واکاوی بحران کرونا در ایران

بیماری کرونا جامعه جهانی را با چالشی روبرو کرده که پیش از این نه در دوران رکودهای بزرگ اقتصادی سال‌های 1929 و 2009 میلادی مشاهده شد و نه در دوران جنگ‌های جهانی.

به گزارش صبح ساحل، در بحران‌هایی که بشر پیش از این تجربه کرده بود، تنها بخشی از جامعه جهانی درگیر اتفاق‌های ناخوشایند و غیرمنتظره بودند. این بار اما تفاوتی در کشور، نژاد، پوست و زبان  و باور وجود ندارد. معیار شیوع بیماری، توسعه‌نیافتگی یا ثروت کشورها نیست. این ویروس میکروسکوپی معادلات جهانی را به‌ریخته است. کرونا علاوه بر آثار منفی بر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، بر سلامت روانی جامعه نیز تاثیر بسیاری گذاشته است. بسیاری از کارشناسان معتقدند مردمی که در قرنطینه خانگی به‌سر می‌برند برای ورود به جامعه پساکرونا با چالش‌های فراوانی روبرو خواهند بود. جامعه در دوران قرنطینه ساختارهایش شکسته شده و از نو درحال شکل‌گیری است. پرسش‌های فراوانی درمورد چگونگی تاثیر بیماری کرونا بر جامعه‌ ایران وجود دارد. کرونا تا به امروز چه تغییراتی را در جامعه ما به وجود آورده است؟ اقتصاد بیمار ایران از ویروس کرونا جان سالم به در خواهد برد؟ ماهیت بحران جهانی کرونا چیست؟ در این شرایط کدام گروه بیشترین آسیب را می‌بینند و چگونه باید از خود محافظت کنند؟ هیات علمی و استادان دانشگاه شهید چمران اهواز به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.

رفتار بیماری‌ها در جامعه، متفاوت با الگوی پاتولوژیک آنها

یافتن الگوی تحلیل رفتار جامعه پساکرونا، نیازمند تشخیص رفتار جامعه در زمان شیوع اپیدمی است. در روزهای آغازین شیوع ویروس کرونا در ایران، انتقادهای بسیاری به رفتار جمعی مردم و رعایت نکردن قرنطینه خانگی مطرح شد. بسیاری از مسئولان کشوری دلیل روند تصاعدی آمار مبتلایان به کرونا را، در روزهای ابتدایی اپیدمی، بی‌توجهی مردم به ماندن در خانه اعلام کردند. مقایسه‌های بسیاری نیز از رفتار جمعی مردم ایران و کشورهای توسعه‌یافته شد. برخی معتقد بودند که رفتار جامعه در قبال توصیه‌های بهداشتی و ایمنی، به اعتماد مردم به دولت بستگی دارد. درواقع دولت با ایجاد رابطه شفاف و فراهم کردن بستر اعتماد در بین مردم می‌تواند رفتار جمعی را کنترل کند. دکتر«نسرین ارشدی»، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز معتقد است که رفتار بیماری‌ها در جامعه، متفاوت با الگوی پاتولوژیک آنها است. او می‌گوید: «رفتار ویروس کرونا می‌تواند متأثر از عوامل فرهنگی باشد. مردم به لحاظ فرهنگی باید از میزان بالای خطر آگاه شوند و رفتاری مسئولانه داشته باشند. برخی افراد(چه مردم عادی و چه برنامه‌ریزان در سطح جامعه) در بسیاری از موقعیت‌ها درگیر تفکر نظام‌مند ‌نمی‌شوند و اغلب به سرعت قضاوت می‌کنند. به‌علاوه، اغلب آنان از میان‌برهای ذهنی استفاده می‌کنند که به آنها اجازه می‌دهد پردازش دنیای اجتماعی اطراف‌شان را آسان‌تر کند. مثلا ممکن است به‌سرعت از گزینه قرنطینه برای مقابله با ویروس کرونا بگذرند. این گروه معمولا در حیطه شناخت اجتماعی دچار تحریف‌هایی مانند سوگیری خوش‌بینی و مغالطه برنامه‌ریزی می‌شوند.»

چشم‌انداز درخشانی فرا روی سهامداران قرار دهد

آتش ویروس کرونا که به جان کشور افتاد، چرخش چرخ اقتصاد را کندتر از گذشته کرد. اقتصاد بیمار کشور تا مرز ورشکستگی رفت. قیمت نفت کاهش بی‌سابقه‌ای یافت. سرمایه‌داران بزرگ و کوچک در قرنطینه خانگی، چرتکه ضرر و زیانشان را مینداختند. بازارها یکی پس از دیگری تعطیلی شد. این وسط بازار بورس و اوراق بهادار نیز از این شوک بی‌بهره نماند. دکتر«رحیم قاسمیه»، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز، اثرات بروز اپیدمی کرونا بر بازار پول و سرمایه با تمرکز بر بورس اوراق بهادار تهران را مورد ارزیابی قرار داده است. پژوهش او نشان می‌دهد که پس از آغاز سال ۹۹ ارزش معاملات خرد روزانه در بازار بورس، در پنج روز کاری ابتدای سال نسبت به اسفندماه ۲۷۰ درصد رشد داشته و به میزان ۱/۳ درصد در روز رسیده است. به گفته‌ی او ورود پول از سوی اشخاص حقیقی (با افزایش ۴۵ درصدی در یک روز) در پنج روز ابتدای سال ۹۹، نشان‌دهنده تمایل آنان به سرمایه‌گذاری هر چه بیشتر در بورس اوراق بهادار تهران است. تزریق بیش از ۲۴۰۰ میلیارد تومان از سوی اشخاص حقیقی به بازار بورس در هفته اول سال ۹۹ و افزایش ارزش معاملات خرد با وجود ادامه یافتن اپیدمی کرونا این ظن را قوی تر می کند که احتمالا کاهش ارزش معاملات خرد و کاهش شاخص کل در اسفند ماه ۹۸ تحت تاثیر عواملی غیر از شیوع ویروس کرونا بوده است. «شیوع اپیدمی به‌ جز در اسفندماه و شوک اولیه تاثیر منفی خود را در بازار سرمایه ایران از دست داده است. شواهد نشان می دهد با رفع شوک اولیه بازار سرمایه با قوت بسیار راه خود را ادامه خواهد داد. در توجیه این مطلب می‌توان عدم امکان حضور افراد حقیقی در بازارهای موازی مانند ارز، مسکن و طلا را بیان کرد. به عبارت دیگر بروز کرونا موجب شده است نقدینگی افراد حقیقی بیش از پیش روانه بازار سهام شود و چشم انداز درخشانی فرا روی سهامداران قرار دهد.»

اپیدمی کرونا همان «اثر پروانه‌ای» است

کرونا با اینکه پدیده نوظهوری است اما رفتار این پدیده با نظریاتی که در گذشته وجود داشته است قابل توجیه است. برخی از متخصصان بر این باورند که خانه‌نشینی میلیون‌ها انسان و تعطیلی بزرگترین مرکزهای جهان، ویروس کرونا را از اپیدمی‌های دیگر که تاکنون دنیا تجربه کرده، جدا می‌کند. چالش و نابودی که کرونا به بار آورده است را نمی‌توان با بیماری دیگر مقایسه کرد. درواقع بحران کرونا را چیزی فراتر از شیوع یک ویروس در بین جامعه‌ها می‌دانند. دکتر«حمید فرهادی‌راد»، استاد و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، ویروس کرونا را بی‌شباهت به اثر پروانه‌ای «لورنز» نمی‌داند: «وقتی ادوارد لورنز (۱۹۶۱) برای اولین بار از «اثر پروانه‌ای (Butterfly Effect)» در نظریه «آشوب» سخن گفت، بیشتر به یک شوخی شباهت داشت. هنوز هم بسیاری، وقتی برای اولین بار می‌شنوند که بال‌زدن یک پروانه در گوشه‌ای از دنیا، در فاصله هزاران کیلومتری و در کشوری دیگر ممکن است طوفانی به پا کند، تعجب می‌کنند. اثر پروانه‌ای درواقع حساسیت جهان هستی را به برخی عوامل را نشان می‌دهد. آیا کرونا همان پروانه نیست که نه در شیکاگو بلکه در دنیا طوفانی به پا کرده؟ باور کنیم وقتی ریزموجودی میکروسکوپی، بزرگترین چالش اجتماعی قرن را ایجاد می‌کند، خسارت‌های اقتصادی سرسام‌آوری را به بار می‌آورد، بزرگترین رویدادهای بین‌المللی و ملی را به تعویق میندازد، بزرگترین کمپانی‌ها را به تعطیلی می‌کشاند و عرصه را بر جهانیان تنگ می‌کند، چقدر زیبا و بدون هیچ توضیحی اثر پروانه‌ای را تفسیر و معرفی می‌کند.»

کادر درمانی در معرض مشکل‌های بهداشت روان هستند

با ورود ویروس کرونا به کشور، برخلاف مدرسه، اداره، سینما، بازار و سایر مکان‌های رسمی و غیر رسمی، درهای بیمارستان‌ها هرگز بسته نشد. مرخصی‌های پزشکان، پرستاران و کادر درمانی لغو شد. این گروه به‌صورت شبانه‌روزی در صف اول مبارزه با ویروس کرونا تلاش کردند. این گروه از جامعه از کسانی بودند که پیوسته با بیماران کرونایی در تماس بودند. بسیاری از کادر درمانی در روند درمان بیماران جان خود را از دست دادند. دکتر«عباس امان‌الهی» استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز،  معتقد است که کادر درمانی، به ویژه آنهایی که در بیمارستان‌ها مشغول مراقبت از مبتلایان به ویروس کووید-۱۹ یا مشکوک به ابتلا هستند را در معرض خطر بالای عفونت و همچنین مشکل‌های بهداشت روان هستند. به گفته‌ی او، آنها همچنین ممکن است ترس ابتلا و انتشار به ویروس در خانواده، دوستان یا همکاران خود را تجربه کنند. آنها اعم از پزشک، پرستار و کادر بیمارستانی‌ در معرض بیشترین فشار روانی قرار دارند. بنابراین ممکن است افسردگی، اضطراب، ترس و ناامیدی را گزارش کنند. دکتر امان‌اللهی راهکارهای زیر را برای کاهش فشار روانی، به کادر درمان پیشنهاد می‌دهد:

 ۱-از اعضای تیم همکارانتان حمایت و پشتیبانی به دست آورید. ۲- یک شبکه‌ای از دوستان ایجاد کنید. ۳- در شبکه دوستان رابطه‌های دوستی دو نفره تشکیل دهید. ۴-در روابط دوستی دو نفره برای حمایت از یکدیگر و نظارت بر استرس، فشار کاری و ایمنی هم با یکدیگر همکاری کنید. ۵- با هم بیشتر آشنا شوید. در رابطه دوستی دو نفره در مورد پیشینه، علایق، سرگرمی‌ها و خانواده صحبت کنید. ۶- نقاط قوت و ضعف یکدیگر را شناسایی کنید. ۷- مراقب همدیگر باشید و اگر می‌توانید در یک مکان با هم کار کنید. ۸- با دقت به همدیگر گوش دهید و تجربه‌ها و احساس‌های خود را با هم اشتراک بگذارید. ۹- شرایط سخت را تصدیق کنید و دستاوردها، حتی موارد کوچک را نیز مورد توجه قرار دهید. 10- برای برآورده‌کردن نیازهای اساسی به هم کمک کنید. ۱۱- فشار کاری یکدیگر را رصد کنید. یکدیگر را تشویق به استراحت کنید. ۱۲- فرصت‌های لازم برای کاهش استرس (استراحت، خواب منظم، ورزش و تنفس عمیق) را فراهم کنید. ۱3- به احساس‌های خود احترام بگذارید و درباره آنها با همکارانتان گفت‌و‌گو کنید. ۱4- نیازها و محدودیت‌های اساسی خود را به مسئولتان ابلاغ کنید.