مراکز بیگاری

واکسن کرونا این روزها به یکی از حیاتی‌ترین مطالبات مردم بدل شده‌است. موج‌های کرونا یکی پس از دیگری از پی هم سرمی‌رسند و روزانه چندصدنفر را در خود غرق می‌کنند. مردم هنوز به بارقه‌های امید مراکز واکسیناسیون دل بسته‌اند. این مراکز اما به مکانی برای سواستفاده از پرسنل بهداشتی بدل شده‌است. پرسنلی که اکثر آن‌ را دانشجویانی تشکیل می‌دهند که با اعلام کمبود نیرو در مراکز واکسیناسیون به این مراکز پیوستند. بی‌خبر از اینکه قرار است به نیروهای کار ارزانی تبدیل شوند تا وزارت بهداشت با بهره‌کشی از آنان هزینه‌های خود را کاهش دهد.

 

از اردیبهشت‌ماه که واکسیناسیون سراسری با تزریق واکسن به افراد بالای 80 سال آغاز شد، وزارت بهداشت با کمبود نیروی انسانی برای واکسیناسیون مواجه شد. بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی از دانشجویان بهداشت، پرستاری و پزشکی برای انجام طرح واکسیناسیون دعوت به همکاری کردند تا به عنوان واکسیناتور یا نیروی پشتیبان در این امر مشارکت کنند. اما از همان ابتدا انجام این طرح با اما و اگرهای زیادی همراه بود. بسیاری از دانشگاه‌ها در فراخوان خود امتیازاتی را برای داوطلبان در نظر گرفتند. این امتیازات شامل پرداخت حق‌الزحمه، سرویس رفت‌وبرگشت، تغذیه و در برخی موارد محاسبه ساعات کاری به عنوان کارآموزی یا کارورزی عنوان شده‌بود.  این افراد در زمان تحصیل خود مدتی را به‌عنوان کارآموز در عرصه بالینی و میدانی سپری می‌کنند و لذا عمدتاً آموزش‌های لازم در زمینه واکسیناسیون را دریافت کرده‌اند. بدین ترتیب کمبود نیرو در امر واکسیناسیون عمومی عمدتا به وسیله دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور تا حدودی جبران شد. مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی که ماه گذشته منتشر کرده‌بود به کمبود نیروی انسانی در انجام واکسیناسیون کرونا و ضرورت استفاده از ظرفیت دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی تاکید کرده‌بود. بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت تاکنون حدود 7 میلیون نفر در کشور دو دوز واکسن و 18 میلیون نفر دوز اول را دریافت کرده‌اند. بنابراین درصورتی که در ماه‌های آتی واکسن موردنیاز برای واکسیناسیون آحاد جامعه تامین شود، وزارت بهداشت نه تنها به نیروهایی که در حال حاضر مشغول خدمت هستند نیاز دارد بلکه حتی ممکن است بازهم با کمبود نیرو مواجه شود. با این حال شواهد امر حاکی از آن است که شرایط کار در این مراکز به قدری بغرنج است که بسیاری از دانشجویان شاغل در آن‌ها از همکاری با این مراکز انصراف داده‌اند. اما منظور از شرایط بغرنج در این مراکز چیست؟

 

«با اینکه حدود سه ماه است که اینجا فعالیت می‌کنم اما هنوز هیچ حقوقی دریافت نکرده‌ام. شورای صنفی هم مدام به ما قول پیگیری می‌دهند اما خبری نمی‌شود». این گفته یکی از دانشجویانی است که در یک مرکز واکسیناسیون کرونا در شهر بندرعباس فعالیت می‌کند. دانشجویان شهرهای تهران، کرمان و شیراز هم با همین وضعیت روبه‌رو هستند و وزارت بهداشت پس از گذشت چندین ماه هیچ حقوقی به آن‌ها پرداخت نکرده‌است. این طرح سودمحور وزارت بهداشت در شرایط کرونا دانشجویان را به منبع تامین نیروی کار ارزان تبدیل کرده‌است تا ضمن بهره‌کشی از آنان از فشار هزینه‌های خود بکاهد. این دانشجویان نه تنها برای دریافت حقوق ناچیز خود با مشکل مواجه هستند بلکه وضعیت بیمه نامشخصی هم دارند. باوجود وعده ‌و وعیدهای فراوان اما در حال حاضر فرمول محاسبه حقوق برای دانشجویان شاغل در این مراکز دقیقا مشخص نیست. دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی تهران می‌گویند که مسئولان دانشگاه به ما وعده داده‌اند که به ازای هرساعت کاری 15 هزارتومان به آن‌ها پرداخت کنند اما به گفته دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز قرار است که به ازای هر واکسن هزار و 500 تومان به آن‌ها پرداخت شود. دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی بندرعباس هم باوجود وعده‌های فراوان هنوز از میزان حقوق خود اطلاع دقیقی ندارند و گفته‌می‌شود که به ازای 25 شیفت در ماه تنها حدود یک میلیون و 200 هزارتومان دریافت خواهندکرد. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که این پرداختی‌ها (اگر پرداخت شود) به دانشجویان شهرهای مختلف تفاوت فاحشی دارد. این در حالی است که کارکنان استخدامی مراکز بهداشت که به این مراکز واکسیناسیون فرستاده‌شدند و کار یکسانی با دانشجویان انجام می‌دهند، حقوق رسمی دریافت می‌کنند. با این وجود هنوز هیچ پرداختی به دانشجویان صورت نگرفته و مشخص نیست که حقوق پرداختی طبق چه فرمولی محاسبه خواهدشد.  

 

چنان‌چه پیش از این هم اشاره شد، وزارت بهداشت برای حل معضل کمبود نیروی انسانی در مراکز واکسیناسیون به دنبال نیروی کار ارزان بوده‌است و به همین دلیل از دانشجویان که نیروهایی کم‌تجربه هستند استفاده می‌کند تا حقوق کمتری به آنها بدهد. همانطور که تاکنون دانشجویان را بدون پرداخت بیمه و حداقل حقوق و بدون قرارداد به کار گرفته‌است. طرح واکسیناسیون عمومی برای دانشجویان نه حقوق چندانی دارد و نه ضامن اشتغال آن‌ها در آینده خواهدبود اما بسیاری از آن‌ها به خاطر شرایط دشوار اقتصادی یا استقلال خود خطرات حضور در این مراکز آلوده را در شرایط کرونا به جان خریدند و در این طرح مشارکت کرده‌اند. یکی از این دانشجویان می‌گوید: «اگر از همان ابتدا اعلام کرده‌بودند که حقوقی پرداخت نمی‌کنند و همکاری در این مراکز جهادی است، فقط افراد داوطلب در این طرح شرکت می‌کردند اما مسئولان دانشگاه با وعده‌های مختلف و فریب دانشجویان آن‌ها را برای همکاری به این مراکز کشاندند تا کمبود نیروی خود را با کمترین هزینه جبران کنند». به نظر می‌رسد شوراهای صنفی دانشگاه‌ها هم در زمینه مطالبه حقوق دانشجویان در این زمینه چندان موفق عمل نکرده‌اند به گونه‌ای که برخی از آن‌ها با اعلام انفصال مشارکت دانشجویان از طرح واکسیناسیون، نتایج فاجعه‌بار این طرح را یادآور شدند. بنابراین لازم است مسئولان وزارت بهداشت ضمن اعلام شفاف و دقیق نحوه محاسبه حقوق دانشجویان شاغل در مراکز واکسیناسیون به روند ارزان‌سازی نیروی کار در این مراکز پایان دهد. باتوجه به شرایط بحرانی کشور، نیاز به نیروی انسانی برای تزریق واکسن بیش از گذشته احساس می‌شود و ایجاد شرایط کاری مناسب به همراه بیمه برای این کارکنان و علی‌الخصوص دانشجویان شاغل حیاتی است.