وداع با تن ماهی

گرانی 9 قلم کالای اساسی طی دوماه گذشته و حذف ارز دولتی برای این کالاها نگرانی‌ها درباره تبعات این تصمیمات و گرانی دیگر موارد غذایی را افزایش داده‌است. پس از حذف گوشت، مرغ و ماهی به عنوان دو منبع پروتئینی اصلی در سبد غذایی مردم ایران، حالا نوبت به تن ماهی رسیده‌است. افزایش تورم نتیجه‌ای جز مصرف کمتر مواد غذایی و از همه مهم‌تر حذف اقلام اساسی مورد نیاز بدن ندارد. حذف مواد غذایی پروتئینی از سفره مردم و افزایش تورم موضوع دیروز و امروز نیست و از زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد گرانی این اقلام پروتئینی دائما خبرساز بوده‌است.  سیاست‌هایی مثل پرداخت یارانه معیشتی که اخیرا به منظور حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و طبقات ضعیف جامعه ارائه شد هم نتوانسته‌است دردی از مشکلات مردم دوا کند. دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران هم ماه پیش از افزایش قیمت تن ماهی در آینده نزدیک خبر داده‌است. بدین ترتیب تن ماهی که جزو معدود منابع پروتئینی مردم بود از سفره غذایی آن‌ها حذف خواهد شد.

  

در سال‌های گذشته همواره گوشت مرغ به دلیل قیمت مناسب‌تر، جایگزین قابل اطمینانی برای گوشت قرمز با قیمت‌های فزاینده بود. افزایش سرسام‌آور قیمت گوشت از یک سو و شکاف بین درآمد و هزینه‌ها طی سال‌های اخیر باعث شده‌بود تا اغلب مصرف گوشت قرمز را کاهش دهند و گوشت سفید به جای آن بگذارند. همچنین تخم مرغ به عنوان یکی از مواد پایه برای غالب غذاها یا حتی استفاده از آن به عنوان غذای اصلی، از پرمصرف‌ترین مواد غذایی در سال‌های اخیر بوده‌است. این درحالی است که از ابتدای سال جاری و با افزایش قیمت کالاهای اساسی دیگر امیدی به ماندن این مواد غذایی هم در سفره غذایی مردم نبود. این کالاهای اساسی شامل «شیرخام»، «شیرنایلونی»، «شیر پاستوریزه»، «ماست دبه‌ای»، «پنیر UF نسبتاً چرب»، «روغن مایع آفتاب‌گردان»، «روغن مایع ۸۱۰ گرمی سرخ‌کردنی» بود اما درکنار آن قیمت مرغ، تخم‌مرغ و ماهی هم افزایش قابل ملاحظه‌‌ای داشتند. بدین ترتیب مصرف گوشت سفید هم به ناچار کمتر از گذشته شد غافل از اینکه گرانی‌های دیگری هم در راه است. افزایش قیمت روغن و دیگر مواد غذایی روی محصولاتی که از این مواد استفاده می‌کنند هم تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین افزیش قیمت اقلامی مثل کنسرو تن ماهی هم دور از انتظار نیست. کما اینکه دبیر انجمن سندیکای صنایع کنسرو ایران هم اخیرا با انتقاد از عدم تخصیص سهمیه روغن صنایع از ابتدای سال جاری، از افزایش ۳۰ درصدی محصولات کنسروی بعد از ماه رمضان خبر داده‌است. با چنین شرایطی طبقه متوسط و اقشار ضعیف جامعه از عهده خرید چه موارد غذایی پروتئینی برمی‌آیند؟ 

  

این روزها در کشور دیگر تورم ماهانه معنایی ندارد و محاسبه تورم هفته‌ای و چه بسا روزانه شاید کارامدتر باشد. تورمی که در استان هرمزگان نیز همواره از دیگر استان‌ها پیشی می‌گیرد و جایگاه خود را برای بالاترین میزان تورم تثبیت می‌کند. هرچند که اولین پیامد تورم، حذف کالاهای غیرضروری است اما اکنون دیگر شرایط به گونه‌ای شده‌است که کالاهای ضروری هم به سختی تامین می‌شوند. در برابر افزایش قیمت گوشت، مرغ و ماهی که منابع اصلی پروتئینی هستند چاره‌ای جز اولویت‌بندی برای مردم وجود ندارد و در نتیجه این اولویت بندی‌ها، بسیاری از اقشار ضعیف جامعه ترجیح می‌دهند غذایی بخورند که سیر شوند درحالی که در تامین نیازهای بدن خود ناتوانند. حذف ماهی و تن ماهی از سفره بسیاری از مردم نشان‌دهنده همین موضوع است. گزارشات سازمان غذا و داروی جهانی نشان می‌دهد که سرانه مصرف ماهی در ایران سالانه چیزی در حدود 10.6 کیلوگرم است در حالی که این میزان در جهان حدود 20 کیلوگرم در سال می‌باشد. از سوی دیگر میزان پروتئین روزانه موردنیاز بدن بزرگسالان تقریبا بین 2 تا سه واحد است. یعنی روزانه به اندازه یک سینه مرغ یا 6 تکه خورشتی گوشت قرمز یا به اندازه سه کف دست بدون انگشت گوشت ماهی یا یک کنسرو تن ماهی یا ترکیبی از این‌ها. دیگر منابع پروتئینی نظیر تخم‌مرغ، حبوبات و مغزها هم برای مصرف درکنار گوشت‌ها توصیه می‌شوند اما تحقیقات نشان داده‌اند که جایگزین خوبی برای منابع گوشتی نخواهند بود. بدین ترتیب می‌توان انتظار داشت با کاهش مصرف انواع گوشت سفید و قرمز و افزایش مصرف کربوهیدرات‌ مثل نان و برنج بسیاری از بیماری‌ها نظیر چاقی، فشارخون، دیابت و ... بیش از گذشته در کمین اقشار ضعیف و متوسط باشد. 

  

استان هرمزگان به دلیل قرار گرفتن در مجاورت دریا، از ماهی به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع پروتئینی استفاده می‌کنند. هرچند در سال‌های اخیر انتقادات فراواونی به اعطای مجوزهای صید ترال به چینی‌ها در خلیج فارس وجود داشته و به قول بسیاری از صیادان «برکت را از دریا برده‎‌است» اما چندین کارخانه‌ تن ماهی در استان وجود دارد که علاوه بر تامین نیازهای هرمزگان، تن ماهی استان‌های دیگرکشور را هم تامین می‌کنند. اکنون اما با گرانی مواد اولیه بسیاری از این کارخانه‌ها با مشکل مواجه شده‌اند و از احتمال افزایش قیمت تن ماهی خبر می‌دهند. یکی از این کارخانه‌داران به «صبح ساحل» می‌گوید: «افزایش قیمت مواد غذایی بر قدرت خرید مردم تاثیر گذاشته و کاهش قدرت خرید باعث شه تا مردم نتوانند کنسرو ماهی 35 تومانی را هم بخرند». به گفته او در حال حاضر مردم نمی‌توانند کنسرو ماهی 35 تومانی را بخرند و با افزایش قیمت این محصول هم خرید تن ماهی 50 تومانی برای بسیاری از مردم به صرفه نیست». او توضیح می‌دهد که افزایش قیمت ماهی، روغن و بقیه موارد اولیه کارخانه‌داران را ناچار به افزایش قیمت کرده‌است. این خارخانه‌دار می‌گوید: « در چنین شرایطی دور از انتظار نیست که به زودی قیمت کنسرو تن ماهی به 45 هزار تومان یا 50 هزار تومان هم برسد». به گفته او نتیجه این افزایش قیمت هم این است که قدرت خرید مردم باز هم کاهش پیدا می‌کند و کارخانه‌های تولید کنسرو تن ماهی هم سودی  نخواهندبرد و ادامه رویه قبلی دشوار خواهدبود: «وقتی یک اقتصاد دستوری حکمفرما باشد و سازمان حمایت و سازمان صمت نتواند از بالارفتن قیمت‌ها جلوگیری کند، آهنگ تولید کمتر می‌شود و تمام کارخانه‌ها به همین شکل مجبور هستند که ادامه دهند مگر اینکه در بحث تامین موارد اولیه اتفاق خاصی روی دهد چون قیمت ماهی، روغن و قوطی کنسرو افزایش چندین درصدی داشته‌است». او هم‌چنین می‌گوید: « 70 درصد قیمت کنسرو ماهی به قیمت ماهی برمی‌گردد و عمده قیمت این فراورده مربوط به ماهی است و ثابت‌نبودن قیمت ماهی و عرضه آن با قیمت بالا باعث می‌شود تا قیمت کنسرو تن ماهی دستخوش تغییر شود و افزایش قیمت داشته‌باشد». او درمورد تامین ماهی هم توضیح می‌دهد: «ماهی هوور دیگر در این منطقه پیدا نمی‌شود و ماهی از چابهار تامین می‌شود و هرکیلو ماهی بین 50 تا 55 تومان است که قیمت بالایی است. هرچند که سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با افزایش ۱۵ درصدی قیمت تن ماهی موافقت کرده‌است اما دبیر سندیکای کنسرو ایران گفته‌است که هنوز از ابلاغیه رسمی و قطعی مبنی بر افزایش نرخ تن ماهی خبری نیست». با این توضیحات به نظر می‌رسد که تخصیص مواد اولیه با نرخ مصوب و کمتر از قیمت بازار به کارخانه‌داران بتواند مانع افزایش قیمت شود اما ادامه روند کنونی اعم از رشد خط فقر، کاهش درآمد سرانه، افزایش سرسام‌آور قیمت گوشت، تخم مرغ و لبنیات در بلندمدت به افزایش سوء تغذیه در بین مردم کشور منتهی می‌انجامد که اثرات آن با بروز بیماری در آینده مشخص خواهدشد.