افزایش یک کمبود

هرمزگان در حالی سودای قطب تولید گاز شدن را داشت که مقامات کشوری از کسری بی‌سابقه تولید گاز در کشور خبر دادند. صنعتی که هرمزگان هم بدان وابسته است و همان نیاز روزافزون به آن دارد. ایران، دومین ذخایر بزرگ نفت جهان با کمبود گاز مواجه شده است. وزیر جدید نفت با تأیید کسری دویست میلیون مترمکعبی گاز در زمستان امسال، نسبت به قطعی گسترده برق به مردم و صنایع هشدار داده است. از طرفی هدف قطب گاز شدن یا توسعه سراسری گاز در هرمزگان با واقعیت‌های اقتصادی و کسری گاز در سال گذشته این استان هم‌خوانی ندارد. به گفتهٔ «فؤاد حمزوی»، مدیرعامل شرکت گاز هرمزگان، این استان در سال 99 نیز کسری گاز داشته است اما با مدیریت‌هایی که دیسپچینگ این شرکت در سال گذشته انجام داد، گاز صنایعی چون سیمان و بخش‌های تجاری دچار کمبود نشد؛ اما صنایع بزرگی چون فولاد دچار افت‌های در فشار شدند که درنتیجه بر روی تولیدات آن‌ها تأثیر گذاشت و خسارت‌های زیادی متحمل شدند. صنایع فعال در هرمزگان با توجه به میزان کمبود گازی که در زمستان داشتند، از مازوت و گازوئیل به‌عنوان سوخت جایگزین انتخاب کردند. معضل بزرگ دیگر کمبود گاز در هرمزگان، یارانه گازوئیل و بنزین برای بخش‌های تجاری استان است؛ چون گاز نیست، گازوئیل می‌گیرند و همین باعث رونق بیش‌ ازپیش قاچاق سوخت در هرمزگان شده است؛ زیرا برخی از این مراکز، سوخت مازاد خود را می‌فروشند. عواقب کمبود گاز تنها به توسعه نیافتی هرمزگان دامن نمی‌زند، بلکه سلامت مردم را نیز هدف قرار می‌دهد. فقدان گاز را برای هرمزگانی با مازوت و سوخت‌های فسیلی خطرناک‌تری پر می‌کنند. کارشناسان ریشه مشکل اصلی کمبود گاز را سرمایه گذاری می‌دانند. به گفتهٔ مسئولان، ایران درمجموع به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد تا بتواند به‌اندازه ۱۰ سال پیش، نفت و گاز تولید کند، چون این سرمایه‌گذاری به دلیل تحریم‌ها، میسر نیست باید راه دیگری انتخاب کند.

اخیراً نیز نایب‌رئیس انجمن شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری نفت، گاز و پتروشیمی گفته است که با توجه به کمبود گاز در زمستان، این معضل به یک ابر چالش تبدیل خواهد شد و ایران برای بالانس مصرف گاز، از ترکمنستان  گاز وارد می‌کند»؛ اما کمبود گاز تنها تحمل سرما و بی‌برقی در زمستان نیست، بیکاری گسترده، گرانی مواد غذایی، مواد صنعتی و سیمان را نیز در پی خواهد داشت. کما اینکه سال گذشته با کسری گاز در مقاطعی، 6 میلیارد دلار به صنعت فولاد ایران خسارت وارد شد.

 هرمزگان قطب تولید گاز ایران نیست
فریدون همتی استاندار هرمزگان، در سال 97 پس از افتتاح فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به همراه رئیس‌جمهوری وقت در بندرعباس گفته بود که در آینده هرمزگان به قطب بزرگ صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در کشور تبدیل خواهد شد و اشتغال بسیاری را برای استان و همچنین در سطح ملی ایجاد می‌کند. مدیرعامل شرکت گاز هرمزگان در رابطه با جایگاه تولید گاز هرمزگان در ایران، گفت: «768 میلیارد مترمکعب گاز سال گذشته گاز به بخش‌های مهم صنعتی و دولتی فروخته‌ایم که 98 درصد آن صنایع و 2 درصد بخش‌های تجاری و خانگی بوده‌اند».او افزود که ۸۰ درصد گاز هرمزگان از طریق عسلویه تأمین می‌شود و مابقی در استان خودمان که این نشان می‌دهد هرمزگان بیشتر واردکننده است تا تولیدکننده گاز. «فؤاد حمزوی» در ادامه گفت: هدف‌گذاری سال گذشته ما، ۷ میلیارد مترمکعب گاز بوده که با مدیریتی که در توزیع داشتیم، به 768 میلیارد مترمکعب گاز رساندیم. او با اشاره به رتبه دهم بودن هرمزگان در تولید گاز گفت: از بین 31 استان در تولید گاز، هرمزگان در جایگاه دهم قرار دارد و با پروژه‌هایی که پیش رو دارد، قطعاً جایگاهش بالاتر خواهد رفت و احتمالاً به یکی از قطب‌های تولید تبدیل خواهد شد. پروژه‌هایی چون انرژی بر پارسیان، شهرک صنعتی خلیج‌فارس که مصرف‌کننده گاز طبیعی است، خط لوله شرق استان که یک خط لوله ۱۲۰ کیلومتری تا سیریک است و یک خط ۳۰ اینچی مهم از بندرعباس انشعاب می‌گیرد و تا قشم می‌رود و در آنجا در روستای سلخ یک «هاب» ایجاد می‌کند که خود به انشعاب گاز و توزیع در جزیره می‌پردازد. مدیرعامل شرکت گاز هرمزگان در رابطه با عواقب کمبود گاز در کشور گفت: «این‌یک مسئله کشوری است و مختص هرمزگان نیست، شبکه سرا سری توزیع گاز امسال نیز دچار مشکل خواهد شد کما اینکه سال گذشته نیز شد، شاید امسال بیشتر از سال گذشته، به‌هرحال بزرگ‌ترین میدان گازی که در میدان پارس جنوبی است افت کرده و بایستی دولت این را توسعه دهد».او افزود: «مسئله سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی بیشتر بحث سیاسی و اقتصادی است که باید از طریق سرمایه‌گذاری خارجی حل شود».
    

  
 کمبود گاز در هرمزگان برابر با مازوت در ریه‌ها
مدیرعامل شرکت گاز هرمزگان با اشاره به مشکلات پیرامون کمبود گاز در سال گذشته افزود: سال گذشته، کمبود گاز با سوخت‌های مایع چون گازوئیل، مازوت جایگزین شد. در سال ۹۹ ما کمترین کسری گاز را داشتیم و اولویت با تأمین گاز شهری است. او با اشاره به صادرات گاز به همسایه‌های ایران، افزود: «گازی که در عسلویه تولید می‌شود باید به سایر استان‌ها برود، برای مثال انشعاب گاز در مسیر خود که مسیر از جنوب به شمال است، ایستگاه‌های تقویتی وجود دارند که فشار را تست می‌کند، زمانی که فشار افت می‌کند، سایر بخش‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از سویی گازی که به همسایه‌های ایران می‌رود نبایستی افت فشار داشته باشد یا دچار قطعی شود، چون اگر نتوانیم گاز را به مقدار کافی و طبق قرارداد، ارسال کنیم، جریمه می‌شویم. وی در رابطه با استفاده از سوخت مازوت تشریح کرد: «مقدار کسری تولید گاز از سوی ما اعلام می‌شود و مسئولان در تهران تصمیم می‌گیرند که چه مقدار و چه نوع سوختی را جایگزین کنند، صنایعی که اطراف بندرعباس یا فعال در استان هستند برای مصرف از سوخت‌های اعلام‌شده وزارت خانه به‌عنوان جایگزین استفاده می‌کنند. برخی صنایع هم مازوت استفاده می‌کنند». گفتنی است که بر اساس آخرین تحقیقات، سوخت‌های فسیلی دارای گوگرد همچون مازوت، حاوی گازهای سمی هستند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا، خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند. حتی برخی منابع  از انتشار ذرات مازوت های مصرف‌شده در نیروگاه‌ها در سطح شهر بندرعباس خبر داده‌اند. مسئله‌ای که باید در خصوص آن اقدام جدی شود. پیش‌تر نیز مردم از تغییر رنگ هوا و تغییر مزه آب در مناطق مسکونی اطراف نیروگاه‌های تولید برق استان بندرعباس، گلایه کرده بودند.
   

 
 گاز چو آید، قاچاق گازوئیل کم شود
مردم هرمزگان همیشه دغدغه کمبود گاز را داشتند و استانی که خود هاب تولید و توزیع گاز بوده، ساکنان آن همواره با کپسول‌های چند کیلویی در صف بوده‌اند. از طرفی کمبود گاز در استان هرمزگان، باعث شده بخش‌های تجاری زیادی، گازوئیل و بنزین دولتی بگیرند که این مسئله، باعث رونق قاچاق سوخت در منطقه شده است.
همچنین برخی از کارشناسان استفاده نانوایی‌ها و مراکز پخت غذا از سوخت‌های فسیلی را غیربهداشتی می‌دانند. برای مصرف بیشتر گاز طبیعی در بخش‌های تجاری و خانگی، مسئولان پروژه گازرسانی را از سال 96 شروع کرده‌اند که با مشکل دیگری چون استقبال کم مردم از گاز کشی خانگی برخورده‌اند.
«یارشناس»، مهندسی و اجرای طرح‌های شرکت گاز هرمزگان در خصوص توسعه گازرسانی در هرمزگان گفت: «شبکه استاندارد و زیرساخت نا مناسب یکی از مشکلات اصلی پروژه گازرسانی است، در سال ۹۶ و ۹۷ دو پروژه فاز چهار و پنج گاز کشی را به طول ۶۲ کیلومتر تعریف کردیم؛ اما بیشتر از ۵۰ کیلومتر نتوانستیم کارکنیم. درحالی‌که در سال پایانی دولت، شرکت گاز مکلف شده ۵۰۰ کیلومتر در شهر بندرعباس کار کند. کاری که شرکت گاز به‌طور عادی در طی ۱۰ سال انجام می‌دهد. یارشناس بابیان اینکه ۲۵ هزار علمک گاز برای بندرعباس پیش‌بینی کرده بودند، گفت: تاکنون دو هزار علم گاز در شهر نصب‌شده است، اگر نتوانیم از حداکثر ظرفیت خود برای اجرای این پروژه استفاده کنیم مشخص نیست در دولت بعدی این امکان و بودجه برای استان فراهم شود. رئیس مهندسی و اجرای طرح‌های شرکت گاز اظهار کرد: استقبال از پروژه گازرسانی واقعاً خوب نیست. به‌طور مثال بندر خمیر چهار سال است پروژه گازرسانی فاز اول آن تمام‌شده است و کلاً ۱۲ نفر مشترک شدند». آمار یارشناس، مربوط به سال گذشته است. در این رابطه، فؤاد حمزوی با اشاره به موفقیت‌های پروژه گازرسانی در هرمزگان، گفت: در راستای کمک به شهروندان هرمزگانی تسهیلاتی برای اشتراک‌پذیری گاز با همکاری و هماهنگی با ۵ بانک عامل ازجمله تجارت، سپه، صادرات، ملت و کشاورزی انجام‌شده است. مبلغ این وام ۱۰۰ میلیون ریال است و به‌صورت قرض‌الحسنه به تعداد ۵۰ هزار فقره وام با اقساط 3 ساله فراهم‌شده است. هدف از اعطای این تسهیلات، توسعه اشتراک‌پذیری گاز وب منظور استفاده بهینه از مزایای جایگزینی گاز طبیعی با سوخت مایع، صرفه‌جویی اقتصادی و رعایت نکات زیست‌محیطی است. وی افزود: کافی ست که تاییدیه نظام مهندسی را به امور مشترکین اداراه گاز شهرستان مربوطه  ببرید تا نامه معرفی شما را به بانک بدهند تا بتوانند از این تسهیلات استفاده کنند.
فؤاد حمزوی با اشاره به مزایای استفاده از گاز طبیعی در هرمزگان گفت: «گاز طبیعی نسبت به سایر سوخت‌ها سالم‌تر است. از طرفی استقبال هر منطقه هرمزگان از گاز کشی خانگی باعث می‌شود که انشعاب‌هایی به سایر بخش‌ها برود و گاز در آن منطقه توسعه یابد و کم‌کم گاز طبیعی جایگزین شود. او همچنین افزود که به‌مرور زمان، یارانه سایر سوخت‌ها قطع می‌شود. همین یارانه‌های سوخت فسیلی هستند که بعضاً باعث گسترش قاچاق می‌شود».
با تو جه به اظهارات و گفته‌های مسئولین، افزایش طرح‌های تولید و توزیع گاز باعث می‌شود که مشکلات زیست‌محیطی، اجتماعی، بهداشتی و امنیتی را در هرمزگان کمتر می‌کند. هرمزگان همانند دیگر استان‌های کشور از کمبود گاز رنج می‌برد. استان گاز خیزی که هنوز از موهبات گاز آن‌گونه که باید برخوردار نشده است.

  
 تحریم‌ها بر گردن صنعت نفت و گاز ایران
به اعتقاد کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در پی تحریم‌های مختلف و عدم جذب سرمایه‌گذاری بین‌المللی، تکنولوژی‌های روز دنیا را ندارد و عدم حضور شرکت‌های نفتی برتر جهان، مانع از رشد این صنعت در ایران شده است.امارات به‌زودی متحده عربی به سطح تولید ایران نزدیک خواهد شد. دیگر تولیدکنندگان مهم اوپک نظیر ونزوئلا نیجریه، لیبی و الجزایر از سطح تولید ۲.۵ میلیون بشکه در روز فراتر نخواهند رفت. دنیای اقتصاد در ایران باره نوشت: «ایران همانند سال ۲۰۱۸ در افق ۲۰۴۰ نیز بیشترین سطح تولید گاز خاورمیانه را داراست اما به دلیل محدودیت‌های سرمایه‌گذاری کمترین نرخ رشد تولید را تجربه می‌کند. جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایالات‌متحده، روسیه و چین است».برخی گزارش‌ها پیش‌بینی می‌کند که تولید گاز عراق هم آینده خوبی دارد. به‌طوری‌که این کشور با متوسط نرخ رشد سالیانه ۱۲ درصد، موفق به افزایش سطح تولید گاز خود از ۹ میلیارد مترمکعب کنونی به ۱۱۱ میلیارد مترمکعب خواهد شد. این مقدار برای سال گذشته ایران، 233 میلیارد مترمکعب بوده است. نکته مهم این است که به دلیل وجود ظرفیت مازاد در تولید عراق، کارشناسان می‌گویند که عرضه و امکان صادرات گاز عراق، می‌توان این کشور را به‌منزله تهدیدی جدی برای بازیگران سنتی گاز طبیعی این منطقه قلمداد کرد. فروش گاز کمتر به همسایه، تنها درآمدهای ارزی کمتر نیست بلکه به معنای توسعه صنعت گاز در خود ایران هم هست. صنعتی که بخشی از آن فرسوده است همانند پارس جنوبی و بخشی از آن درحال‌توسعه در مناطقی چون هرمزگان است.