مردم به‌جای انسولین هشتگ زدند

به نوشته روزنامه صبح ساحل، «مسئولان کشور به دنبال واردات 16 میلیون واکسن آنفلوآنزا هستند که بخشی از آن محقق شده‌است». این بخشی از صحبت‌های «کریم همتی»، رئیس جمعیت هلال احمر در یک برنامه تلویزیونی است. پزشکان و محققان معتقدند امسال همه‌‌ مردم نیاز جدی به واکسن آنفلوآنزا ندارند و این نکته بارها از سوی مسئولان علوم پزشکی سایر استان‌ها مطرح شده‌است.  قیمت تقریبی محموله واکسن آنفلوآنزا به‌طور رسمی تاکنون اعلام ‌نشده‌است اما به نقل از رئیس جمعیت هلال احمر، قیمت واکسن‌های خریداری‌شده با ارز دولتی بین 5.9 تا 7 یورو است. از طرفی شرایط ارزی کشور هم وخیم است. در اثر کمبود و سوءمدیریت در بازار ارز، کالاهای اساسی و مصرفی کشور در گمرک‌ها انبار شده‌است و در حال از بین رفتن هستند. در بخش‌های دارویی نیز مشکلات و بی‌تدبیری‌های عدیده‌ای داریم. در ماه‌های گذشته، هشتگ «انسولین نیست» در شبکه‌های اجتماعی داغ شد. در کنار همه‌گیری کووید 19، کمبود انسولین این داروی حیاتی، بیماران دیابتی را با چالش جدی مواجه کرده‌است. به نظر می‌رسد بحران انسولین بسیار جدی‌تر از شیوع آنفلوآنزا است. انسولین‌هایی که در سامانه «تیتک» گمرک ثبت و رصد می‌شوند، سر از بازار سیاه درآورده‌اند و به گفته رئیس اداره دیابت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، انسولین‌های موردنیاز مردم به آن‌سوی مرزهای ایران قاچاق می‌شوند. 

قیمت واکسن آنفلوآنزا چندی پیش از سوی مدیرکل سازمان غذا و دارو اعلام شد؛ هر واکسن 192 هزار تومان! سال‌های گذشته، همین واکسن، قیمتی کمتر از 35 هزار تومان داشت. امسال با تخصیص ارز دولتی به 44 هزار تومان رسید و درنهایت با حذف ارز نیمایی در نیم سال دوم به‌یک‌باره جهش چند برابری پیدا کرد.  برخی پزشکان معتقدند که امسال مدارس، مهدکودک‌ها، آموزشگاه‌ها تعطیل هستند و مراسم و دورهمی‌ها نیز بسیار کمتر شده‌اند. از طرفی ویروس آنفلوآنزا خاصیت انتقال‌پذیری و شدت بیماری‌زایی نسبی کمی دارد. پس طبیعی است که شیوع امسال این ویروس قابل‌توجه نباشد و در این میان، بحران انسولین به‌مراتب جدی‌تر از شیوع آنفلوآنزا است. از چندین ماه قبل، با شروع همه‌گیری کووید 19، دولت‌ها در نیم‌کره شمالی زمین، خودشان را برای مواجه با فصل سرد سال و شیوع آنفلوآنزا آماده کردند. برخی از یافته‌های جدید اما نشان می‌دهد که تزریق واکسن آنفلوآنزا در اوج همه‌گیری کووید 19، حتی می‌تواند دردسرساز باشد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در مقاله‌ای که در مجله «Vaccine» منتشر شده‌است، احتمال ابتلا به کرونا در بین کسانی که از واکسن آنفلوآنزا استفاده کرده‌اند، به میزان ۳۶ درصد بیشتر است و تزریق این واکسن تنها برای گروه‌های پرخطر مانند افراد مسن، کودکان شش ماهه تا پنج سال و افراد با شاخص توده بدنی بالا (BMI)  ضروری است. در سال‌های گذشته که فاصله گذاری اجتماعی وجود نداشت، بین 200 تا 400 هزار واکسن آنفلوآنزا به کادر درمان اختصاص می‌یافت. برای امسال این رقم به گفته‌ «محسن زهرایی»، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت ، به بیش از دو میلیون واکسن رسیده‌است. در ایران به این تعداد کادر درمان وجود نداشته‌است و از سویی همه آن‌ها نیاز به واکسن آنفلوآنزا ندارند. با توجه به تغییر هر ساله ویروس‌های آنفلوآنزا، فرمولاسیون واکسن آنفلوآنزا هر سال بازنگری و گاهی  با توجه به تغییرات ویروس، فرمول واکسن نیز تغییر می‌کند. به همین دلیل خرید واکسن مازاد توجیهی ندارد. محققان می‌گویند که الزام استفاده از ماسک و سایر وسایل حفاظت شخصی و تجدیدنظر کامل در مورد رفتارهای ارتباطی ناصحیح مثل روبوسی و دست دادن، در کاهش انتقال و سرایت آنفلوآنزا بسیار مؤثر است. 

انسولین، ماده‌ای حیاتی و مهم  برای بیماران مبتلا به دیابت نوع یک است. در ماه های گذشته، بازنشر شدن مکرر «هشتگ انسولین نیست» در شبکه های اجتماعی خبر از وضعیت جدی و وخیم بیماران دیابتی می‌داد. کاربران از نبود انسولین و مشکلات احتمالی این بیماران سخن گفتند. البته منظور کاربران، انسولین‌های قلمی یا آنالوگ است. هرچند که این انسولین‌ها در داروخانه پیدا نمی‌شود، اما بازار سیاه آن بسیار داغ است. برخی از مردم تهران تصاویری را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که نشان می‌داد، دلالان ناصرخسرو هر قلم انسولین را بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان می‌فروختند. ناگفته نماند که ویال‌های انسولین معمولی، سال‌هاست در ایران تولید می‌شود و به‌وفور در دسترس بوده، اما بخش عمده انسولین‌های قلمی، وارداتی است. به‌تازگی دو شرکت داروسازی تولید این انسولین‌ها را در کشور کلید زده‌اند اما  تنها می توانند  30 درصد از انسولین موردنیاز کشور را تولید کنند. به دلیل اینکه هنوز تولید داخل به میزان کافی نیست، بخش اصلی نیاز بیماران انسولینی از سایر کشورها تأمین می‌شود. در این شرایط خیلی از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 که انسولین پیدا نکرده‌اند، دچار عارضه های شدید دیابت شدند. به گفته «دکتر فاضلی»، رزیدنت تخصصی فارماکوتراپی، هنوز وزارت بهداشت، آمار دقیقی از میزان این فاجعه ندارد. «کیانوش جهانپور»، سخنگوی سازمان غذا و دارو، دلیل اصلی کمبود انسولین قلمی در کشور را تحریم‌های آمریکا و در درجه بعدی عدم عمل یک شرکت به تعهدات خود در تولید این دارو در داخل کشور عنوان کرده است. باوجود سهمیه‌بندی انسولین، در هر مقطعی، یک یا چند نوع آن نایاب می‌شود. آمارها می گویند که بین دو تا 10 درصد جمعیت کشورها  به بیمای دیابت مبتلا هستند، اگر خوشبینانه نگاه کنیم و آمارهای حداقلی را در نظر بگیریم ، نزدیک به 5 میلیون نفر در ایران دیابت دارند و  بیش از ۶۰۰هزار نفر تزریق روزانه انسولین دارند. بیماری خطرناک دیابت، خود باعث افزایش احتمال ابتلا به فرم شدید و کشنده کووید 19 می‌شود. به نوشته پایگاه خبری «ای‌بی‌سی نیوز» و به نقل از «ونکنت نایارام»، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه «موری»، بیماری کووید 19 می‌تواند باعث ابتلا به «کتواسیدوز دیابتی» شود. این عارضه بسیار خطرناک و مرگبار برای هر دو نوع دیابت است و استفاده از دوز بالایی از انسولین در این افراد ضروری است. 

زمان مناسب تزریق واکسن آنفلوآنزا شهریور و مهر است. با توجه به اینکه هر ساله این واکسن در کشور موجود بوده‌است، امسال با تاخیر زیادی در آبان و آذر  به مرحله توزیع رسید. در این رابطه «محمدرضا شانه ساز»، رئیس سازمان غذا و دارو، کارشکنی هایی دشمنان را دلیل عرضه نشدن به موقع واکسن آنفلوآنزا در کشور دانست. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که واکسن های آنفلوآنزا به دلیل کاهش ارزش ریال به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند. واکسنی که در بازار ایران 44 هزار تومان معادل 2 دلار است در کشورهای همسایه 11 دلار به فروش می رسد. پیش‌تر «ایرج حریرچی»، معاون کل وزارت بهداشت درباره قاچاق واکسن آنفلوآنزا از کشور گفت:« دارو و واکسن به این دلیل که در کشور ما با قیمت ارزان توزیع می شود، احتمال قاچاق آن وجود دارد، اما در حال حاضر واکسنی که ما توزیع می‌کنیم، به این صورت است که در مراکز جامع سلامت و خانه‌های بهداشت تزریق انجام می‌شود و واکسن به کسی تحویل داده نمی‌شود» . به نوشته‌ روزنامه همشهری در شماره 8078، آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد تا 27 مهرماه امسال نه‌تنها واردات انسولین به کشور در مقایسه با سال گذشته کاهش نداشته، بلکه با افزایش 20 درصدی نیز همراه بوده‌است. با این حجم از واردات اما کشور هنوز کمبود شدید انسولین دارد و مصرف‌کنندگان هزینه‌های گزاف و رنج بسیاری متحمل شده‌اند. به‌طوری‌که قیمت هر قلم انسولین از 35 هزار تومان به 100 هزارتومان در بازار رسیده‌است. برخی کارشناسان می‌گویند، با توجه به اینکه هر عدد واکسن آنفلوآنزا معادل حدودی یک بسته پنج عددی انسولین‌ قلمی رایج است، ارز تلف‌شده برای واکسن آنفلوآنزا باید به واردات انسولین اختصاص داده‌می‌شد تا مقادیر بیشتری انسولین وارد شود. چون به این حجم از واکسن آنفلوآنزا نیازی نیست. به‌نظر می‌رسد انسولین همانند واکسن آنفلوآنزا به دلیل تفاوت قیمت دلاری آن به کشورهای همسایه قاچاق می شود. آن هم داروهایی که تحت نظارت گمرک و  سامانه «تیتک» وارد می‌شود. سامانه تیتک، زنجیره تامین دارو در تمامی مراحل را از واردات تا رسیدن به‌دست مصرف‌کننده نهایی در داروخانه ثبت و رصد می‌کند.  سودجویی‌ها، نبود سامانه‌ای جامع و شفاف، نظارت‌های ناکارآمد، تصمیم‌گیری‌های ناصحیح، فساد ساختاری و مدیریت‌های خطرآفرین، باعث شده‌است تا شرایط کرونا برای گروه‌های پرخطر، رنج آورتر شود.