه تلویزیونی در شبکه‌های ماهواره‌ای خارجی بودیم که متاسفانه بخشی از اطلاعاتشان نادرست و غیرکارشناسی بود. این موضوع نشان می‌دهد که از منابع اطلاع‌رسانی موثق استفاده نشده و ارتباط با کارشناس مطلع در این حوزه نیز گرفته نشده‌است. مطالبی که در فضای مجازی توسط اشخاص مختلف منتشر می‌شود، اغلب کارشناسی‌شده نیست. حمایت از کارشناسان فعال در حوزه ختنه زنان و بازنشر مقالات و گزارش‌های تخصصی انجام شده در این زمینه می‌تواند این خلا اطلاعاتی را پر کند.