سقوط یک جشنواره

این دومین سالی بود که جشنواره «اردیبهشت» پس از یک وقفه طولانی برگزار شد. برگزاری این جشنواره البته با حواشی بسیاری همراه بود. خصوصا اینکه سال گذشته و به دلیل شیوع ویروس کرونا بسیاری از برنامه‌های آن به صورت مجازی برگزار شد و اکران فیلم‌ها هم مجازی بود. امسال اما سینماگران هرمزگان دور هم جمع شدند تا باردیگر در جشنواره اردیبهشت خود را محک بزنند.

حواشی جشنواره

به گزارش صبح ساحل،  یازدهمین جشنواره فیلم اردیبهشت با ۴۶ فیلم کوتاه در چهار بخش مستند، تجربی، داستانی و پویانمایی برگزار شد و فیلمسازانی از شهرستان‌های بندرعباس، قشم، بندرخمیر، رودان، بستک، میناب، حاجی‌آباد، بشاگرد و شهر فین در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در این دوره ۹۶ فیلم کوتاه به دبیرخانه جشنواره ارسال شد که پس از بازبینی ۴۶ اثر در بخش رقابتی برگزیده شد. انتخاب آثار این دوره از جشنواره فیلم اردیبهشت را «نادر رونده»، «امین درستکار» و «علیرضا زارعی» بر عهده داشتند و داوری یازدهمین جشنواره اردیبهشت نیز براساس آرای «کیومرث پوراحمد»، «حسن نقاشی» و «محمود شهبازی» انجام شد. در اختتامیه جشنواره هم فیلم «انکاس» به کارگردانی «محمود شاکری» با کسب هشت عنوان برتر و مستند «سامسارا» به کارگردانی «سارا رضایی»با کسب 3 عنوان برتر از جمله فیلم‌های منتخب این دوره از جشنواره بودند. اختتامیه جشنواره اما خالی از حاشیه نبود. یکی از این حواشی که بسیار بحث‌برانگیز شد واکنش کیومرث پوراحمد به سوال یکی از حضار در سالن بود. وقتی که از کیومرث پوراحمد پرسیده‎شد که نظرش را درمورد سینمای هرمزگان بگوید، سکوتی سالن را فراگرفت و واکنش پوراحمد طوری بود که انگار می‌پرسید کدام سینما؟ عده‌ای این واکنش او نسبت به سینمای هرمزگان را ناشی از بی‌اطلاعی پوراحمد از سینمای هرمزگان دانستند و عده دیگری بر این عقیده بودند که پوراحمد حقیقت را گفته و سینمای هرمزگان نتوانسته در این سال‌ها آن‌طور که باید خودش را معرفی کند و عملا چیزی به نام سینمای هرمزگان وجود ندارد. تاخیر یک‌ساعته و عدم قرائت بیانیه هیات داوران که در جشنواره‌های دیگر مرسوم است، از دیگر حواشی این دوره از جشنواره بود.

گفت‌وگو با رضا هاشمی‌زاده

تصحیح دیدگاه مردم به استان هرمزگان

«رضا هاشمی‌زاده»، جامعه‌شناس، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس است که به عنوان منتقد هم در یازدهمین دوره از جشنواره اردیبهشت حضور داشت. هاشمی زاده هم‌چنین در مستند «سامسارا» ساخته سارا رضایی نیز به عنوان گوینده حضور داشته‌است و توانسته جایزه این دوره از جشنواره را ازآن خود کند. به همین مناسبت تصمیم گرفتیم مصاحبه کوتاهی با او داشته‌‎باشیم.

تعداد فیلم‌هایی که در جشنواره حضور داشتند زیاد است و شاید در این فرصت کوتاه نشود که درمورد همه آن‌ها صحبت کنیم. پس سوالاتم را با دو فیلم برگزیده این دوره از جشنواره شروع می‌کنم؛ نظر شما درمورد دو فیلم «انکاس» و «سامسارا» که عمده جوایز این دوره از جشنواره را ازآن خود کردند، چیست؟

من ابتدا یک توضیح درمورد جشنواره بدهم. جشنواره اردیبهشت آن طور که من شنیدم شبیه فرمت جشنواره فیلم کوتاه تهران بود؛ یعنی از فیلم‌های یک دقیقه‌ای تا چهل دقیقه‌ای در بخش‌های مستند، تجربی، انیمیشن و داستانی در این جشنواره حضور داشتند. اغین چینش و میزانسن برای من خیلی ناآشنا و غریب بود چون در فیلم‌های یک دقیقه‌ای تا مخاطب بخواهد وارد دنیای فیلم شود، فیلم تمام شده‌است. هرچند که سینمای ناب همان فیلم‌های یک دقیقه‌ای هستند اما فیلمساز می‌تواند با همان یک دقیقه حرفش را بزند. این جشنواره توانست تعدادی از فیلمسلزلن قدیمی و داارای سابقه حرفه‌ای را کنار جوان‌ترها بنشاند و این برای خود یک حسن است که اگر فرصت شود راجع به آن صحبت می‌کنم. در فیلم‌هایی که اشاره کردید، مستند سامسارا بود که نگاه نو و جدیدی در هرمزگان داشت و پژوهش خوبی داشتن که قابل اعتنا بود. من در جریان روند ریز این فیلم باتوجه به اینکه نریشن این فیلم را خوانده‌ام، هستم و شاید این مستند اشکالاتی داشته باشد که نسبت به تلاشی که شده برای اینکه یک درخت را در یک جغرافیای فرهنگی بازنمایی کند، شاید خیلی جدی نباشد اما کمبودها و محدودیت‌های مالی باعث شد تا اینطور نباشد. با این حال این فیلم، مستند ارزشمند و قابل ستایشی بود از این نظر که ما جغرافیای فرهنگی و هم اتنوگرافی و قوم‌نگاری را در این مستند شاهد بودیم. نگاهی که پیوند بین درخت و فرهنگ اینجا و فرهنگ هند و بودا داشت را نشان می‌داد.

به رغم انتخاب موضوع جالب اما تدوین و تصویربرداری این مستند با مشکلاتی مواجه بود. شما مستند سامسارا را از لحاظ فنی چطور ارزیابی می‌کنید؟

همانطور که شما هم اشاره کردید اشکالاتی ممکن است از لحاظ فنی به این مستند وارد بود که می‌توانست تدوین بهتری داشته باشد یا صدای بهتری داشته باشد. جاهایی کارگردان با مشکلاتی در این زمینه مواجه بودند و ما همیشه باید محدودیت‌ها و مسائلی نظیر مسائل مادی و زمانی را در نظر بگیریم. در کل اگر بخواهیم نسبت به مستندهای دیگر به این مستند نمره دهیم یک سروگردن بالاتر بود و شاید حتی بخت داشته‌باشد در جشنواره‌های داخلی و خارجی جوایزی را کسب کند و نگاه‌ها را متوجه خود کند.

نظرتان درمورد فیلم انکاس چه بود؟

فیلم انکاس یک فیلم خیلی شسته‌رفته بود که داستان و پیرنگ آن خیلی خوب کار شده بود و چفت و بست محکمی داشت که داستان را به خوبی روایت می‌کرد.

این فیلم جوایز بسیاری هم از جشنواره‌های خارجی کسب کرده‌بود.

بله اخیرا هم اعلام شد که از جشنواره‌ای در هند جوایزی را کسب کرده‌است. این فیلم انصافا فیلم درخشانی بود و و من از دیدن آن خیلی لذت بردم. هم بازی‌های خوبی داشت و هم کارگردانی خیلی خوب و ما از تیم آقای شاکری و مسعود میرزایی انتظاری جز این هم نداشتیم. مسعود میرزایی مستندساز قدری است و اگر شما مستند «اوزال» به کارگردانی او را که در رابطه با بندر کنگ است دیده‌باشید، متوجه می‌شوید که فیلم جدی و خوبی است. فیلم انکاس هم همه مسائل مربوط به صدا و تصویر در آن رعایت شده‌بود و من همان روز اول که این فیلم را دیدم گفتم که جوایز مربوط به بهترین بازیگر برای بازیگران این فیلم است و انصافا هم بازیگران آن خب بازی کرده‌بودند.

فیلم «1350 گرم» به کارگردانی «حامد قنبری» هم در بخش داستانی فیلم خوبی بود اما در جشنواره جایزه‌ای کسب نکرد. شما در باره آن چه نظری داردی؟

این فیلم را من قبلا هم دیده‌بودم و ایشان از هنرجویان انجمن سینمای جوان بود که در کلاس نقد فیلم‌های کوتاه حضور داشت. فیلمنامه این فیلم مشکل داشت و بازی‌ها هم بازی‌هایی بود که از فیلم بیرون زده‌بود. اگر کارگردان این دو مسئله را می‌توانست حل کند هم سوژه و ایده خوبی داشت و هم می‌توانست جوایز جشنواره را کسب کند و به همین دلیل نتوانست نظرها را جلب کند و به آن ایراد جدی گرفته شد. در کل می‌توانست فیلمی نزدیک به فیلم‌های سعید روستایی باشد و یک نگاه اجتماعی رئال و تلخی داشت و میتوانست به فیلمی مثل فیلم متری شیش و نیم شبیه باشد. البته تلاش این فرد به عنوان اولین تجربه قابل ستایش است.

حالا که اسم «سعید روستایی» را آوردید بد نیست اشاره کنم که آقای روستایی در نهمین دوره از جشنواره اردیبهشت با یک فیلم حضور داشته و برنده بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه شده‌است. بعد از یک وقفه هفت ساله در برگزاری جشنواره اردیبهشت، ما شاهد سطح بسیار پایینی از جشنواره اردیبهشت بودیم و جشنواره‌ای که زمانی کشوری بود و کارگردان‌های بزرگی در آن حضور داشتند و داروان بزرگی آن را داوری می‌کردند متاسفانه دیگر در آن حضور ندارند و حتی فیلمسازان مطرح استان هم در این دوره از جشنواره شرکت نکردند. یکی از سوالات من از شما این است که فکر می‌کنید علت این موضوع چیست و آیا ما دوباره شاهد آن اوج و درخشندگی در جشنواره خواهیم بود؟

روزگاری جشنواره قصه کشوری و شعر هم در هرمزگان برگزار می‌شد و شروع مجدد آن سخت است. چون آدم‌های قبلی رفته‌اند و آدم‌های جدیدی امده‌اند و متاسفانه در کشور ما اتفاقات قائم به برنامه نیست و قائم به فرد است. بنابراین وقتی یک اتفاق مثل جشنواره اردیبهشت یا جشنواره‌های دیگر برگزار می‌شود و وقفه‌ای در آن ایجاد می‌شود تا زمانی که آن ققنوس از خاکستر بلند شود زمان می‌برد. درحال حاضر جشنواره یازدهم سطح کیفی رضایت‌بخشی نداشت و کیومرث پرواحمد، داور جشنواره هم به این موضوع اشاره کرد. برگزاری جشنواره در این شرایط اقتصادی و فرهنگی کشور ما که سینما و فرهنگ در اولویت نیست و همین زمینگیر شدن و دوباره برخواستن جشنواره با عث نزول سطح کیفی آن شده‌است. با تمام زحماتی که برای برگزاری این جشنواره کشیده شد اما امیدوارم که سطح جشنواره در سال‌ها بعد بهتر شود.

قبلا در جشنواره بخشی به نام بخش عکس وجود داشت و اصلا نام جشنواره، جشنواره فیلم و عکس اردیبهشت بود اما دو سال است که این بخش از جشنواره حذف شده‌است. شما فکر می‌کنید حذف بخش عکس جشنواره اردیبهشت چه ضربه‌ای به آن زد؟

ممن فکر می‌کنم که فکر کرده‌اند بخش فیلم و عکس دو حوزه متفاوت از یکدیگر است اما از دیدگاه من عکس یک هویت خاصی دارد و با سینما متفاوت است. من شنیده‌م که قرار است به زودی جشنواره ای به نام عکس اردیبهشت برگزار شود و بخش عکس را جداگانه  ان را برگزار کنند. به نظر من کار بدی نکرند که دو حوزه فرهنگی که کاملا از هم سوا هستند هرچند به هم پیوسته‌اند را از یکدیگر جدا کردند. پیش از این اتفاق به نظر من عکس قربانی می‌شد چون فیلم معمولا بیشتر دیده می‌‌شود و سروصدا و هیاهوی بیشتری دارد. در پایان باید اشاره کنم که هر کار فرهنگی در شرایط امروز بسیار سخت است و دشواری خاص خود را دارد و از لحاظ هزینه و بودجه با محدودیت مواجه است. هرمزگان استعدادهای فوق‌العاده‌ای در زمینه هنری دارد که شاید در سطح کشور دیده نشود. هرمزگان نتوانسته است خود را در سطح ملی مطرح کند و صدای ملی داشته باشد و من همیشه معتقد هستم که بندرعباس و هرمزگان نباید تبعیدگاه باشد چرا که این همه اتسعداد و فرهنگ و زیبایی های خاصی دارد که زیبنده این جایگاه نیست و یک پیام اجتماعی برای مخاطب دارد و این نگاه باید به استان هرمزگان تصحیح شود و تنها هنرمندان و فیلمسازان استان می‌توانند این نگاه را تصحیح کنند. فیلم‌‌هایی که با کمترین امکانات با گوشی موبایل می‌توانند فیلم بسازند و فیلم‌ساختن از حالت قبلی خود خارج شده‌است و این اتفاق، دنیای خاصی را ایجاد کرده‌است. حمایت، کلاس و آموزش در استان ما بسیار ضروری است و این موضوع به رشد استان کمک خواهدکرد.