سیل ترس و تحریف‌های شناختی

این روزها، هشدار سیل را همه جا می‌شنویم. اخبارهای متوالی در ارتباط با سیل، از دست رفتن جان آدم‌ها، از دست رفتن مال و غیره، بیشتر از خود سیل ما را در خود غرق کرده است. اطلاع‌رسانی درباره‌ی فاجعه‌ها و یا بلایایی که ممکن است اتفاق بیفتد، ضروری است و می‌تواند ما را در برابر آن‌ها تا حدی آماده کند، اما پرداختن بیش از حد به آن‌ها می‌تواند، به طور کلی آرامش را از ما بگیرد، اضطراب ایجاد کند و توانایی کارکرد موثر و حل مساله را سلب کند. در چنین مواقعی که فضای ذهن‌مان از استرس و هزاران تصور از فاجعه پر می‌شود، به شکل عجیبی سوگیری‌ها و خطاهای شناختی افزایش پیدا می‌کند. سوگیری شناختی شامل انحراف‌های ذهنی از رفتار منطقی است، که به قضاوت‌های نادرست و تصمیم‌هایی غیر عقلانی منتهی می‌شود. در واقع بهتر است، نام سیلی که پیش از سیل واقعی ذهن‌های ما را در نوردیده، سیل خطای شناختی بگذرایم. چرا که ابهام و اضطراب ناشی از شرایط موجود ابعاد مختلف شناخت انسانی از جمله حافظه، توجه، ادراک و تصمیم‌گیری را دستخوش خطا و نارسایی جدی می‌کند. یکی از خطاهای ذهنی که در این شرایط گسترش پیدا می‌کند، خطای پیشگویی است. در شرایطی که هشدار سیل داده می‌شود، با پیش‌بینی منطقی اوضاع می‌توانیم تمام جوانب احتیاط را رعایت کنیم و به شکل منطقی احتمال آسیب را کاش دهیم. اما خطای پیشگویی به معنی خواندن آینده همراه با افکار منفی، ترس و اضطراب است. این خطا باعث می‌شود، مداوما به بدترین احتمال‌ها در آینده فکر کنیم. مثل اینکه در سیل گیر می‌افتیم، خانه را سیل با خود خواهد برد، عزیزانمان را از دست می‌دهیم، ضررهای آنچنانی مالی خواهیم دید و چیزهایی از این دست، که آنقدر اضطراب، استرس و غم را در فرد بالا می‌برد تا منجر به فلج شدن کارکرد منطقی ذهن و عملکرد موثر وی می‌شود. خطای شناختی دیگر، فاجعه‌سازی است. در این حالت، فرد آنقدر در وضعیت موجود اغراق می‌کند، که از دل بحران یا حتی احتمال وقوع بحران، یک فاجعه‌ی تمام عیار بیرون می‌کشد. افراد وقتی دچار این خطای شناختی می‌شوند، چون نگاه فاجعه‌آمیزی به مسایل دارند، خودشان را در برابر مشکلات ناتوان می‌بینند و به شدت احساس درماندگی و استیصال خواهند کرد و بنابراین اضطراب عنان تمام هیجانات و افکار را به دست می‌گیرد و همه چیز بدتر خواهد شد. در چنین شرایطی کمکی که می‌توانید به خودتان بکنید، آگاه شدن به همین سوگیری‌های شناختی است. در اکثر موارد، افرادی که دچار سوگیری می‌شوند، واقعیت و نشانه‌های واقعی محیط را نادیده می‌گیرند و به خطای خودشان دامن می‌زنند، چون گمان می‌کنند واقعیت همان است که آن‌ها گمان می‌کنند. اما زمانی که بتوانند به وجود این تحریف‌های شناختی آگاه شوند، می‌توانند با تمرین باورهای موثر و واقع‎‌بینانه را با آن‌ها جایگزین کنند. اگر احساس می‌کنید به تنهایی از پس حل کردن این خطاها بر نمی‌آیید، می‌توانید به درمانگر مراجعه کنید، یا با روانشناسان بهزیستی همه روزه از طریق شماره‌ی 1480، به شکل رایگان در ارتباط باشید.