تعامل پویا بین دانشگاه، صنعت و دولت

تقویت تولید پویا و مبتنی بر دانش و تکیه بر اقتصاد دانش محور لازمه تحقق شعار سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» بوده و یکی از مخاطبین اصلی این شعار دانشگاه‌ها و مراکز علمی و اساتید، نخبگان، دانشمندان و دانشجویان و شرکت‌های دانش بنیان با توجه به نقش ویژه‌ آن‌ها در پیشرفت وتوسعه‌ علمی کشور نقش آفرینان اصلی این شعار هستند. واقعیت این است که اگر می‌خواهیم تولید منجر به اشتغال‌آفرینی شود، باید از مسیر کسب‌وکارهای دانش‌بنیان دنبال شود. در اکوسیستم دانش و درطول زمان نقش رو به تکامل صنایع، دانشگاه‌ها و دولت را در اقتصاد مبتنی بر دانش و نوآوری شاهد بوده‌ایم. گسترش و توسعه تعامل بین نظام آموزشی؛ تحقیق، توسعه و ظرفیت‌های نوآوری؛ و بخش دولتی و خصوصی زمینه ساز فرصت‌های اقتصادی بیشتر و کیفی خواهد شد.

در این نوشتار ضمن بررسی نقش مهم و استراتژیک دانشگاه‌ها در این عرصه و شرکت‌های دانش بنیان به عنوان یکی از بهترین مظاهر و موثرترین مولفه‌های اقتصاد مقاومتی، در گفت و گو با «دکتر امیرحسین طاهری»، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و استادیار گروه آموزشی علوم سیاسی این دانشگاه، پیشنهادهای کاربردی در جهت استفاده بهینه از ظرفیت‌های کشور در حوزه‌های تحقیقاتی و عملی مرتبط با توسعه، سیاستگذاری و کاربست علم، فناوری و نوآوری در کشور ارائه شده است.

    

  

  

 

نقش دانشگاه‌ها به عنوان حافظان و تولیدکنندگان دانش در بستر تغییرات اجتماعی و اقتصادی واقعیتی انکار ناپذیر است. علی رغم مواجهه دانشگاه‌ها با فشارهای مالی، آن‌ها همچنان به عنوان محل آموزش و یادگیری و پاسخ به نیازهای جدید و نوظهور جامعه و اقتصاد با تمرکز بیشتر بر روی انتقال دانش و توسعه مهارت‌ها عمل می کنند. توجه جدی به نقش آموزش عالی در کمک به ایجاد اقتصاد دانش بنیان «اقتصادی که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته است» در کشور بسیار مهم است. در واقع دانشگاه به عنوان مرکز و محور ایجاد ظرفیت‌های فکری و به مثابە بنگاهی دانش بنیان و به عنوان رکنی از ارکان تولید دانش بنیان بایستی توسعه یافته و عمدە فعالیت‌هایش مبتنی بر دانش و در پرتو تعامل با صنعت شود. در واقع باید اذعان داشت به کارگیری هر چه بیشتر توانمندی‌های دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی در جامعه و ترغیب متخصصین، نوآوران، مخترعان، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت‌های بیشتر در رفع نیازهای جامعه برای ترویج فرهنگ تجاری سازی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی نقش بسیار مهمی در جهت تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی خواهد داشت.

 

حرکت به سمت نسل جدید دانشگاه‌ها برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان ضروری است. در گام اول تغییرنگاه به دانشگاه و حرکت در جهت دستیابی به دانشگاه نسل سوم یا دانشگاه کارآفرین «دانشگاهی که در تأمین منابع مالی خود پویاتر عمل کرده و از مسیر دانش انباشته خود، ثروت تولید می‌کند» باید انجام شود. در مسیر رسیدن به دانشگاه کارآفرین فعالیت‌هایی از جمله ایجاد مراکز رشد، دفاتر ارتباط با صنعت و ایجاد پارک‌های علم و فناوری در سال‌های اخیر صورت‌گرفته است لیکن این فعالیت‌ها در بیرون از ساختار و فرایند اصلی دانشگاه قرار داشته و از طرفی صرفا در مرکز و بین تعدادی دانشگاه خاص متمرکز هستند. کاربردی کردن پژوهش‌های دانشگاهی و حل مسائل جامعه به دست محققان توانمند کشور گام بعدی است. در همین مسیر سامانه نیازها و ایده‌ها به نام نان طراحی شده به طوریکه در این سامانه نیازها در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف بارگذاری شده و هر پژوهشگر می‌تواند به این نیازها دسترسی پیدا کند و در مقابل نهادها می‌توانند نیازهای خود را اعلام کنند.

 

تنظیم‌گری هوشمندانه بودجه دانشگاه‌ها با توجه به همکاری آن‌ها با صنعت و جامعه می‌تواند در این خصوص راهگشا باشد. وزارت علوم می‌تواند بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها را متناسب با عملکرد آن‌ها در همکاری و عقد قرارداد با صنعت و جامعه تنظیم کند تا مشوقی برای حرکت دانشگاه‌ها به سمت حل چالش‌های صنعتی و غیرصنعتی کشور فراهم شود. با توجه به اهمیت پژوهش‌های کاربردی و نظام مسئله محور در پژوهش، بازنگری نظام سنجش و پذیرش دانشجو و توجه به کاربردی شدن و حل مسئله به عنوان یکی از مهمترین دروازه‌های توسعه علمی کشور، ضرورت امروز جامعه علمی و دانشگاهی کشور است. علاوه بر این تقویت و توسعه ارتباطات و تعاملات بین سه نهاد دانشگاه، صنعت و دولت از مهمترین عوامل توسعه تولید دانش محور و رونق فضای کسب وکار و فرایندهای مرتبط با نوآوری است. تعامل پویا بین این سه نهاد، جریان دانش را به طور مستمر تسهیل می‌کند و امکان ایجاد پویایی را در عرصە نوآوری فراهم می‌سازد. همچنین لازم است که سهم هزینه‌های پژوهشی از درآمد ملی با هدف فراهم کردن بسترهای لازم برای کاهش شکاف دانش با کشورهای پیشرو در اقتصاد دانش بنیان افزایش یابد. تشویق واحدهای صنعتی به سرمایه‌گذاری در راستای دانش بنیان کردن تولیدات و افزایش کیفیت تولید و بهره‌وری نیز ضروری است چرا که امروزه بزرگ‌ترین و البته موفق‌ترین کسب‌وکارهای دنیا برای پیشرفت‌های بیشتر در حوزه‌ی تحقیق و توسعه دانش بنیان سرمایه‌گذاری‌های سنگینی انجام می‌دهند اما در کشور ما توجه ویژه‌ای به این امر مهم نشده است. ضرورت این موضوع در سال‌های اخیر باعث شد تا اتفاقاتی مثبتی در این حوزه رقم بخورد.