رهایی از زوال

هرمزگان ۹۰۰ کیلومتر ساحل و ۱۴ جزیره دارد. به همین دلیل به عنوان بزرگترین استان جنوبی کشور در زمینه صید، صیادی و پرورش آبزیان شناخته می‌شود. صید آبزیان در خلیج فارس نقش بسیار مهمی برای معیشت و کسب درآمد مردم این استان بازی می‌کند. خطر انقراض گونه‌ها مختلف آبزی صرفا تهدیدی برای محیط زیست نیست. معیشت مردم، به‌ویژه صیادانی نیز در خطر است که از این طریق نان‌آور خانواده هستند. اکثر ساحل‌نشینان استان با صید و صیادی زندگی خود را تامین می‌کنند. چشم امبد آنان به تور ماهی‌گیری است که در برابر مخارج خانواده کم نیاورند. قاچاق سوخت، صید ترال، ورود فاضلاب شهری به دریا و فعالیت آب‌شیرین‌کن‌ها معضلی است که آبزیان خلیج فارس را تهدید می‌کند. این موضوع باعث شده‌است که تور صیادان هر روز خالی‌تر شود.

 پرورش ماهی در دریا
انقراض بعضی از گونه‌های آبزی یا خطر آن، یکی از دلایل روی آوردن به پرورش ماهی است. هرمزگان رتبه نخست پرورش ماهی در کشور را از آن خود کرده‌است. قشم، بندرلنگه، پارسیان و سیریک از جمله حاصلخیزترین مناطق هرمزگان برای اجرای طرح‌های پرورش ماهی در دریا هستند. سلامت غذایی، طبیعی بودن محصول، تولید ماهی در شرایط طبیعی، مقرون به صرفه بودن، کاهش هزینه‌های اجرایی و زود بازده بودن از مزیت‌های اجرای طرح‌های پرورش ماهی در دریا است. در حال حاضر شهرستان بندرلنگه رتبه نخست پرورش ماهی در قفس را در هرمزگان دارد. ظرفیت استان تولید ۱۱۳ هزار تن ماهی در قفس است که تاکنون برای ۱۱۰ هزار تن مجوز صادر شده‌است. سال گذشته ۵ هزار و ۹۰۵ تن ماهی در قفس در استان تولید شد. امسال شش مجوز پرورش ماهی در قفس به ظرفیت چهار هزار و ۴۰۰ تن در شهرستان‌های جاسک، سیریک، قشم و بندرلنگه صادر شده‌است. برای کاهش هزینه‌ها نیز یک مزرعه پرورش ماهی در قفس در بندر چیروئیه شهرستان بندرلنگه، با قفس‌های کاملا ایرانی به زودی به مرحله تولید و بهره‌برداری خواهد رسید.

 ریشه‌کن شدن آبزیان با صید ترال
کشتی‌های صنعتی ترال در خلیج فارس و دریای عمان سال‌هاست که اعتراض بومیان و دوستداران محیط زیست را برانگیخته است. بعضی از این کشتی‌ها بدون رعایت محدودیت‌ها و قوانین صیادی از حد خود جلوتر آمده و به حریم آب‌های سرزمینی ایران تجاوز کرده‌اند. خلیج فارس و دریای عمان در طول این سال‌ها و به‌ویژه در چند سال اخیر جولانگاه قاچاقچیان و صیادان غیرمجاز ترال چینی شده‌است. این اقدام‌ نادرست هم نسل آبزیان را به نابودی کشانده‌ و هم امنیت شغلی و اجتماعی را از مرزنشینان و صیادان محلی گرفته‌است. صیادان در طول این سال‌ها سکوت نکرده‌اند و بارها و بارها نسبت به این روش صید، شاکی بوده‌اند. ولی به واسطه برخی مجوزهای خاص و نبود حمایت‌های لازم، جز دردسر و بلاتکلیفی برای‌شان عایدی نداشته‌است. فقط هر از چند گاهی شاهد توقیف این شناورهای به ظاهر چینی بوده‌ایم. قبول داریم که دریا مملو از ثروت و برای همگان است اما مشکل این جاست که عده‌ای به سهم خودشان قانع نیستند و با صدها لنج صیادی مجهز به ادوات ترال، به آب‌های داخلی ایران نفوذ کرده و با صید بی‌رویه و غیرمجاز، ریشه صید و صیادی را خشکانده‌اند.
دراین شرایط بحرانی است که صید انواع آبزیان خارج از فصل صید و در شرایط تخم‌ریزی، نابالغ بودن آبزیان و همچنین تخریب زیستگاه این موجودات دریایی رقم می‌خورد و موجب از بین رفتن همیشگی نسل این آبزیان می‌شود. با ادامه این روند چیزی جز حسرت برای آیندگان باقی نخواهد ماند.

 تهدیدی جدی ورود پساب به دریا
ورود پساب خروجی آب‌شیرین‌کن‌ها به عنوان یکی دیگر از تهدیدهای محیط زیست دریایی است. اگر خروجی آب‌شیرین‌کن‌ها تصفیه نشود، آلایندگی به شمار می‌آید. هم اکنون این تصفیه در آب‌شیرین‌کن‌های هرمزگان انجام نمی‌شود. یک آب‌شیرین‌کن یک میلیون مترمکعبی، حدود ۵۰۰ هزار مترمکعب پساب به دریا می‌ریزد. این گونه پساب‌های تصفیه‌نشده، شوک دمایی ایجاد می‌کنند و فعالیت‌های متابولیک و اسمزی در آبزیان محدوده ورودی را تغییر می‌دهند. بسیاری از نرم‌تنان و کف‌زیان مانند صدف‌های دریایی، توانایی حرکت و فرار از این محدوده را ندارند و دچار آسیب می شوند. فعالیت‌های صنعتی یکی دیگر از تهدیدهای محیط زیست دریایی است. هرچند فاضلاب‌های شهری یکی از آلاینده‌های آب‌های هرمزگان هستند اما بیشترین خطر از بخش صنعت و به‌ویژه نفت و گاز است. در کنار آن، روانه شدن گازوئیل قاچاق به دریا، همچنان تهدیدی جدی است.

 کاهش جمعیت ماهی‌های محبوب هرمزگانی
جمعیت برخی ماهیان که بیشترین مصرف و خوراکی بین مردم را دارند، در آب‌های هرمزگان رو به کاهش است. ماهی سنگسر، هامور و شیر نسبت به قبل کم‌تر و بر اساس تغییرات جمعیتی قابل مشاهده در آبزیان، حلوا سفید و شوریده بیشتر شده‌است. صید یال اسبی یک‌ونیم برابر حد مجاز یعنی حدود ۳۵ هزار تن است. میزان مجاز صید کف‌زیان مانند ساردین نیز حدود ۸۵ هزار تن در سال است اما کوچک شدن اندازه ساردین های نمونه‌گیری‌شده، نشان می‌دهد که صید این گونه، زیر سن بلوغ انجام می‌شود. هرساله با توجه به فصل تخم‌ریزی آبزیان به ویژه گونه‌های ارزشمند در فصل بهار، نسبت به اعلام زمان ممنوعیت صید، اقدام و اطلاع رسانی می‌شود. هرمزگان ۳۲ هزار صیاد دارد که با استفاده از چهار هزار و ۵۰۰ فروند شناور و پشتیبانی ۲۲ بندر صیادی مشغول به فعالیت هستند. این موضوع بیانگر نقش مهم شیلات در معیشت مردم استان برای اشتغال در حوزه آبزی‌پروری است.
 منبع: خبرگزاری ایسنا، ایرنا