22 مارس؛ روز جهانی مايه حيات

22 مارس برابر با 2 فروردین، از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری شده است. ایران، جزء کشورهای کم آب و خشک، و دارای منابع آب محدود است. همچنين کلیه آب‌های موجود در ایران قابل استفاده نیست و درصد بالایی را آب‌های شور تشکیل می‌دهد که روزبه روز برمیزان آن‌ها افزوده می‌شود. از سویی برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی شیرین از طریق چاه‌های عمیق و نیمه عمیق باعث کاهش میزان آب شیرین و افزایش آب‌های شور می‌شود. در ادامه نگاهي به تاريخچه‌ي نام‌گذاري اين روز و جايگاه آب در قرآن کريم مي‌اندازيم.

رشد فزاینده جمعیت و افزایش مصرف آب، قطع بی رویه درختان جنگل‌ها و تغییر اکوسیستم طبیعت، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب، شیوه های نامناسب و غیراصولی کشاورزی، احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی همگی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان است که نوعی تهدید جدی برای جامعه بشریت محسوب می شوند. در سال 1992 و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار شد، موضوع روز جهانی آب رسما مطرح شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص داده و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامیداشت آن بکوشند.

 علاوه بر کشورهای عضو سازمان ملل، بسیاری از سازمان‌های غیردولتی NGO ها مسائلی از قبیل چگونگی دستیابی بیش از یک میلیارد نفر به آب شرب سالم و یا نقش زن و مرد در خانواده برای دستیابی به آب سالم را پررنگ تر می‌کند. همچنین آژانسی از سوی سازمان ملل برای هماهنگی مسائلی در مورد روز جهانی‌ آب تعیین می‌شود که بسیاری از مسائل را در مورد منابع آبی منعکس می‌کند. بخش امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (UNDESA)، دهه 2005 تا 2015 را با عنوان "آب برای زندگی" معرفی کرده است. این دهه با هدف جهانی ‌"تمرکز بیشتر روی موضوعات مربوط به آب" آغاز شده که تلاش برای استفاده از مشارکت زنان در فعالیت‌های توسعه مرتبط با آب و همکاری در همه سطوح برای دستیابی به اهداف مربوط به آب در اعلامیه هزاره و برنامه نشست جهانی توسعه پایدار در ژوهانسبورگ را شامل می‌شود. از سال 1993 هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حیاتی و حساس آن زمان برگزیده می‌شود تا فعالیت‌های جامعه بر پایه آن شعار شکل گیرد.

از سال ۱۹۹۳، هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حیاتی و حساس آن زمان برگزیده می‌شود تا فعالیت‌های جامعه بر پایه آن شعار شکل گیرد. از سال ۱۹۹۴ تاکنون عنوان‌های ویژه روز‌های جهانی آب به ترتیب زیر بوده است:

۱۹۹۴: آب و دغدغه‌های همگانی؛

۱۹۹۵: آب و زنان؛
۱۹۹۶: آب و شهر‌های تشنه؛
۱۹۹۷: آب جهان، آیا کافیست؟؛
۱۹۹۸: آب زیرزمینی، گنجینه پنهان؛
۱۹۹۹: همه در پایین دست رودخانه‌ها زندگی می‌کنند؛
۲۰۰۰: آب برای قرن ۲۱؛
۲۰۰۱: آب برای سلامت؛
۲۰۰۲: آب برای توسعه؛
۲۰۰۳: آب برای آینده؛
۲۰۰۴: آب و بلایا؛
‌۲۰۰۵: آب برای زندگی؛
۲۰۰۶: آب و فرهنگ؛
۲۰۰۷: سازگاری با کم آبی؛
۲۰۰۸: آب و سلامت؛
۲۰۰۹: آب‌های مشترک، فرصت‌های مشترک؛
۲۰۱۰: آب پاک برای جهان سالم؛
۲۰۱۱: آب برای شهرها: پاسخ به چالش شهرنشینی؛
۲۰۱۲: آب و امنیت غذایی؛
۲۰۱۳: آب در هر مکان برای همگان با همکاری‌های بین المللی؛
۲۰۱۴: آب و انرژی؛
۲۰۱۵: آب و توسعه پایدار؛
۲۰۱۶: آب و مشاغل.
۲۰۱۷: پساب، طلای خاکستری
۲۰۱۸: طبیعت برای آب
۲۰۱۹: آب برای همه
۲۰۲۰: آب و تغییر اقلیم
۲۰۲۱: ارزش آب

شعار روز جهانی آب ۲۰۲۲ «آب زیرزمینی، مرئی شدن نامرئی» است. این شعار بر روی این موضوع تمرکز دارد که سفره‌های آب زیرزمینی، به‌عنوان یکی از مخازن ذخیره آب جهان، در حال از دست دادن ظرفیت‌های خود و خشک شدن هستند و این می‌تواند عواقب جدی برای مردم جهان ایجاد کند.

 جایگاه آب در قرآن مجید 

قرآن کریم توجه ویژه ای به طبیعت و عناصر آن دارد. در سوره های بقره، انعام، انفال و رعد بر واژه آب اشاره شده است. در سوره رعد ماء به معنی آب است. قرآن کریم ۶۳ بار به این مفهوم پرداخته است. آب به عنوان برکت خداوندی است که حیات می بخشد. در قرآن کریم آب رزق الهی است. خداوند بزرگ انسان را به تفکر در باره آب و شکرگزاری آن یادآوری کرده است. "خدایی که آب را از آسمان فرو فرستاد که از آن بیاشامید و درختان پرورش دهید تا از میوه آن بهره مند شوید  به برگ آن حیوانات خود را بچرانید" (نحل آیه ۱۰).  بدون شک منافع آب صرفا نوشیدن انسان و روییدن درختان و گیاهان و مصرف چهار پایان نیست ، بلکه بنیان حیات بر آب نهاده شده است.  در آیه ای دیگر آمده است :"و او خدایی است که آسمان و زمین را در فاصله شش روز آفرید و عرش با عظمت او بر آب قرار یافت" (هود آیه ۷).     
در آیات یاد شده خداوند تبارک و تعالی ضمن بیان فواید آب ، ارزش والا و اهمیت آن را به انسان‌ها بفهماند. در آیه دیگری حق تعالی دنیا را به آب تشبیه کرده است:" (ای رسول ما برای امت) زندگی دنیا را برای آنها به آبی تشبیه کن که از آسمان فرو می فرستیم" (کهف آیه ۴۵).          
 

چگونی وضعیت آب در ایران   

ایران در یک اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و این محدودیت باعث شده که گذشتگان این سرزمین نیز قدر و ارزش آب را به ویژه در مناطق کویری کشور دانسته و راهکارهای متفاوتی برای زیست و کنار آمدن با کم آبی از طریق صرفه‌جویی و بهره وری بیشتر آب، توجه داشته اند. ایران جز کشورهای کم آب و خشک، و دارای منابع آب محدود است. میانگین بارندگی سالانه در جهان ۸۶۰ میلیمتر است، این در حالی است که میانگین بارندگی سالانه در ایران ۲۵۰ میلیمترمی‌باشد. در منازل و آپارتمانهای اکثر ما ایرانیان، آب این مایه حیات و محدود به صورت بی رحمانه ای هر چند به ظاهر مصرف می شود اما در حقیقت به سادگی هر چه تمام اسراف می شود؛ اسراف آب در جامعه به اندازه ای است که تصور چنین است که گویا  فقط ما مجاز به استفاده از این منبع محدود هستیم و بعد از ما هیچ موجود زنده ای نخواهد بود و وجود نخواهد داشت پس تا می توانیم از این ذخایر استفاده کنیم. اگر مصرف آب به درستی صورت نگیرد و همچنان هدر رود، به طور قطع، جامعه با مشکلات زیادی در تامین مایه حیات مواجه می شود. مصرف درست و بهینه آب به طور مسلم جوامع بشری را از بحران یا کمبود مایه حیات در امان نگه می دارد و نسل بعدی را از غم نبود این مایه ارزشمند رها می سازد. بحران یا کمبود آب برابر با محرومیت و فقدان دسترسی خیلی از مردم به ویژه نسل آینده به آب سالم و کافی است و با توجه به فرهنگ غنی در ایران، ایرانیان به چنین موضوعی هرگز راضی نخواهند شد.          

روز جهانی آب هر سال در ایران امسال و هر سال مصادف با تعطیلات نوروزی است، این در حالی است که با مراجعه به تاریخ معلوم می شود که ایرانیان در گذشته روز سیزدهم اسفند هر سال را که «نوروز آب ها» نام داشته به کنار چشمه ها و رودها می رفتند و با برپا کردن مراسم خاصی، عطر و گلاب در آبها می افشاندند، بر همین اساس سیزدهم اسفند ماه روز ملی آب در ایران نامگذاری شده است. اما همین روز بزرگداشت را هم به سادگی از کنار آن عبور می کنیم و گویی یک روز عادی است. نه خبری از بزرگداشت و نه خبری از فرهنگ سازی در گرامیداشت این ماده حیاتی لا اقل بین کودکان و نوجوانان کشورمان که آینده ساز این کشور خواهند بود هستیم. رشد فزاینده جمعیت و افزایش مصرف آب در بخشهای شهری، صنعتی و به ویژه کشاورزی، بیابان زایی و قطع بی رویه درختان جنگلها و تغییر اکوسیستم طبیعت، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب، شیوه های نامناسب و سنتی روشهای آبیاری در کشاورزی، احداث سدهای مخزنی بزرگ که مخزن آنها دارای تبخیر فراوان آب می باشند و تغییرات اقلیمی همگی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح کشور ما و صد البته در جهان است که نوعی تهدید جدی برای جامعه بشریت محسوب می شوند. ایران کشوری با اقلیم کم آب و خشک و دارای منابع آب محدود است. از طرف دیگر کلیه آبهای موجود درایران قابل استفاده نیست و درصد بالایی را آبهای شور تشکیل می دهند، که روزبه روز برمیزان آنها افزوده می‌شود.

منابع: ايرنا/ ايلنا/ بيتوته/ صداوسيما