روایتی از سقوط یک رئیس‌جمهور

نخستین دوره انتخابات جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ 5 بهمن 1358 با رقابت هشت کاندید برگزار شد.

اشتراک گذاری:

نخستین دوره انتخابات جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ 5 بهمن 1358 با رقابت هشت کاندید برگزار شد. وزارت کشور، «ابولحسن بنی‌صدر»، «صادق طباطبایی»، «صادق قطب زاده»، «حسن ابراهیم حبیبی»، «جلال‌الدین فارسی»، «مسعود رجوی»، «کاظم سامی»، «سیداحمد مدنی»، «داریوش فروهر» و «محمد مکری» رابه عنوان 10 کاندید تایید صلاحیت‌شده به مردم معرفی کرد. جلال‌الدین فارسی، از جدی‌ترین رقیبان بنی‌صدر به دلیل شبهناک بودن ملیت ایرانی‌اش و مسعود رجوی به دلیل امتناع از دادن رای به قانون اساسی کشور، چند روز قبل از انتخابات کنار رفتند. ممنوعیت کاندید روحانیان به دستور امام خمینی (ره)، تبلیغات گسترده کاندیدها و ادعای یک نامزد درباره تقلب در انتخابات از جالب‌ترین حواشی اولین دوره انتخابات بود. درنهایت از 20 میلیون واجد شرایط رای‌دهی در آن سال، ۱۴میلیون و ۱۵۲هزار و ‪۸۷۷ نفر در انتخابات شرکت کردند و نام ابوالحسن بنی‌صدر با 10 میلیون و 709 هزار و 330 رای، به عنوان نخستین رئیس جمهور ایران در تاریخ ثبت شد. به مناسبت سالروز این رویداد به بررسی مهم‌ترین اتفاقات آن دوره می‌پردازیم.

حواشی تایید صلاحیت‌ها

به گزارش صبح ساحل، شورای انقلاب جمهوری اسلامی در آن زمان وظیفه قانون‌گذاری را به عهده داشت و مهم‌ترین نهاد تصمیم‌گیرنده بعد از رهبر انقلاب بود. پس از استعفای دولت مهندس بازرگان در آبان 58، به دستور امام (ره) وظایف دولت و تهیه مقدمات تعیین رییس‌جمهور به این شورا واگذار شد. شورای انقلاب نیز در تاریخ ۲۹ آذر قانون انتخابات را تصویب کرد و داوطلبان فرصت داشتند تا ۸ دی ثبت نام کنند. از آن پس تلاش چهره‌های سیاسی کشور برای دستیابی به عالی‌ترین مقام ایران آغاز شد. ۱۲۴ نفر در اولین دوره‌ انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کردند. از آن‌جا که شورای نگهبان هنوز تشکیل نشده بود، طبق قانون، تشخیص صلاحیت داوطلبان به عهده رهبر بود. امام خمینی (ره) اما این تشخیص صلاحیت را به عهده مردم گذاشتند و در این‌باره فرمودند: «به واسطه بعضی مصالح از جمله وضع استثنایی که کشور دارد، لازم است در این امر مهم حیاتی تأخیر نشود. از طرفی شناسایی بیش از ۱۲۰ نفر محتاج به زمانی طولانی است؛ و تأخیر در این حالِ استثنایی به صلاح ملت و کشور نیست، به این جهت و جهات دیگر اینجانب امر صلاحیت و انتخاب را به ملت واگذار نمودم».چندی بعد امام (ره) در سخنانی عنوان کردند برخی از کاندیدها منحرف و ناشناس هستند.

بدین ترتیب کمیته‌ نظارت بر تبلیغات انتخابات و وزارت کشور بعد از دریافت تایید از سوی رهبر انقلاب برای بررسی صلاحیت نامزدها پای کار آمدند. در ادامه تعدادی از نامزدها انصراف دادند. برخی هم به دلیل ارتباط با ساواک و سفارت آمریکا رد صلاحیت شدند و سرانجام رقابت بین ۱۰ داوطلب ادامه یافت.

فضای انتخاباتی در ایران و هرمزگان

گروه‌های سیاسی مختلف از ماه‌ها قبل پای‌کار بودند. این گروه‌ها نامزد منتخب خود را با انتشار بیانیه‌های مستمر معرفی می‌کردند. جمهوری اسلامی، جبهه ملی، جامعه مدرسان حوزه علمیه قم، مؤتلفه اسلامی و جامعه روحانیان مبارز، جزو احزاب فعالِ اولین انتخابات ریاست جمهوری به شمار می‌آمدند. مشاجره بین احزاب دو کاندید گاه به جایی می رسید که تیتر یکِ روزنامه‌ها می‌شد. روزنامه‌ها در یک ماه منتهی به برگزاری انتخابات پر از آگهی‌ها، مصاحبه‌ها و گزارش تجمع‌های تبلیغاتی نامزدهای متعدد بودند. نخستین ستاد انتخاباتی ایران را نیز نهم دی‌ 58 سیداحمد مدنی و ابوالحسن بنی صدر تشکیل دادند. شهرهای تهران، قم، اصفهان و شیراز بیشترین فعالیت انتخاباتی را داشتند. بندرعباس، میناب و بندرلنگه فعال‌ترین شهرستان‌های هرمزگان بودند.

«ناصر احمدی» فعال سیاسی هرمزگان که در آن مقطع زمانی سرپرست نشریه آیندگان نیز بوده، درباره حال و هوای استان در اولین انتخابات کشور می‌گوید: «گرچه هرمزگان در آن زمان فعالیت سیاسی چشمگیری نداشت و دور از هرگونه درگیری ‌انتخاباتی بود اما تحرکات جوانان و محصلان استان به خوبی به چشم می‌آمد». به گفته احمدی در آن زمان چندین نفر برای ایجاد شور و نشاط انتخاباتی از قم به هرمزگان آمدند.

این فعال سیاسی می‌گوید: «صادق طباطبایی به دلیل نسبت خویشاوندی با خانواده رهبری؛ ابولحسن بنی‌صدر به دلیل روابط عمومی بالا، شوها و شعارهای تبلیغاتی گسترده و سیداحمد مدنی به دلیل گذراندن دوران خدمت در بندرعباس و فرمانده نیروی دریایی بودن و بیشترین رای را در بین مردم هرمزگان داشتند».

شعارهای تبلیغاتی

از رونق اقتصاد تا حفظ امنیت

شعار انتخاباتی کاندیدها از اولین دوره انتخابات کشور نقش به‌سزایی در مطرح شدن نامزدها داشته‌است. موضوعی که بنی‌صدر به خوبی از آن آگاه بود. او با دادن وعده‌هایی درباره بهبود معیشت و اقتصاد ایران در بین عامه مردم محبوب شد.

او در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی خود با انتقاد از وضعیت موجود گفت بود: «ماییم و یک بیمار فلج به اسم اقتصاد و باید به عنوان یک طبیب بر سر وقت این بیمار برویم و چه کنیم که نمی‌رود». استقرار ستاد انتخاباتی وی در قم به جای تهران و انتشار پوسترهایی از بنی صدر در کنار روحانیون نظر دانشگاهیان و مذهبیان را هم به او جلب کرد. از طرف دیگر بنی صدر از مقابله مستقیم با رقبای خود ابایی نداشت و از هر فرصتی برای پیروزی بیشتر استفاده می‌کرد. رقیبان او نیز عرصه را خالی نکردند. دکتر کاظم سامی با سابقه وزارت بهداری در دولت موقت بازرگان، بر طرح طب ملی تاکید داشت و از لزوم تاسیس ارتش خلقی سخن می‌گفت. دکتر حسن ابراهیم حبیبی نیز معتقد بود نقش اصلی رئیس‌جمهور هماهنگی میان قوا است. از دید او انقلاب اقتصادی و اداری گام‌های بعدی انقلاب اسلامی بودند. احمد مدنی به عنوان رقیب اصلی بنی صدر بر لزوم حفظ امنیت و اقتدار ارتش تاکید می‌کرد. گرچه او شانس بالایی برای پیروزی داشت اما افشاگری دانشجویان مسلمان پیرو خط امام تنها 24 ساعت قبل از انتخابات در کاهش آرای مدنی نقش مؤثری ایفا کرد. بعد از اعلام نتایج او مدعی تقلب در انتخابات شد اما فاصله آرای او با بنی‌صدر چنان بود که خودش هم چندان پیگیر نشد. قطب زاده نخستین رئیس سازمان صدا و سیما، علی رغم تبلیغات گسترده نتوانست.

فراز و فرود 17 ماهه بنی‌صدر

پنجم بهمن 1358 مردم برای انتخاب نخستین رئیس جمهور ایران به پای صندوق‌های رای رفتند.

ابوالحسن بنی‌صدر با کسب اکثریت آرا یعنی بیش از 10 میلیون رای، عنوان ریاست جمهوری را از آن خود کرد. پس از بنی صدر نیز سیداحمد مدنی، با دو میلیون رای در جایگاه دوم قرار گرفت. حسن‌ حبیبی، داریوش فروهر، صادق طباطبایی، کاظم سامی، صادق قطب‌زاده و محمد مکری به ترتیب رتبه‌های سوم تا هشتم را کسب کردند. روز قبل انتخابات، امام خمینی (ره) به دلیل عارضه قبلی در بیمارستان بستری شدند. به همین علت بنی صدر حکم ریاست جمهوری خود را در بیمارستان از امام (ره) دریافت کرد. امام در بخشی از این حکم تشریح کرده بودند: «به حسب آن‌که مشروعیت آن باید به نصب فقیه جامع‌الشرایط باشد، اینجانب به موجب این حکم، رای ملت را تنفیذ و ایشان را به این سمت منصوب می‌کنم». رهبر انقلاب در این دیدار به بنی صدر هشدار دادند که بهتر است قبل و بعد از کسب این مقام تفاوتی در اخلاق روحی او ایجاد نشود. در طول ریاست جمهوری بنی صدر اختلاف نظر او با سازمان‌های انقلابی کاملا مشهود بود. این موضع سبب تشدید انتقادها از او شد. با آغاز جنگ تحمیلی عده‌ی مختلفی تصمیمات بنی صدر را کارشکنی و در حمایت از دشمن دانستند. همین موضوع نیز سبب شد در تاریخ‌نگاری رسمی کشور از بنی صدر، به ویژه در نحوه مواجهه او با جنگ به عنوان خائن نام برده شود. در نهایت عمر ریاست جمهوری بنی صدر بیش از 17 ماه طول نکشید. امام ابتدا طی حکمی او را از سمت فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برکنار و 10 روز بعد در پی مصوبه مجلس مبنی بر عدم کفایت سیاسی بنی صدر، او را از مقام ریاست جمهوری نیز عزل کرد.

دیدگاه ها (0)

جدیدترین اخبار

اگر مصرف تولیدات داخلی بهینه نشود، خودروسازان اجازه ادامه تولید نخواهند داشت

آغاز ثبت‌نام انتخابات شوراهای اسلامی روستاها

سهیلا منصوریان قهرمان شد

کلاهبردار فروش ارز‌های تقلبی دستگیر شد

توقیف دو فروند قایق غیرمجاز صید شب‌چراغی در آب‌های هرمزگان

برنامه روز پایانی تکواندوکاران ایران اعلام شد

رفیع‌زاده: اضافه‌کار به کسورات بازنشستگی اضافه می‌شود

برخورد دو خودرو در محور داراب - بندرعباس ۱۰ مصدوم بر جای گذاشت

بحران آب در قشم؛ برخی روستاها ۴۰ روز بدون آب شرب

پرونده ۱۰۰ کودکستان متخلف روی میز آموزش و پرورش

یارانه نقدی آبان‌ماه خانوارهای دهك‌های اول تا سوم واریز شد

جمهوری اسلامی ایران از تصمیمات ملی در لبنان حمایت می‌کند

سهمیه ایران در لیگ نخبگان آسیا مشخص شد

کاپیتان تیم ملی والیبال با پیراهن صابر کاظمی در لیگ ترکیه

تأکید شهردار بندرعباس بر احیای محله سورو و تشکیل مجمع شهرهای ساحلی