قاتلِ خاموش

خودکشی یک بیماری روانی نیست، بلکه یک پیامد بالقوه و جدی اختلالات روانی یا شرایط بغرنج و به زعم فرد غیر قابل تحمل محیطی است.  مسئله اینجاست که خودکشی همیشه یک احتمال آشکار و دیدنی نیست.  به گفته‌ی «مسعود قاضی پاشا»، مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران درسال 98 بیش از پنج هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر خودکشی از دست داده اند. شاید شما هم فکر کنید که این پنج هزار نفر شبیه بقیه نبوده اند، یک فرق اساسی داشتند یا از اول مشخص بوده که بالاخره روزی دست به خودکشی می‌زنند؟ جالب است بدانید طبق تحقیق «گاوین توکر»، رواندرمانگر خودکشیها در ۸۵ درصد موارد از میان افرادی بوده که خطر خودکشی آن‌ها توسط ارزیاب‌های سلامت روان «کم» ارزیابی شده است. تصور اینکه چه عاملی در دوستان، اعضای خانواده یا افراد مشهور منجر به خودکشی شده، دشوار است. ممکن است هیچ علامت هشداردهنده‌ واضحی وجود نداشته باشد و همین مسئله احتمال کمک‌های به موقع را کاهش دهد. اغلب عوامل زیادی با هم ترکیب می‌شوند تا فرد را به تصمیم خودکشی برساند. نکته‌ قابل توجه این است که ما، فارغ از هر نقشی که در برابر اطرافیانمان داریم و به صرف انسان بودن، می‌توانیم از پیش در مقابل عوامل خطر بایستیم و نقش عوامل محافظت کننده در برابر خودکشی را گسترش دهیم. اینگونه عوامل محافظت کننده خطر خودکشی را نفی نمی‌کنند، اما می‌توانند در استرس‌های شدید رویدادهاي زندگی تعادل برقرار کنند.

حفاظ محکمی در برابر خودکشی
مهارت مقابله‌ای قوی: تلاش‌های فكری،  هیجانی و رفتاری ما هنگام مواجهه با فشار یا استرس بسیار حائز اهمیت است. اینکه ما برای حداقل رساندن عوارض فشار چطور فکر و عمل می‌کنیم مشخص می‌کند در مواقع خاص چقدر احتمال دارد به خودکشی فکر کنیم. بهترین لطفی که در حق خودمان و اطرافیان می توانیم انجام دهیم این است که مهارت‌های مقابله ای مثل حل مسئله، ابراز وجود و خودارزشمندی را از طریق دوره‌های آموزشی یا کتاب‌های خودیاری بهبود ببخشیم.

   
تفسیر مجدد مثبت: ارزیابی مثبت از حوادث و موقعیت‌ها كه مبتنی بر نگرش خوشبینانه به رویدادهای زندگی است، این مقابله بیشتر برای اداره و كنترل عواطف و آشفتگی روان به كار می رود تا بتوانیم همواره انرژی روانی خود را ذخیره کنیم. تفسیر منفی بافانه از وقایع میل ما را به زندگی کاهش می‌دهد، قضاوت ما از روابط را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همه چیز را هر روز بدتر از دیروز جلوه می‌دهد. پس بهتر است تا آنجا که می‌توانیم، تفسیر مثبت را جایگزین منفی بافی کنیم. اگر به تنهایی قادر نیستیم نگرشمان را مثبت کنیم باید وارد بازی با اطرافیان شویم. نکات مثبت و زیبای زندگی آن‌ها را روزانه به آن‌ها گوشزد می‌کنیم. بعد از مدتی آن‌ها هم به شیوه‌ی ما به مثبت نگری‌مان پاسخ می‌دهند. پس به این ترتیب عامل محافظت کننده‌ی دوسویه‌ای را هم برای خود و هم برای اطرافیانمان ایجاد می‌کنیم.
حمایت خانواده، دوستان و داشتن سایر روابط مهم : وقتی در رابطه یا سیستم روابطی قرار داریم که فکر می‌کنیم حضورمان حائز اهمیت است، درک می‌شویم، دیگران نسبت به مسائل و مشکلاتمان بی تفاوت نیستند و در هنگام سختی برای سایرین می توانیم دردی را درمان کنیم، یک سیستم حمایت گرانه از روابط داریم، که مثل سنجاقی ما و ضلع‌های این هندسه‌ی ارتباطی را به زندگی وصل می‌کند و به احتمال کمتری به خودکشی فکر خواهیم کرد و به احتمال بیشتری در مواقع سرریز شدن احساسات می‌توانیم اعتماد و صحبت کنیم. پس برای خودمان و دیگری‌های مهم زندگی‌مان یک سیستم ارتباطی مهم، حامی و موثر ایجاد کنیم.
دسترسی به خدمات سلامت روان: یکی از پررنگ ترین عامل‌های خودکشی، درگیر بودن با اختلالات روانی شامل افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال شخصیت مرزی، اسکیزوفرنی، اختلالات مصرف مواد، اختلالات اضطرابی و اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی و بیاشتهایی عصبی است. اما مسئله اینجاست که فرد متخصصی را کنار خودمان داشته باشیم تا به ما بگوید تمام این اختلالات قابل درمان است و تمام رنجی که در موقعیت فعلی می‌بریم، بخش گذرایی از یک مرحله‌ی زندگی‌ست. در غیر این صورت ما به محض درگیر شدن با اختلالات روانی گمان می‌کنیم شرایط غیر قابل تغییر، جانکاه و خفقان آور است و تنها راه پیش روی ما اقدام به خودکشی است. سعی کنیم با استفاده از مراکز خدمات سلامت روان و مراکز بهزیستی، امکان ارتباط با متخصصین این حوزه را برای خودمان و اعضای خانواده فراهم کنیم.
     

       
مفری برای نجات
اگر متوجه شدیم فرزندمان، خواهر یا برادرمان، دوستمان یا هر عزیز دیگری به شکلی عجیب گوشه‌گیر، کم‌حرف، افسرده، ناآرام، ناامید و سرخورده است، به شکست فکر می‌کند، از مشکلات شکایت دارد و به آینده امیدی ندارد، درباره‌ی مرگ یا خودکشی صحبت می‌کند، بهتر است بیشتر مراقب باشیم. جملاتی که نباید در چنین شرایطی استفاده کنیم، «تو قوی هستی»، «تو از پسش برمیایی» و «تو نباید این حرف ها را بزنی» جملاتی است که به فرد القا میکند باید بیشتر از آنچه باشد که تا کنون بوده. به فرد مذکور میدانی برای صحبت کردن از افکار و احساساتش بدهید، سعی بر دلداری دادن نداشته باشید. گاهی ما صرفا به دنبال گوشی برای شنیدن هستیم، نه زبانی برای راهکار دادن و نصحیت کردن. در گام بعدی سعی کنید به شیوه‌ای دوستانه، فرد را به متخصص سلامت روان وصل کنید. ممکن است با مصرف داروی مختصری ، یا چند جلسه رواندرمانی اوضاع کلا تغییر کند. به طور کلی،  خودکشی به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی جدي، توجه ما را می‌طلبد، اما متأسفانه پیشگیري و کنترل آن کار سادهاي نیست. تحقیقات نشان می دهند پیشگیری از خودکشی در صورتی امکانپذیر است که مجموعه ای از فعالیت‌ها اعم از فراهم کردن بهترین شرایط براي تربیت فرزندان و جوانان‌مان و درمان مؤثر اختلالات روانی براي کنترل محیطی عوامل خطر را دربر بگیرد. انتشار مناسب اطلاعات و آگاهی بخشی، عناصر اساسی در موفقیت برنامه‌های پیشگیری از خودکشی هستند.

روزنامه صبح ساحل