مجازات روزه‌خواری در کشورهای مسلمان

اما این ماده چه می‌گوید؟ در ماده ۶۳۸ آمده است: «هر کس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ۱۰ روز تا ۲ ماه یا تا ۷۴ شربه شلاق محکوم می‌گردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد اما عفت عمومی را جریحه‌دار نماید فقط به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا تا ۷۴ شربه شلاق محکوم خواهد شد.»

طبق نظر فقها به نظر می‌رسد که تظاهر به روزه‌خواری یا همان روزه‌خواری در ملاءعام، مصداق فعل حرام باشد؛ البته جست‌وجو در بخش استفتائات دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، نتیجه‌ای در این‌باره نمی‌دهد و فتوایی در این زمینه مشاهده نمی‌شود اما مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی وابسته به دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، درباره مجازات شرعی روزه‌خواری در ملاءعام با استناد به کتاب «عروة‌الوثقی» نوشته است: «اگر کسی در ماه مبارک رمضان بدون عذر شرعی و از روی عمد در ملاء عام روزه خواری کند، در صورتی که نزد حاکم شرع ثابت شود، در مرتبه اول و دوم او را مجازات می کند. اگر باز هم به بی حرمتی نسبت به ماه رمضان ادامه دهد، در مرتبه سوم یا در مرتبه چهارم با اختلافی که در بین فقها وجود دارد اعدام می شود.»

این کتاب، طبق آنچه در سایت «ویکی شیعه» وابسته به مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) آمده است «کتابی فقهی به زبان عربی، تألیف سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)، فقیه شیعه است که در صد سال اخیر، مبنای فقها و مراجع تقلید شیعه برای بیان فتواهایشان بوده و فقیهان شیعه، نظرات فقهی خود را در حاشیه این کتاب بیان کرده‌اند.»

از مجموع این مستندات اینطور برمی‌آید که اصل روزه‌خواری در ملاءعام مستوجب تعزیر است و در برخی منابع نیز با استناد به روایات، از ۲۵ ضربه شلاق به عنوان تعزیر شرعی تظاهر به روزه‌خواری سخن به میان آمده است.

در هر صورت، این تعزیر نیز بر اساس آنچه در کتاب عروة الوثقی آمده، سزای کسی است که بدون عذر شرعی تظاهر به روزه‌خواری می‌کند؛ بنابراین فرد بیمار یا مسافر یا هر کسی که عذر شرعی داشته باشد، ظاهرا از شمول این فتوا خارج است و مستوجب تعزیر نیست.

حال باید دید آیا طبق ماده ۶۳۸ می‌توان تظاهر به روزه‌خواری را مصداق عمل حرام و مستوجب مجازات مقرر در این ماده دانست یا خیر. برای پاسخ به این سوال باید ماده را بصورت دقیق بررسی کرد. اولا قید «علنا» و «تظاهر» جزء عنصر مادی این جرم است و بنابراین حتی اگر کسی فعل حرامی را در معبری مرتکب شود که شکل علنی و تظاهر نداشته باشد و کاملا مخفیانه باشد، نمی‌تواند مشمول مجازات مقرر در این ماده باشد.

از سوی دیگر، آنجا که صحبت از «علاوه بر کیفر عمل» آمده، به این معناست که اصل عمل باید مجازات قانونی داشته باشد و علاوه بر آن، حبس یا شلاق نیز برای مرتکب بدلیل تظاهر به عملش در نظر گرفته شود. این در حالیست که همانطور که بیان شد، روزه‌خواری در ملاءعام بصورت صریح جرم‌انگاری نشده و به تبع آن کیفری هم برای این عمل از سوی قانونگذار در نظر گرفته نشده است. حال ممکن است بحث بر سر بخش دوم ماده باشد که می‌گوید «اگر عمل دارای کیفر نباشد اما عفت عمومی را جریحه‌دار کند ...».

در این حالت نیز واضح است که تظاهر به روزه‌خواری، ممکن است اقدامی ضد ارزش و بر خلاف موازین شرعی باشد اما موضوع اخلاقی نیست که عفت عمومی را جریحه‌دار کند و عفت عمومی اساسا متعاقب یک عمل با رنگ و بوی جنسی ممکن است جریحه‌دار شود.

بر این مبنا به نظر می‌رسد که این ماده، قدرت حقوقی لازم برای اعمال مجازات نسبت به متظاهران به روزه‌خواری را نداشته باشد اما به هر حال قضات با همین ماده، رای به کیفر می‌دهند و همانطور که گفته شد، دادستان کل کشور نیز به نیروی انتظامی دستور برخورد داده است.

بر این اساس،‌ عاقلانه‌ترین کار این است که این ۳۰ روز را حتی اگر عذر شرعی دارید، در ملاءعام روزه‌خواری نکنید تا مورد برخورد قرار نگیرید. ضمن اینکه توجه داشته باشید، داخل خودرو نیز طبق قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر، حریم خصوصی نیست و می‌تواند از سوی ضابط، ملاءعام تشخیص داده شود. پس در انظار عمومی حتی داخل خودروی خود نیز روزه‌خواری نکنید.

یکی از سوالات مهم این است که آیا کشورهای اسلامی دیگر نیز با مقوله روزه‌خواری مانند ایران برخورد می‌کنند؟ پاسخ مثبت است و برخی شدیدتر هم برخورد می‌کنند. در ادامه، به نمونه‌هایی از برخورد تعدادی از کشورهای اسلامی با تظاهر به روزه‌خواری اشاره می‌کنیم:

عربستان: شلاق، زندان و در صورت بیگانه‌بودن فرد روزه‌خوار، تبعید

قطر: تا ۳ ماه حبس یا ۳۰۰۰ ریال قطر جزای نقدی

بحرین: تقریبا ۳ ماه حبس

عراق: حداکثر ۵ روز حبس

اردن: یک ماه حبس و ۲۵ دینار جزای نقدی

کویت: تقریبا یک ماه حبس یا ۱۰۰ دینار جزای نقدی

امارات: یک ماه حبس یا ۲۰۰۰ درهم جزای نقدی

سومالی: گاهی تا مرز اعدام هم برای افراد روزه‌خوار پیش می‌روند

عمان: جزای نقدی و حبس

در همین راستا؛ دادستان کل ایران در آستانه ماه رمضان در نامه‌ای به فرمانده نیروی انتظامی، «روزه‌خواری» در ملاء عام را «جرم» اعلام کرده و خواستار «برخورد قانونی» با «روزه‌خواران» حتی در خودروی شخصی شد.

محمدجعفر منتظری با انتشار نامه‌ای در روز شنبه، ۱۳ فروردین، یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در ایران از حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی، خواست با کسانی که به هر دلیل روزه نیستند، اما تظاهر به روزه‌خواری می‌کنند،‌ تحت عنوان «اقدام به جرم مشهود» برخورد قانونی لازم صورت گیرد.

آقای منتظری در ادامه تاکید می‌کند که این برخورد شامل سرنشینان خودرو هم می‌شود، چون به گفته او «اتومبیل حریم خصوصی تلقی نمی‌شود» و تظاهر به روزه‌خواری در خودرو نیز مشمول این برخورد خواهد بود.

دادستان کل کشور درباره نحوه برخورد قانونی پلیس با افرادی که اقدام به خوردن، آشامیدن یا کشیدن سیگار در ملاء عام می‌کنند، توضیحی نداده است.

در همین حال فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران روز شنبه در اطلاعیه‌ای از شهروندان خواست تا «از هرگونه تظاهر به روزه‌خواری در ملاء عام، پوشش نامتعارف، کشف حجاب و اختلاط نامتعارف زن و مرد در واحدهای صنفی و اماکن عمومی خودداری کنند».