هدیه‌ای متفاوت، برای کودکان

خوب به یاد دارم، بهار نُه سالگی‌ام بود که عمه، هدیه‌اش را برای‌ام توی کاغذ سرخ رنگی پیچیده بود و من نمی‌دانستم هدیه‌ی آن سال، رنگ و بوی تمام بهارهای بعد را تغییر خواهد داد. آن سال محتوای کادوی عمه، کتاب ماهی سیاه کوچولو و قلمی برای نوشتن بود، که کل تعطیلات نوروز را تا شب سیزدهم به خود اختصاص داد. این سال‌ها که کرونا از یک‌سو و پلتفرم‌های جامعه‌ی مجازی از سوی دیگر، خلاقیت و تفکر و حرکت کودکان را مختل کرده است، چه می‌توان کرد؟ نوروز، برای کودکان محبوس در خانه و پشت میله‌های بازی‌های کامپیوتری و دوستان مجازی چه رنگ بویی خواهد داشت؟ واضح است که تعطیلات نوروز، دیگر برای کودکان به معنی دورانی سرشار از شادی و بازی و تجربه‌ی زندگی تازه‌ی اول سال نیست؛ بلکه تکرار خسته‌کننده‌ی ساعت‌ها و تلاقی نگاه‌ با تلویزیون و گوشی تلفن همراهی است، که قبل از سال تحویل هم همان بوده. اما چطور می‌تواند ذهن و نگاه کودکان را با تجربه‌ی تازه‌ای از زندگی مطابقت داد؟ کتاب‌های بسیاری هستند که برای کودکان علاوه بر تهییج و نقل داستانی نو، حکایت تفکر و نواندیشی را به همراه دارند. یکی از برجسته‌ترین کتاب‌ها در این زمینه، داستان ماهی سیاه کوچولو اثر صمد بهرنگی است. بهرنگی از ورای این داستان به کودک می‌فهماند که زندگی گستره‌ی وسیع‌تری از آنچه ما بدان آگاه هستیم دارد و ما می‌توانیم به این گستره دست پیدا کنیم. داستان اینطور شروع می‌شود:« شب چلّه بود. تهِ دریا ماهی پیر دوازده هزارتا از بچه‌ها و نوه‌هایش را دور خودش جمع کرده بود و برای آن‌ها قصه می‌گفت: یکی بود یکی نبود یکی ماهی سیاه کوچولو بود که ... » داستان نقل ماهی کوچکی است که ناگهان به خود می‌آید و فکر می‌کند جهان باید چیز بیشتری از جویباری که در آن زندگی می‌کند باشد و سودای دریا در سر می‌پروراند. در راستای داستان، شاهد مقابله‌ی دیگر ماهی‌ها با تفکرات و مسیر برگزیده‌ی ماهی سیاه کوچولو هستیم، اما ماهی کوچک داستان بهرنگی، دمی از حرکت بازنمی‌ایستد، می‌رود تا ابعاد وسیع جهان آب‌ها را ببیند، خطرات را به جان بخرد، تجربه کسب کند و شهامت‌اش برای ما سرشار از الهام و شگفتی باشد. زبان داستان نمادین است و با تک تک تجربه‌های زندگی همه‌ی آدمیان تطابق دارد. درست است که مخاطب داستان کودکان هستند،اما در عین حال خواندن این کتاب برای بزرگسالان نیز خالی از لطف نخواهد بود و می‌تواند سرچشمه‌ی نبوغ، خلاقیت و معناپردازی برای زندگی باشد. بهار امسال، می‌توانیم گامی در جهت آگاهی کودکان برداریم و این کتاب را به آن‌ها هدیه دهیم.