«محمد دانشمند»، مردی بیزار از جهل و مشتاق علم

«مرحوم حاج محمد دانشمند» در نهم مهرماه  ۱۲۸۶ در منطقه سورو چشم به جهان گشود، نام پدر ایشان حاج علی و نام مادرش آمنه بود. مرحوم دانشمند در سال ۱۳۵۴ در سن ۶۸ سالگی وفات یافت. او بنیان‌گذار آموزش‌وپرورش نوین در هرمزگان است و به‌واسطه داشتن افکار بلند و والای خود ابتدا منزل مسکونی‌اش را در سال ۱۳۲۲ به مدرسه شش کلاسه پسرانه اختصاص داد و سپس دبستانی دخترانه را بنا نهاد. معلمین و خادمین فرهنگی را مزد تعیین کرد، اساتید فقیه را به خدمت گرفت، کارخانه نساجی را در مدارس راه انداخت و به نوجوانان دختر و پسر سورویی هنرکار در این کارگاه را آموخت. لباس فرم مدرسه، تغذیه رایگان و بهداشت محصلین را تأمین کرد و سپس دبیرستانی در کنار این مدارس بنا نهاد و ده‌ها امور سالم‌سازی و اجتماعی جامعه را بدون تظاهر و به‌سادگی یک انسان آزاده و فارغ از بند مادیات دنیوی انجام داد. به مناسبت سالروز فوت بنیان‌گذار آموزش‌وپرورش نوین در هرمزگان نگاهی به زندگی‌نامه وی می‌اندازیم.

یکی از جنبه‌های بارز شخصیت فکری دانشمند که هم در دفتر خاطرات او منعکس است و هم از گفته‌های نزدیکان و آشنایانش به‌روشنی برمی‌آید، بیزاری صریح و بی‌قیدوشرط او از خرافات و جهل عوام و خواص است. دانشمند یکجا در خصوص خرافه عدد سیزده نوشته است:« من به این موهومات و خرافات عقیده‌ای نداشتم. این تلقینات بی‌خود است که سال‌ها این مردم بی‌سواد بدبخت را گرفتار کرده است».

 او در دوران جوانی به همراه شماری دیگری از همفکرانش، گروهی تشکیل داد و نام «اهل سلیکت» بر خود نهادند. اهل سلیکت با مظاهر جهل و خرافات آن دوران مبارزه می‌کردند و می‌کوشیدند مردم را از دام‌هایی که مبلغان خرافات در مسیرشان پهن می‌کردند، آگاه سازند. همین اندیشه و تفکر محمد دانشمند که علیه جهل و نادانی می‌جنگید، او را به سمت تأسیس مدرسه‌ای مطابق احتیاجات روز سوق داد.

درجایی دیگر می‌نویسد: « باید دخترها را باسواد کرد که اساس خانواده را تشکیل می‌دهند و اگر مادر سواد نداشته باشد، اساس آن خانواده فلج است چون‌که تربیت اولیه بچه در منزل است و مادر بی‌سواد چطور می‌تواند بچه‌اش را تربیت کند؟ » درنتیجه همین تلاش‌هایش بود که سرانجام برای اولین بار دختران سورو بالباس‌هایی آراسته و ظاهری پیراسته، طعم خوش تحصیل و دانش‌آموزی را چشیدند. اشاعه علم و دانش به‌مثابه نیرومندترین سلاح علیه خرافات و نادانی، تا آخرین لحظه‌های زندگی، مهم‌ترین دغدغه فکری محمد دانشمند بود. بهترین دلیل بر این مدعا همین بس که آخرین آرزویی که محمد دانشمند در روزهای آخر زندگی‌اش بر تخت بیمارستان با پسرش احمد دانشمند در میان گذاشت، ساخت دانشگاهی در بندرعباس بود.

در سال گذشته شهرداری منطقه یک بندرعباس در جریان زیباسازی فضای شهری، سردیس‌های مشاهیر هرمزگان ازجمله «حاج محمد دانشمند» را در سطح شهر نصب کرد.

بنیان‌گذاران مدارس نوینِ ایران را بشناسید

 تاریخ پر است از سرگذشت مردان وزنانی که پایه‌گذار و ترویج‌دهنده فرهنگ بوده‌اند و دراین‌بین، ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارند؛ تا جایی که کتاب‌های ابن‌سینا، رازی و ابوریحان بیرونی تا سه قرن پیش، کتاب درسی مدارس عالی غرب بوده است. این تعالی علمی مرهون وجود مدارسی است که حتی از دل دورافتاده‌ترین روستاها، دانشمندان بزرگی را تربیت‌کرده است. اولین مدرسه جدید در ایران توسط فردی به نام «پرکینز» در سال 1217 خورشیدی تأسیس شد که به دنبال این موج جدید در آموزش‌وپرورش کشور، مدارس دیگری باهمت اشخاص صاحب‌نام تاریخ دایر شدند. مدرسه دارالفنون سرآمد این مدارس است که با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر امیرکبیر به وجود آمد. اما تمامی این مدارس کمابیش به آموزش‌های عالی اختصاص داشتند و منحصر به فرزندان اعیان و اشراف بودند. اولین مدرسه ابتدایی که تمامی اقشار جامعه از آن بهره‌مند شدند با همت «میرزا حسن رُشدیه» در سال 1266 خورشیدی در ایران تأسیس شد. رُشدیه اهمیت نشر و توسعه فرهنگ را تا جایی می‌دانست که تمام عمر خویش را صرف اشاعه آن کرد. وی در این راه پرفراز و فرود، از حمایت افراد گوناگونی بهره جست. «امین‌الدوله» صدراعظم مظفرالدین شاه ازجمله کسانی بود که به بار نشستن زحمات رُشدیه با حمایت امثال او محقق شد. روز معلم فرصت مناسبی است تا به این بهانه از سختی‌های رُشدیه درراه تأسیس اولین مدرسه ابتدایی کشور و همراهان وفادارش بگوییم و چهره مردی که عمر خود را صرف تعلیم و تربیت فرزندان ایران کرد اما در گمنامی از دنیا رفت و آن‌طور که شایسته شخصیت ارزشمندش بود تکریم نشد، نمایان کنیم.