نان را هوشمند بخرید!

طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان چند روزی است در شهرهای استان هرمزگان هم‌زمان با کل کشور آغاز شده‌است. آن‌طور که از شنیده‌ها پیداست در این طرح مردم بعد از خرید نان، کارت می‌کشند و پول نان یارانه‌ای را پرداخت می‌کنند و از آن‌جا که نانوایی آرد را به قیمت آزاد خریده‌است، دولت مابه‌التفاوت مبلغ نان یارانه‌ای و قیمت اصلی نان را به حساب نانوایی واریز می‌کند. در واقع دولت می‌گوید در این روش دیگر به نانوایی‌ها آرد دولتی نمی‌دهد و به ازای فروش نان به نانوا یارانه نقدی می‌پردازد. مقامات دولتی مدام تاکید می‌کنند که با اجرای این طرح مردم نان را با قیمت بالاتر خریداری نمی‌کنند و به هیچ وجه قیمت نان بالا نمی‌رود. به اعتقاد آن‌ها طرح هوشمندسازی یارانه آرد تنها به منظور نظارت دولت بر این موضوع است که این آرد فقط به پخت نان اختصاص پیدا کند و قاچاق نشود. به گفته دبیر کارگروه آرد و نان استان هرمزگان، «این اقدام در راستای اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها انجام شده و با اجرای آن، ساماندهی بیشتری بر نحوه پخت و توزیع نان انجام خواهد شد و همچنین جلوگیری از قاچاق آرد و توزیع خارج از شبکه آرد از اهداف نصب کارتخوان هوشمند در نانوایی‌ها است». این درحالی است که در روزهای اخیر بسیاری از نانوایی‌ها تعطیل شده‌اند. اما معایب و مزایای اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد چیست؟ در این گزارش قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم.

هوشمندسازی یارانه آرد

با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد، میزان آرد مورد نیاز برای پخت نان با نرخ یارانه‌ای به صورت «سهمیه‌ای» به نانوایی‌ها داده می‌شود. به این صورت که سهمیه آرد یک نانوایی براساس تعداد نانی که در ماه به فروش می رسانند، پرداخت خواهدشد؛ بنابراین بر اساس نان فروخته شده به نانوایی آرد می‌دهند و تغییری در سهمیه مصرف‌کننده ایجاد نمی‌شود و بدین ترتیب قیمت نان در نانوایی‌هایی که سهمیه آرد دولتی دریافت می‌کنند تغییری نخواهدکرد. به گفته مسئولان در فاز اول اجرای این طرح به همه نانوایی‌ها دستگاه کارتخوان داده می شود و این دستگاه که «سایا نان کارت» نام دارد طوری تعریف شده که وقتی فردی به نانوایی مراجعه می کند، نوع نان، قیمت نان، قیمت کنجد و قیمت نایلون مشخص می‌شود و اینکه چه کسی، در چه ساعتی، چه میزان نان خریداری کرده و تمام مشخصات ثبت می‌شود. این دستگاه کارتخوان مجهز به سیستم جی پی اس است و نمی‌تواند از نانوایی جابه‌جا شود. در طرح هوشمندسازی یارانه آرد، مردم تعداد نان درخواستی خود را در این کارتخوان‌های هوشمند ثبت می‌کنند و با کارت بانکی خود مبلغ آن را پرداخت می‌کنند و از حساب خریدار همان نرخ معمولی نان کم می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که این کارتخوان به این دلیل نصب شده است که از طریق آن تعداد نانی که نانوا می‌فروشد، مشخص شود و دولت بر اساس آن یارانه به حساب نانوا می‌ریزد و در مقابل آرد را به نرخ آزاد به نانوا می‌دهد.

مصائب طرح و تعطیلی برخی نانوایی‌ها

به گفته دبیرکارگروه آرد و نان استان هرمزگان،  ۸۰ درصد نانوایی‌های استان به دستگاه های کارتخوان هوشمند فروش نان مجهز شده‌اند. آن‌طور که مسعود رمضانپور روز 25 خرداد به رسانه‌ها اعلام کرده‌است یک هزار و ۲۷۱ واحد نانوایی در استان هرمزگان مشغول به فعالیت هستند که دستگاه کارتخوان هوشمند فروش نان در ۹۳۰ واحد از این تعداد نصب شده‌است. بنابراین هنوز حدود 371 واحد نانوایی در بندرعباس کارتخوان هوشمند را دریافت نکرده‌اند. مشاهدات میدانی هم حاکی از این است که برخی نانوایان باوجود اینکه این کارتخوان هوشمند را دریافت کرده‌اند اما از آن استفاده نمی‌کنند و هم‌چنان از کارتخوان معمولی برای دریافت وجه استفاده می‌کنند. علت این موضوع را هم می‌توان در انتقادهایی که به طرح هوشمندسازی یارانه آرد می‌شود، پیدا کرد. به گفته بسیاری از نانوایان شهر بندرعباس اجرای این طرح علاوه بر اینکه بسیار زمان‌بر و وقت‌گیر است باعث می‌شود تا مشتریان دائما به ما اعتراض کنند و صف‌های طولانی برای خرید نان تشکیل شود. این نانوایان هم‌چنین گفته‌اند که مجبور هستند کار با این دستگاه را به مشتریان بیاموزند و این موضوع برای آن‌ها خیلی زمانبر است. برخی دیگر از نانوایان هم به «صبح ساحل» اعلام کرده‌اند که برای استفاده از این دستگاه ناچار شده‌اند کارگر جدیدی استخدام کنند که باعث افزایش هزینه‌های انان شده‌‌است. بعضی دیگر از نانوایی‌های آزادپز هم به دلیل افزایش هزینه‌های پخت نان تعطیل و بسیاری از کارگران این نانوایی‌ها هم بیکار شده‌اند.

فروش کیلویی نان در پارسیان

فروش کیلویی نان به جای فروش عددی، به عنوان پیشنهادی برای مقابله با کم‌فروشی و بهبود کیفیت نان پیش از این در سال‌های قبل چند بار در کشور مطرح شده، اما هیچ گاه تا این‌اندازه جدی نبوده‌است. فروش نان کیلویی که به صورت پایلوت از اوایل خردادماه در شهرستان پارسیان استان هرمزگان و شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری اجرایی شده بود، حالا شکل جدی‌تری به خود گرفته‌است و ممکن است در بقیه شهرهای کشور هم اجرا شود. گفته می‌شود جلوگیری از کم فروشی، افزایش کیفیت نان و رضایت مشتری از مهمترین مزایای اجرای این طرح است. براساس طرح فروش کیلویی نان، نان لواش کیلویی ۴ هزار تومان در نانوایی‌های شهرستان فروخته می‌شود و این طرح شامل نان سنگگ و نان‌های صنعتی نمی‌شود. در فروش نان به‌صورت کیلویی تمام نانوایی‌ها به ترازوی هوشمند و دستگاه کارتخوان متصل می‌شوند و بعد از هر بار خرید نان، ‌وزن و قیمت نان یارانه‌ای روی دستگاه کارتخوان مشخص می‌شود و خریدار می‌تواند از یارانه‌ای که دولت پرداخته برای خرید نان استفاده کند. در قالب این طرح، نانوایی‌ها به یک سامانه هوشمند سراسری متصل می‌شوند و معیار فروش نان از عددی به وزنی یا همان کیلویی تغییر می‌کند. بنا به گفته مسئولان در این حالت تمام حجم و مبلغ خرید و فروش نان با قیمت آزاد و یارانه‌ای قابل رصد است. با این حال اما این طرح ممکن است باعث کاهش کیفیت نان و عرضه نان نپخته شود. در نهایت به نظر می‌رسد که این طرح افزایش قیمت نان را در پیداشته‌باشد؛ زیرا نانوایان مجبور می شوند برای تامین کسری آرد، آن را از بازار آزاد و به چند برابر قیمت تهیه کنند. هرچند که مسئولان دولتی افزایش قیمت نان را تکذیب کرده و مدعی‌اند قیمت نان تغییر نمی کند اما شواهد نشان می‌دهد آنچه تا پایان سال تغییر نمی‌کند، قیمت نان یارانه‌ای است و بهای نان آزاد بیشتر خواهد شد. دولت در حالی این طرح را در دستور کار قرار داد که نان قوت اصلی ایرانیان است و به دنبال افزایش بی‌رویه قیمت سایر کالاهای خوراکی و حذف آن‌ها از سفره مردم، مصرف نان افزایش یافته است.