مذاکره بر سر بهای «آزادی»

 مدارس اولین مراکزی بودند که با ورود ویروس کرونا به کشور، درهایشان بسته شد. کسی فکرش را نمی‌کرد تمدید تعطیلی‌های مدارس، به تعطیلی نهایی و اتمام زودهنگام سال تحصیلی 98-99 بینجامد. حالا طبق اعلام رئیس‌جمهور، کمتر از یک‌ماه و نیم تا بازگشایی مجدد مدارس باقی مانده ‌است. درحالی‌که بسیاری از والدین از مهار ویروس افسار گسیخته کرونا در استان نامطمئن هستند، هنوز تصمیمی برای فرستادن فرزندانشان به مدرسه نگرفته‌اند. یکی از شهروندان بندرعباسی می‌گوید که سال جدید تحصیلی به احتمال زیاد پسرش را به مدرسه نمی‌فرستد. «این تنها تصمیم من نیست. بسیاری از والدین می‌گویند سال دیگر خود به بچه‌شان درس می‌دهند. یک سال از درس عقب بیفتد بهتر است تا خدای ناکرده مریض شود». در میان سردرگمی تکلیف آموزش و پرورش، این روزها راننده و شرکت‌های سرویس مدارس اما برای سال جدید تحصیلی دست به کار شده‌اند. رانندگانی که بیش از چهارماه است بیکار و خانه نشین شده‌اند. صاحبان شرکت‌هایی که به اجبار یا تعدیل نیرو کرده یا هزینه‌هایشان را برای بقا به حداقل رساندند. حالا به امید سال جدید تحصیلی نشسته‌اند تا زیان سال گذشته را جبران کنند. سری به راننده و مدیر شرکت سرویس مدارس می‌زنم تا از تغییر روزگارشان در بحران کرونا و آمادگی‌شان برای سال جدید تحصیلی بشنوم.

 
 دربست، بیکاری
پس از عدم امکان برگزاری حضوری کلاس‌های درس، نظام آموزشی کشور به اجبار دست به دامان تکنولوژی و فضای مجازی شد.
آموزش غیرحضوری آتش به جان بسیاری از شغل‌هایی زد که بقایشان به حضور دانش‌آموزان در مدارس وابسته بود. بسیاری از مدارس غیرانتفاعی به اجبار بخشی از شهریه را به خانواده‌ها بازگرداندند. کلاس‌های تقویتی آموزشگاه‌های غیردولتی تعطیل شد. رانندگان و شرکت‌های سرویس مدارس نیز دست از کار کشیدند. طبق آمار تقریبی آموزش‌و‌پرورش، 20 هزار دانش‌آموز در بندرعباس از سرویس مدارس استفاده می‌کنند. یازده شرکت سرویس مدارس در بندرعباس به این تعداد دانش‌آموز خدمات ارائه می‌دهند. هر شرکت به‌طور میانگین حدود 100 راننده دارد. مدارس شهر بین این شرکت‌ها تقسم‌بندی شده است. تعداد سرویس‌ها و راننده به نوع مدرسه و تعداد دانش‌آموز بستگی دارد. نزدیک به ششصد هفتصد راننده فعال در شرکت‌های سرویس مدارس، در بحران کرونا بیکار شدند. علاوه‌بر آن نزدیک به دو هزار راننده که به صورت آزاد کار می‌کردند، هم از کار بیکار شدند. از اول اسفندماه با تعطیلی مدارس، شرکت‌های سرویس مدارس نیز تعطیل شد. چون دانش‌آموزی نبود که نیازی به خدمات داشته باشد.
 به گفته‌ی «آقای سالاری*»، یکی از رانندگان سرویس مدارس، در بحران کرونا حتی راننده‌های تاکسی تلفنی‌ها نیز اغلب به دلیل کاهش مشتری، تعدیل و بیکار شدند.
 او می‌گوید: «ما نیز پس از تعطیلی مدارس مجبور شدیم که در سطح شهر مسافرکشی کنیم. تعداد مسافران در این چهارماه خیلی کم شده است. چون اغلب مردم یا در قرنطینه‌اند یا از ترس کرونا کمتر از تاکسی استفاده می‌کنند».
 «خانم کریمی»، راننده سرویس مدارس و تنها راننده زن تاکسی بندرعباس است. او نیز این روزها خانه‌نشین شده است. می‌گوید از ترس کرونا هفته‌ای یکبار در سطح شهر مسافرکشی می‌کند.
 او از وام بلاعوضی که دولت برای تاکسیرانان در نظر گرفته بود، بهره‌ای نبرده است. او می‌گوید در این بیکاری اجباری، راننده تاکسی حمایت نمی‌شود. حتی بیمه رانندگان نیز به دلیل سنش شامل حالش نشده‌ است. درحال‌حاضر سرپرست خانواده و از همسرش که در بستر بیماری است‌، مراقبت می‌کند.

 

 بلاتکلیفی سرویس‌های مدارس
«آقای عابدی»، یکی از مدیران شرکت سرویس مدارس بندرعباس می‌گوید: «طی بخشنامه‌ای اعلام شد که دانش‌آموزان هزینه سرویس 15 روز اول اسفندماه را پرداخت کنند. این هزینه قرار شد به شرکت و راننده تعلق بگیرد.
 تنها برخی والدین هزینه را پرداخت کردند. بیشترشان زیر بار نرفتند. این هزینه بابت تعطیلی نامنظم مدارس و بلاتکلیفی راننده در اسفندماه بود». او اضافه می‌کند: «زمان انعقاد قرارداد، بیشتر والدین پولی پرداخت نمی‌کنند.
 بنابراین بسیاری از مشتری‌ها پولی نزد شرکت نداشتند که شرکت سهم اسفندماه خود را به ازای 15 روز کسر کند. کسانی که پول پیش به شرکت پرداخت کرده بودند نیز تن به پذیرش بخشنامه ندادند.طبق قانون باید تا اسفندماه هزینه سرویس سال تحصیلی تسویه شود اما این اتفاق نمیفتد. خانواده‌ها مدعی هستند که همیشه هزینه تغییرات را آنها می‌پردازند؛ از تورم گرفته تا افزایش قیمت بنزین. البته تا حدودی هم حق دارند». عابدی می‌گوید نمی‌داند در سال جدید تحصیلی چه اتفاقی بیفتد. او ادامه می‌دهد: «رئیس‌جمهور اعلام کرد 15 شهریورماه مدارس باز می‌شود اما بعید می‌دانم با این وضعیت استان و شیوع ویروس کرونا کسی بچه‌اش را به مدرسه بفرستد. اگر مدرسه باز شود حتما از سرویس مدارس استقبال می‌شود. استقبال شاید مانند گذشته نباشد اما می‌توانیم بخشی از زیان را جبران کنیم. همه درحال حاضر به‌خاطر بحران کرونا بلاتکلیفیم.»

 

 نرخ‌های غیرواقعی
نرخ سرویس مدارس هنوز به شرکت‌ها اعلام نشده است. نرخ پیشنهادی در کارگروه که تشکیل شد، مطرح شد. مصوبه‌ای از کارگروه به شورای شهر فرستاده شده اما مشخص نیست که چه قیمتی مصوب خواهد شد. راننده و شرکت‌ها منتظرند که شورای شهر در این هفته یا هفته آینده نرخ مصوب را اعلام کند. سال گذشته نرخ پیشنهادی شرکت‌ها از سوی شورای شهر پذیرفته نشد و نرخ دیگری را تعیین شد. امسال به نسبت سال گذشته شاهد افزایش قیمت خواهیم بود اما مشخص نیست این افزایش قیمت رانندگان را راضی می‌کند یا نه. آقای عابدی می‌گوید نرخ کم سرویس مدارس مشکلی است که پیش از بحران نیز با آن روبرو بوده‌اند. او می‌گوید: «نرخ پیشنهادی امسال از طرف شرکت‌ها، چیزی بین نرخ مصوب سال گذشته و آزاد است. شورای شهر می‌گوید خانواده‌ها از پس هزینه سرویس بر نمی‌آیند.
 بیشتر خانواده‌ها اما دمِ در مدرسه با نرخ آزاد، با راننده به توافق می‌رسند. سال گذشته به‌دلیل کمبود سرویس، برخی خانواده‌ها حتی حاضر بودند بیشتر از نرخ آزاد پرداخت کنند تا سرویسی بیابند. پارسال به‌دلیل کرایه کم خیلی از راننده‌ها با شرکت‌ها همکاری نکردند و به‌صورت آزاد سرویس مدرسه گرفتند. چون کرایه سرویس پس از چهار سال تنها پانزده شانزده درصد افزایش داشت. بسیاری از رانندگان با این شرایط کار
نکردند.مستقیم با خانواده به توافق رسیدند و قرارداد بستند. سال به سال تعداد راننده‌هایی که با شرکت‌ها کار می‌کنند کمتر می‌شود». آقای سالاری به‌عنوان راننده سرویس شرکت می‌گوید شاید او هم مجبور شود به‌صورت آزاد کار کند. به گفتۀ او رانندگان سرویس مدارس که آزاد فعالیت می‌کنند خیلی از هزینه‌ها را ندارند. او ادامه می‌دهد: «هر راننده شرکت مهرماه 180 هزار تومان بابت کارت تردد به تاکسیرانی پرداخت می‌کند که شرکت از حقوقش کم می‌کند.
 علاوه‌بر آن 12 درصد کمیسیون نیز باید پرداخت کند. کرایه دریافتی ما نسبت به راننده آزاد خیلی کمتر است. بسیاری از رانندگان برای کار با شرکت‌ها دیگر انگیزه‌ای ندارند. می‌گویند چرا این هزینه کنیم و درآمد کمتری هم داشته باشیم؟»
 

 کمبود راننده در شرکت
آقای اسکندری می‌گوید نظارتی از سوی تاکسیرانی و راهنمایی رانندگی بر تاکسی‌های آزاد وجود ندارد. او می‌گوید شرکت‌ها به راهنمایی رانندگی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند.
 تاکسیرانی اما هزینه‌ای که از تاکسی می‌گیرد بابت نظارتی است که بر راننده آزاد داشته باشد. او ادامه می‌دهد: «تاکسیرانی پول مجوز را کامل از شرکت‌ها گرفته است. شرکت‌ها مجبورند که حتما پول مجوز 100 راننده را پرداخت کنند حتی اگر راننده کمتری داشته باشند.
با پرداخت این همه هزینه، باید بر عملکرد راننده آزاد کنترل وجود داشته باشد که راننده‌ها سمت شرکت‌ها بیایند. هرسال تعداد راننده‌های شرکت‌های مدارس کمتر می‌شود. شرکت‌های قدیمی که پیش از این نزدیک به 200  راننده داشته‌اند، سال گذشته به زور 100 راننده استخدام کردند. تاکسیرانی زمانی که نظارتی نداشته باشد، راننده نیز به صورت آزاد فعالیت می‌کند. دم در مدرسه با خانواده‌ها به توافق می‌رسد.
 راننده با شرکت همکاری نمی‌کند و ما با کمبود راننده مواجه می‌شویم. شرکت‌ها چون راننده محدودی دارند نمی‌توانند بیش از تعدادی دانش‌آموز را ثبت‌نام کنند. خانواده‌ها نیز در این حالت مجبور به استفاده از سرویس آزاد با قیمت بالا می‌شوند». شرکت آقای اسکندری باتوجه به نزدیکی به زمان بازگشایی مدارس درحال جذب راننده است. او می‌گوید با وضعیت بنزین و نرخ کم کرایه نمی‌داند چگونه رانندگان را ترغیب به همکاری کند. او می‌گوید: «از وعده بنزین سهمیه‌ای هم نمی‌توانیم استفاده کنیم.
 سال گذشته راننده‌ها برای سهمیه‌بندی بنزین، 40 هزار تومان برای ثبت‌نام به دفتر پیشخوان دولت پرداخت کردند. 120 هزار تومان بنزین سهمیه‌ای گرفتند اما 180 هزار تومان بابت کارت تردد به تاکسیرانی پرداخت کردند.برخی آن حجم بنزینی را هم به‌دلیل مشکل سیستم‌ها که تازه راه‌اندازی شده بود، نتوانستند استفاده کنند. چند سالی‌است راننده‌ها مدت زمانی محدود در شرکت کار می‌کنند پس از آشنایی با والدین، به صورت آزاد با هزینه بیشتری با خانواده قرارداد می‌بندد.»

 

 خبری از وام نیست
دستورالعمل‌های بهداشتی هنوز از نحوه حضور و تعداد دانش‌آموزان در سرویس مدارس سخن نگفته‌اند. ابتدا نرخ سرویس مدارس اعلام، پس از آن نحوه ارائه خدمات مشخص می‌شود. اگر بر طبق دستورالعمل تعداد دانش‌آموز کمتری در سرویس‌ها سوار شوند، براساس آن نرخ کرایه تغییر خواهد کرد. بدون شک در این شرایط قیمت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که برای راننده توجیه اقتصادی داشته باشد.
 آقای عابدی می‌گوید همیشه شرکت‌ها هشت‌ ماه کار می‌کردند و بقیه طول سال هزینه داشتند. امسال تنها پنج‌‌ ماه کار کردند بقیه سال هزینه خواهند داشت. او می‌گوید: «از شرکت‌های سرویس مدارس در این چهارماه تعطیلی هیچ حمایتی نشد. سال جدید هم مشخص نیست که چه اتفاقی بیفتد. مجبوریم یا شغلمان را تغییر دهیم یا به این روال ادامه دهیم. خبری از حمایت یا وام به شرکت‌های سرویس مدارس هم نیست. وامی که دولت اعلام کرده بود شامل حال هیچ‌کدام از شرکت‌های سرویس مدارس نشد.
برای رانندگان نیز در شرایط بحران پیگیر لاستیک دولتی شدیم تا با قیمت آزاد نخرند اما نپذیرفتند. بیمه بیکاری هم شامل رانندگان نشد. پیش از این رانندگان آزاد بیمه رانندگان داشتند اما حالا لغو شده است. شرکت‌ها درصورتی می‌توانستند از بیمه بیکاری استفاده کنند که کامل تعطیل می‌کردند اما چون پیگیر شهریه‌های معوقه بودند تعطیل نکردند».
آقای سالاری می‌گوید وامی به راننده‌ها هم داده نشد. اکثر رانندگان اغلب وضع مالی خوبی ندارند. برای نخستین‌بار است که مدارس ناگهانی پنج‌ماه مانده به پایان سال به تعطیلی کشیده شد. رانندگانی که تا بهمن‌ماه حقوقشان را گرفته و حالا اغلب بیکارند چشم به سال و نرخ جدید دوخته‌اند.

 

*اسامی مستعار است.
توضیح: تا زمان تنظیم این گزارش، نرخ سرویس مدارس از سوی شورای شهر اعلام نشده بود.
شورای شهر چهارشنبه چهارم خردادماه نرخ مصوب سرویس مدارس را اعلام کرد. نرخ جدید کرایه برای مسافت‌های صفر تا سه کیلومتر ۱۱۵ هزار تومان، سه تا شش کیلومتر ۱۳۸ هزار تومان، شش تا ۹ کیلومتر ۱۶۱ هزار تومان، 9 تا 12 کیلومتر ۱۸۴ هزار تومان و ۱۲ تا 15 کیلومتر ۲۰۷ هزار تومان اعلام شده است.