خلقِ تنگ دریا

بوی بد و نامطبوع دریا یکی از دغدغه‌های مردم هرمزگان است که از ریختن پساب و فاضلاب خورها در چند نقطه بندرعباس به آن ناشی می‌شود. رنگ آبی دریا در سیاهی پساب گم شده‌است و با بوی نامطبوع حاصل از آن دیگر گذران وقت در کنار دریا آرامش‌بخش نیست. هرروز بیشتر شاهد دور شدن دریا از رنگ و ماهیت‌اش هستیم. این موضوع سبب نگرانی شهروندان بندرعباسی شده است که باگذشت چندین سال و پیگیری‌های مکرر از سوی رسانه‌ها، هم‌چنان با اهمال‌کاری مسئولان مربوطه‌ و وعده‌ووعیدهای تکراری و بی‌سرانجام مواجه هستند.

 فاضلاب جایگزین آب روان درخورها
به نوشته روزنامه صبح ساحل، سرازیر شدن روزانه 100 هزار مترمکعب پساب و فاضلاب در دریا سلامت مردم ساحل‌نشینی را تهدید می‌کند که امرارمعاش و فراغت‌شان از این طریق است.‌ یکی از حادترین معضل‌های مردم هرمزگان و‌ خلیج‌فارس بی‌خیالی مسئولان و وعده توخالی و پوچ آنان برای جلوگیری از ریختن فاضلاب به دریا است. وضعیت بغرنجی که مشکلات پوستی، آلودگی سواحل و از بین رفتن آبزیان را به دنبال دارد. خورهایی که الان انبوهی از فاضلاب به دریا ریخته می‌شود. این خورها درواقع به‌عنوان یکی از سازه‌های اصلی در بسیاری از شهرها ساحلی برای تخلیه آب باران و جلوگیری از سیل ساخته می‌شود.بندرعباس اما با داشتن هفت خور با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. خور گورسوزان یکی از خورهایی است که با مساحت حدود سه کیلومترمربع در منطقه مرکزی بندرعباس قرار دارد و به‌جای هدایت آب‌های روان، پساب تصفیه‌خانه فاضلاب را به دریا هدایت می‌کند. هرچند مسئولان درباره ساماندهی و جلوگیری از ورود فاضلاب به خلیج‌فارس وعده‌های بسیاری داده‌اند اما تاکنون هیچ مقام مسئولی به‌طور جدی به این جریان ورود نکرده و عملی نشده است. اجرای طرح شبکه فاضلاب بندرعباس از سال 1373 آغاز شد. با این ‌حال هنوز در برخی محلات، فاضلاب خانگی به سمت خورها و از آن به دریا  سرازیر می‌شود. فاضلاب از ده‌ها سال پیش درخورها رها و به دریا ریخته می‌شود. تعفن آن به صورتی است که حتی اجازه نفس کشیدن در آن منطقه را نمی‌دهد. بیشتر شدن بافت‌های فرسوده و نبود شبکه فاضلاب که خود باعث جاری شدن پساب در خورها می‌شود. در قرنی که با پیشرفت تکنولوژی، می‌توان بجای فاضلاب درخورها شاهد زیبایی و حتی تفریحگاه برای مردم باشد. بندرعباس اما هنوز با امکانات و تجهیزات قدیمی شبکه فاضلاب در بافت‌های فرسوده است. به نظر می‌رسد این تجهیزات دیگر پاسخگوی نیاز مردم نیست. نیاز به کار اساسی و قطعی دارد.
 
 تبدیل‌شدن جاذبه‌های گردشگری به فاضلاب
 فاضلاب هرروز بیشتر و بیشتر به خورها سرازیر می‌شود. معروف‌ترین خور، خور شهناز در خیابان آیت‌الله غفاری است. این خور محل اسکان و حتی حمام کردن معتادان است. این معتادان بعد از مصرف مواد، وسایل تزریق‌شان را در آب رها می‌کنند که با جریان فاضلاب وارد دریا می‌شود. زمانی خورها مکان اصلی تخم‌گذاری و تکثیر آبزیان بود که سرازیری فاضلاب به درون آن باعث شده‌است تا این مکان تخم‌گذاری از بین رود. قرار بود این خورها به یکی از جاذبه‌های گردشگری برای قایق‌سواری باشد، اکنون به محل ورود گنداب‌ها و تکثیر میکروب‌ها تبدیل‌شده است. قسمتی از این پساب‌ها ناشی از کوتاهی دستگاه‌های اجرایی در تکمیل تصفیه‌خانه فاضلاب بندرعباس است. به گفته یکی از ساکنان آن منطقه، شب‌ها دریچه‌های این تصفیه‌خانه باز و  پساب درخور رها می‌شود. گاه ارتفاع آن به بیش از یک متر می‌رسد. این موضوع باعث نگرانی بیش‌ازپیش مردم این استان شده است. که تا کی باید دست روی دست گذاشت و شاهد این وضعیت شد.
 
 موعد ساماندهی فاز جدید فاضلاب
تنظیم فاضلاب‌های شهری و کنترل حاشیه‌نشینی باهدف وارد نشدن فاضلاب به خورها، همچنین تصفیه فاضلاب قبل از ورود به خورها، به‌منظور جلوگیری از ورود فاضلاب خام به دریا ازجمله اقداماتی است که می‌توان برای حفظ حیات خورها و درنهایت پاکیزگی دریاها انجام داد. «امین قصمی»، مدیرعامل آبفای هرمزگان می‌گوید: «طرح فاضلاب بندرعباس 42 درصد بافت فرسوده را تشکیل می‌دهد که در این زمینه چالش بسیار جدی است. به‌طوری‌که کار را برای اجرای طرح فاضلاب در این مناطق سخت یا غیرممکن کرده است. علاوه‌بر سخت بودن اجرای کار در این مناطق، مشکلات مالی و مسائل اجتماعی در بافت فرسوده سبب شده تا انجام طرح فاضلاب در این مناطق با تأخیر انجام شود.
امین قصمی معتقد است: «برای رفع مشکلات فاضلاب و استفاده مجدد از پساب، با حمایت ویژه فریدون همتی، مقام عالی دولت و پیگیری نمایندگان مردم در مجلس و مقام قضایی استان، راه‌حلی جز حمایت صنایع غرب ممکن نبود. قرارداد به شرکت جدید واگذار شد که سهام‌داران آن صنایع بزرگ غرب بندرعباس مانند، شرکت‌های نفت، فولاد و مس هستند». او در ادامه افزود: «ابلاغیه این قرارداد امضاشده و در مرحله ابلاغ به سهامداران شرکت تأمین و توسعه زیرساخت خلیج‌فارس قرار دارد».
همچنین با اشاره به مشکلات فاضلاب شهر بندرعباس، از واگذاری قرارداد سرمایه‌گذاری حق استفاده از پساب مدول اول تصفیه‌خانه فاضلاب به روش خرید متقابل به شرکت جدید تأمین و توسعه زیرساخت خلیج‌فارس خبر داد و بیان کرد: «متقاعد کردن صنایع برای خرید و استفاده مجدد پساب به‌راحتی امکان‌پذیر نبود. با انتقال قرارداد سرمایه‌گذاری شرکت ژرف کار جم به شرکت جدید، طرح ارتقاء و بازسازی تصفیه‌خانه فاضلاب بندرعباس، تصفیه و بازچرخانی پساب و اجرای خط انتقال پساب جهت استفاده مجدد در صنایع غرب توسط سهامداران این شرکت اجرا می‌شود. قرار است طرح با پیمودن زمان 30 ماهه فاز به فاز انجام شود». مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان هرمزگان در ادامه افزود: «در حال حاضر عملیات اجرایی ارتقاء و بازسازی تصفیه‌خانه فاضلاب تصفیه و شیرین سازی پساب، اعتباری بالغ‌بر یک هزار میلیارد تومان نیاز دارد و برای شیرین سازی نیاز به احداث یک آب‌شیرین‌کن یکصد هزار مترمکعبی می‌باشد.
قصمی یادآوری کرد: قرارداد سرمایه‌گذاری حق استفاده از پساب مدول اول تصفیه‌خانه فاضلاب به روش بیع متقابل در سال 97 اجرایی شد. به سبب مشکلات مالی و نتوانستن انجام کار از طرف سرمایه‌گذار آن در سال 99 متوقف شد. امید بر این داریم که این دفعه مشکلات را پشت سر بگذاریم». او برای اجرای طرح شبکه جمع‌آوری فاضلاب در هر نقطه‌ای از بافت فرسوده ابراز آمادگی کرد که شهرداری یا راه و شهرسازی راهی باز شود. با وضعیت موجود اما امکان اجرای شبکه فاضلاب در همه مناطق وجود ندارد.